Asimov Tarafından Kurgulanan "Robotiğin 3 Temel Yasası" Gerçekten Çalışıyor mu?
Isaac Asimov, kuşkusuz bilim kurgu tarihinin en önemli yazarlarından biridir. Bu önemli yazarın 80 sene kadar önce ortaya attığı Robotiğin 3 Temel Yasası ise, belki de literatüre kazandırdığı en önemli kavramdır. Yapay zeka, bilgisayar bilimi ve kontrol sistemleri alanlarındaki ilerlemeler, robotların 80 yıl önce olduklarından -ya da düşünüldüklerinden- daha farklı bir hale bürünmelerine neden oldu.
Asimov, bu yasaları yazarken, aklında daha ziyade "androidler" (insansı robotlar) vardı. Fakat robot kavramı artık çok daha fazla alanda, çok daha geniş bir anlam taşımakta. Bugün robotlar fabrika üretim hatlarından tutun, tam otonom İHA’lara kadar, pek çok sektörde bulunmakta.
Peki robotların hayatımızın her alanında kendine yer bulmaya başladığı günümüzde, bu yasalar ne kadar geçerli? Giderek robotlara ve otomasyona bağımlı hale gelen dünyamızda bu yasalar, gelecekte ortaya çıkabilecek bir robot ayaklanmasını engelleyecek yegane şey olabilir mi? Gelin bu konuyu inceleyelim.
Robotiğin 3 Temel Yasası
Öncelikle bu yasaları hatırlamakla başlayalım. Asimov tarafından, 1942 tarihli Kovalamaca [1950 senesinde Ben, Robot (İthaki, 2016) kitabında da kendine yer bulacak] adlı kısa hikayesinde ortaya atılan yasalar şu şekilde:
- Bir robot, bir insana zarar veremez ya da bir insanın zarar görmesine izin veremez.
- Bir robot, ilk yasayla çelişmediği sürece, bir insan tarafından verilen emri yerine getirmek zorundadır.
- Bir robot, birinci ve ikinci yasayla çelişmediği sürece, kendi varlığını korumak zorundadır.
Asimov, sonradan "0. Yasa" adını verdiği, hepsinnden öncelikli bir yasa daha eklemiştir:
- Bir robot, insanlığa zarar veremez ya da insanlığın zarar görmesine izin veremez.
Robotiğin 3 Yasasının Sorunları
Yasaların Temel Yetersizlikleri
Öncelikle, bu yasaların tasarlandığı yılların 1940’ların başı olduğunu hatırlatarak başlamakta fayda var. O dönem "robot" denince akla gelen şey, günümüzde gelenden oldukça farklıydı. Bu yasalar kulağa oldukça basit ve mantıklı da gelse, bir robotun bunları nasıl anlayıp, nasıl yorumlayacağı bağlamdan bağlama değişiklik gösterebilir.
Asimov’un, Ben, Robot adlı eserinde toplanan kısa hikayeler de aslında tam bu konuya parmak basıyor: Her bir hikayede bir robotun bu yasaları beklenilenden farklı yorumlaması sonucu ortaya çıkan bir sorun ve hikayenin sonunda bu sorunun yine yasalar kullanılarak nasıl çözüldüğü anlatılıyor.
Ayrıca yasaların yalnızca kurgu olduğunun farkında olmak gerekiyor. Asimov, bu yasaları yalnızca kendi hikayelerinde, ortada bir durum oluşturmak için kullanmıştı. Ayrıca yukarıda da belirttiğimiz üzere, bu yasaların bu eserlerdeki genel kullanımı, yasaların yetersizliği üzerineydi.
Asimov bu yasaları tasarlarken oldukça optimist bir bakış açısı kullanmıştı. Robotların yalnızca insanların yardımcıları olarak düşünüldüğü senaryolarda iyi çalışabilecek olan bu yasalar, robotiğin geldiği nokta düşünüldüğünde aslında oldukça basit kalıyorlar. Artık robotlar sadece yardımcımız değil, aynı zamanda bizim yerlerimizi alabilecek yapay iş gücü haline gelmiş durumdalar. Bu durumun birinci yasayla ne kadar uyumlu olduğu tartışmalı bir konu.
Ayrıca, günümüzde robotların kullanım alanlarını düşünecek olursak, bunların en önemlilerinden biri de askeri sanayi. Tahmin edebileceğiniz üzere, bir robotun insan öldürmek için kullanılması doğrudan birinci yasayla bir çelişki yaratıyor. Bu gibi durumlarda yasaların farklı bakış açıları ve bağlamlarda yeniden değerlendirilmesi, veya komple baştan tasarlanması gerekebiliyor.
Yasaların Pratik Problemleri
Yasalarla alakalı teorik sorunlar bir yana, günümüzde bir robota bu yasalara uymasının nasıl öğretileceği pratik bir sorun teşkil ediyor. 80 yıl içerisinde özellikle yapay zeka alanındaki gelişmeler her ne kadar inanılmaz da olsa, halen daha bir robotu bu yasalara uyacak şekilde geliştirebilecek seviyeye gelmedik. Günümüzde robotların insan davranışlarını nasıl taklit edebileceği üzerinde çok araştırma yapılmamakla beraber, nasıl mantıklı düşünüp belirli kurallar çerçevesinde hareket edebilecekleri de kısıtlı bir alandaki araştırmalarla sınırlı. Tüm bunlar düşünüldüğünde, elimizde robotların başvurabileceği kusursuz bir rehber olsa bile, bu rehberi mevcut robotlara entegre etmemiz pratik olarak henüz mümkün değil.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Sonuç
Asimov’un yasaları, kulağa her ne kadar mantıklı ve harika da gelse temel teorik ve pratik problemleri olduğu gerçeği değişmiyor. Fakat bu, yasaların kullanıldığı hikayelerin sıkıcı veya kötü olduğu anlamına gelmesin! Yazının başında da belirttiğimiz gibi, Asimov tarihin en önemli bilim kurgu yazarlarından biri. Eh, böyle bir üne ulaşmak kolay değil. Asimov’un, yasaları temel alan kısa hikaye ve kitapları, eğer bir bilim kurgu meraklısıysanız mutlaka okumanız gereken eserler.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 12
- 6
- 5
- 2
- 2
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- C. Salge. Asimov's Laws Won't Stop Robots From Harming Humans, So We've Developed A Better Solution. (11 Temmuz 2017). Alındığı Tarih: 5 Ağustos 2021. Alındığı Yer: Scientific American | Arşiv Bağlantısı
- M. R. Anderson. After 75 Years, Isaac Asimov's Three Laws Of Robotics Need Updating. (17 Mart 2017). Alındığı Tarih: 5 Ağustos 2021. Alındığı Yer: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
- P. W. Singer. Isaac Asimov's Laws Of Robotics Are Wrong. (18 Mayıs 2009). Alındığı Tarih: 5 Ağustos 2021. Alındığı Yer: Brookings | Arşiv Bağlantısı
- A. Funnell. The New Laws Of Robotics — Building On Asimov's Science Fiction Legacy In The Age Of Ai. (9 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 5 Ağustos 2021. Alındığı Yer: ABC News | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/10/2024 00:30:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10812
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.