Antik Deri Rengi Genlerinin Keşfi, Irklara Dair Eski Kavramları Çürütüyor!

Uzun bir süredir, Homo sapiens türünün Afrika'da siyah derili olarak başladığı varsayılıyordu. Mantık da basitti: Bol miktarda melanin, insanları Güneş'in mor ötesi ışınlarından koruyordu. İnsanlar Afrika'dan çıkıp başka coğrafyalara göç ettikçe, yeni mutasyonlar daha açık renkli derileri mümkün kıldı. Bunun sebebi, düşük Güneş ışığı seviyelerinde D vitamini üretimini düzenleyebilmekti. Ancak Science dergisinde yayınlanan çalışma, insan deri rengi evriminin bundan çok daha karmaşık olduğunu gösteriyor. Çalışmanın başında bulunan, Pennsylvania Üniversitesi'nden Sarah Tishkoff, şöyle diyor:

Sokaktan birilerine 'Irklar arasındaki ana farklar nelerdir?' diye sorduğunuzda deri renginden bahsedeceklerdir. Ancak bu, büyük bir hata! Yaptığımız çalışma, biyolojik ırk kavramını ortadan kaldırmaktadır.

Tishkoff liderliğindeki bir ekip ve onun doktora sonrası öğrencisi olan Nicholas Crawford, genetik ve etnik olarak çeşitli olan Tanzanya, Botswana ve Etiyopya gibi ülkelerden 2000'den fazla kişinin deri pigmentasyonunu ölçtü. Daha sonra, bunların 1600 civarının genomlarının 4 milyon farklı noktasını analiz ettiler. Böylece hangi varyasyonların (çeşitliliğin) deri rengi ile ilişkili olduğunu tespit etmeye çalıştılar.

Deri rengini etkileyen alellerin, 6 gen üzerinde yoğunlaştığını buldular: SLC24A5, MFSD12, DDB1, TMEM138, OCA2 ve HERC2. Bu genlerdeki mutasyonlar, araştırmanın yürütüldüğü 3 ülkedeki deri rengi farklarının %29'undan tek başına sorumluydu. Yani bu genlerdeki değişimler, tüm deri rengi farklılıklarının %29'unu tek başına açıklayabiliyordu. Bu, böylesi bir genetik araştırma için gerçekten büyük bir orandır.

Bunu anlayabilmeniz için şu örneği verebiliriz: Nature Genetics dergisinde yayınlanan ve çok daha fazla sayıda insanın boy uzunluğunu inceleyen çok daha büyük bir araştırma, boyla ilişkili olduğunu tespit ettikleri genlerin, toplumlardaki boy uzunluğunun sadece %16'sını temsil ettiğini ortaya koyabilmiştir.

Bu gen bölgelerinin her biri, hem daha açık renkte, hem de daha koyu renkte derilerle ilişkili varyantlara (çeşitlere) sahipti. Dolayısıyla hiçbir gen tek başına şu veya bu renkteki deriyle ilişkili değildi.

Deri Renginin Oluşumu

İnsanlarda renk oluşumu diğer memelilerdeki gibidir. İnsan derisinin hücrelerinde pigment molekülleri ile dolu "melanozom" adlı torbalar vardır. Pigment ne kadar fazla olursa deriyi o kadar koyu yapmaktadır. Deri rengi aynı zamanda pigmentlerin türüne göre de değişmektedir: Melanozomlar, kahverengi-siyah karışımı olan "eumelanin" ile sarı-kırmızı karışımı olan "pheomelanin" içerir.

Bilim insanları pigment üreten genleri bulmak için ataları Avrupalı olan insanları incelemeye başladılar ve SLC24A5 adlı bir genin mutasyon geçirerek hücrelerin daha az pigment yapıp daha açık bir renge neden olduğunu buldular. Gelin görün ki neredeyse tüm Avrupalılar bu varyanta sahipti! Pennsylvania Üniversitesinde doktora sonrasında araştırmacı ve bu yeni araştırmanın yazarlarından biri olan Nicholas G. Crawford şunları söylüyor:

Avrupa kökenli insanların neden açık tenli oldukları hakkında çok şey biliyorduk ancak insanların neden koyu tenli oldukları hakkında fazla bilgimiz yoktu.

Keşfi yapılanlar arasında MFSD12 varyantı vücuttaki işlevinin bilinmemesi bakımından özellikle dikkat çekiciydi. Araştırmacılar bu genin işlevini araştırmak için kırmızımsı laboratuvar farelerinde bulunan geni değiştirdi. Koyu tenli Afrikalılarda bulunan bu varyantı farelere vererek onların rengini grileştirdi. Sonuç olarak MFSD12, kahverengi-siyah eumelanin üretimini etkileyerek daha koyu bir deri rengi üretebiliyordu.

Açık Renk Genleri Atalarımızda Zaten Bulunuyordu!

Araştırmanın asıl şaşırtıcı bulgusu ise şu: Daha açık renkte derilerle ilişkilendirilen 7 farklı varyant, günümüzden en az 270.000 yıl önce, 4 farklı varyant ise günümüzden en az 900.000 yıl önce evrimleşmişti! Türümüz Homo sapiens'in günümüzden 200.000 ila 300.000 yıl önce evrimleştiği düşünülecek olursa... Bu demek oluyor ki bize açık renk derileri veren genler, zaten atalarımızda halihazırda bulunuyordu! Öyle ki, Homo sapiens'e evrimleşecek olan Homo heidelbergensis ve Homo erectus gibi atasal türlerde bile bu gen varyantları muhtemelen zaten bulunuyordu!

Neandertaller, yaklaşık 600.000 yıl önce, Avrupa ve Doğu Asya'ya yayılmak üzere atalarımızdan ayrıldı. Yaklaşık 40.000 yıl önce nesilleri tükenmiş olsa da DNA'larının bir kısmı devam etti. Dr. Tishkoff ve arkadaşlarının bulgularına göre Neandertaller, deri rengini belirleyen aynı varyant kombinasyonunu miras almıştı. Buna göre, bazı Neandertal grupları açık, bazıları koyu tenli olabilirdi.

Deri Rengi, Irkçılık İçin Boş Bir Bahane...

Bu araştırma, açık ve koyu renk deri rengine neden olan genlerin sanılandan çok daha akışkan (kademeli ve geçişken) olduğunu gösteriyor. Örneğin araştırmanın ortaya koyduğuna göre en koyu deri renkleriyle ilişkilendirilen 3 gen, muhtemelen kendilerinden daha açık renkli derilere neden olan genlerden evrimleşerek var oldu. Bu durum, örneğin Sahra'da yaşayan çobanlar gibi insan türünün bilinen en koyu deri renklerine sahip bireylerinin bu koyu renkli derilerinin, evrimsel tarihin göreceli olarak daha yakın zamanlarında evrimleşmiş olduğunu gösteriyor. Tishkoff, şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İnsanlar sadece açık renkli derilerin evrimleştiğini düşünüyordu. Ben, koyu renkli derilerin de evrimleşmeye devam ettiğini düşünüyorum.

The New York Times için yazan Carl Zimmer'ın söylediğine göre bu durum, deri renklerimizin evrimi ardında yatan hikayeye daha da fazla karmaşıklık ekliyor. Şöyle yazıyor:

Güney Hindistan'ın, Avustralya'nın ve Yeni Gine'nin siyah derili insanlarında bu koyu renkli deriler, sırf buralara göç eden daha açık tenli toplumlar üzerinde evrim koyu renkli derileri destekledi diye, bağımsız olarak evrimleşmedi. Dr. Tishkoff'un ekibinin gösterdiği üzere, bu koyu renk varyantlarını atalarından miras aldılar.

Araştırma ayrıca Avrupalılar'da ve Orta Doğulular'da bulunan ve açık renkli derilere neden olan SLC24A5 varyantının oldukça yeni zamanlarda, günümüzden yaklaşık 29.000 yıl önce evrimleştiğini gösterdi. Bu genetik çeşitlilik, sadece yakın geçmişte Dünya'ya bu kadar yayıldı. Öyle ki bu gen, Orta Doğu üzerinden Afrika'ya doğru geri yayılım bile gösteriyor. SLC24A5'in bir "Avrupalı geni" olduğuna inanılıyordu. Çünkü Batı Avrupalı popülasyonlardaki açık deri rengiyle yakından ilişkiliydi. Halbuki Tishkoff ve ekibinin yaptığı çalışma, bu genin günümüzden birkaç bin yıl önce Orta Doğu üzerinden Batı Afrika'ya giriş yaptığını gösteriyor. Bu tarih, koloni devletlerin başlamasından çok daha öncesine dayanıyor! Araştırma, bu genin günümüz Tanzanya ve Etiyopya gruplarında yaygın olduğunu, diğer toplumlarda ise daha seyrek bulunduğunu gösterdi.

Araştırmada incelenen bir diğer gen olan MC1R geni de ırkçılar arasında popüler olan bir gendir. Bu gen, Avrupa toplumlarında aşırı çeşitlidir; ancak Afrika toplumlarında aşırı benzerdir. En azından öyle olduğu düşünülüyordu. Ancak bunun hatalı olduğu gösterildi. Tishkoff şöyle anlatıyor:

Bu örüntüye bakan bazı genetikçiler, Afrika'da siyah derili olmanın aşırı güçlü seçilim baskısı altında olduğunu, dolayısıyla deri rengini değiştirecek her türlü varyantın hızla toplumdan elendiğini düşündüler. Bu doğru değil! Ama eğer ki sadece Batı toplumlarının deri renklerini inceleyen araştırmalara bakarsanız, bu sonuca varmanız kaçınılmaz. Halbuki Afrika-merkezli bir perspektiften bakıldığında, Afrika'da da çok fazla çeşitlilik var.

Araştırmada ele alınan bir diğer gen olan MFSD12'nin bundan birkaç sene öncesine kadar bir adı bile yoktu. Öyle ki bu genin, sadece vitiligo hastalığına neden olan bir gen olduğu düşünülüyordu. Halbuki Tishkoff'un meslektaşları, bu geni farelerde ve balıklarda susturdular ve genin asıl görevinin, deri renginin farklı tonlarını ayarlamak olduğunu gösterdiler. Gerçekten de bu gen, Doğu Afrika'nın aşırı siyah renkli derili bireylerinde yaygın olarak bulunur; ancak daha açık tenli San kabilesinde çok daha seyrektir. 

Irk Kavramı İşlevsizdir!

Bu araştırma, söz konusu genetik bilimi olduğunda, "ırk" gibi toplumsal kavramların herhangi bir işlevi olmadığı fikrini yeniden doğruluyor. Tishkoff şöyle diyor:

Birçok insanın ırklar ile ilişkilendireceği ilk özellik deri rengidir. Bu, gerçekten berbat bir sınıflandırıcıdır. Siyah deri rengi içerisinde bile çeşitlilik bulunmaktadır! Bu çalışmamız, biyolojik ırk kavramının geçersizliğini gerçekten ortaya koymaktadır. İnsan toplumları arasında, biyolojik işaretleyicilerle uyumlu keskin ve net sınırlar bulunmamaktadır.

Günümüzde ne yazık ki beyaz ırkçılar halen genetik çalışmaları çarpıtarak ve hatalı yorumlayarak kendilerinin ırklar ile ilgili fikirlerini desteklemek için kullanmaktadırlar. Bu araştırmada yer almayan, Michigan Üniversitesi'nden Jedidiah Carlson, yanlış yorumlanan genetik araştırmaları takip ediyor. Şöyle anlatıyor:

Günümüz Avrupalıları'nda, açık deri rengi gibi görsel olarak kolaylıkla ayırt edilebilir ve yaygın özelliklerin aynı zamanda ilk olarak Avrupa popülasyonlarında evrimleştiği düşünüldüğü için, beyaz ırkçılar bu özelliklerin üstün zekanın bir göstergesi olduğuna inanıyorlar. Halbuki SLC24A5 geninin evrimsel tarihi, bizlerin 'Avrupalı' olarak gördüğü özelliklerin Avrupalılar'a özgü olmadığını gösteriyor. İnsan toplumları, kendimizi bildiğimizden beri diğer insan toplumlarıyla çiftleşmekte ve karışmaktadır.

Ancak bu araştırmanın gösterdiği üzere, açık renge neden olan genler de başından beri insan evriminin bir parçasıdır. Tishkoff şöyle diyor:

Eğer ki bir şempanzeyi traşlayacak olursanız, açık deri rengine sahip olduğunu görürsünüz. Dolayısıyla bizim atalarımızın deri renkleri de kısmen açık renkli olabilir. Çok büyük ihtimalle ormanlardan savanalara doğru göç ettiğimizde vücutlarımızdaki kılları kaybettik. Bu nedenle daha koyu deri renkleri avantajlı olmaya başladı. İnsanlarda hem açık, hem koyu renkli derileri etkileyen genler, mutasyonlar etkisi altında sürekli evrimleşmeye devam etti. Öyle ki, bu evrim bundan sadece birkaç bin yıl önce de devam ediyordu.

Araştırmanın baş yazarlarından Carlson ise şöyle diyor:

Beyaz ırkçılar genellikle Afrikalılar'ın Avrupalılar'a nazaran maymunsu atalarımıza daha yakın oldukları düşüncesini yayarlar. Bu düşünce, tekrar tekrar gösterildiği üzere hatalıdır. Bulgularımızsa, bu iddiayı tam tersine çevirmektedir. En azından deri renklerini belirleyen genler söz konusu olduğunda, Avrupalılar, Afrikalılar'a nazaran büyük kuyruksuz maymunlara daha yakındırlar.