Anadolu'da 10.000 Yıl Önce Yaşamış İlk Çiftçilerin DNA'ları, Bizlere Neler Anlatıyor?
Türkiye ve İsveç’ten araştırmacıların başını çektiği bir antik DNA çalışmasında orta Anadolu’da Taş Devri’nde yaşamış en eski çiftçilerin genomları incelendi. Çalışmaya göre zaman geçtikçe çiftçiler daha çok hareket etmiş ve genetik olarak çeşitlenmişlerdi.
İnsanlık tarihinde ilk kez, günümüzden yaklaşık 11.000 yıl önce ‘Neolitik Kültür’ olarak adlandırdığımız, yeni bir yaşam tarzı Yakın Doğu’da gelişmeye başladı. İnsanlar geleneksel avcı-toplayıcı kültürünü zamanla terkederek yerleşik hayata geçtiler, tarım ve hayvancılığa başladılar. Uzun ve karmaşık olan bu geçiş süreci, nüfusun artmasıyla, daha karmaşık toplum yapılarının ortaya çıkışı ve uygarlıkların doğuşu ile sonuçlandı.
Son yıllarda antik DNA alanındaki çalışmaların ilerlemesi ile birlikte, uzun yıllar sürmüş olan bu Neolitik geçiş döneminin dinamikleri daha iyi anlaşılmaya başlandı. Daha önce bazı antik DNA çalışmalarında batı Anadolu’nun Neolitik çiftçilerinin örnekleri incelenmişti, ama orta Anadolu’da yaşamış en eski çiftçilerin genomları keşfedilmeyi beklemekteydi.
Current Biology dergisinde 4 Ağustos’ta yayımlanan makalede, tarımın ilk keşfedildiği “Neolitik çekirdek bölgede” yaşamış Anadolulu çiftçilerin genomları ilk defa inceleniyor. Çalışmada ODTÜ, Stokholm, Uppsala, Hacettepe ve Liverpool Üniversiteleri gibi çok sayıda kurum yer alıyor.
Yeni Çiftçilerde Genetik Çeşitlilik Düşük!
Genetikçi, antropolog ve arkeologlardan oluşan uluslararası ekip, Anadolu’da bulunan iki farklı Neolitik köyünün, Boncuklu ve Tepecik-Çiftlik insanlarının genomlarını inceledi. Konya Ovası’nda yer alan Boncuklu’da milattan önce 8300-7500 yılları arasında yaşamış olan insanlar, bölgede bilinen en eski tarım yapan insanlar arasında. Boncuklu insanları göçebe toplayıcılıktan yerleşik hayata daha yeni geçmişti; çanak çömlekleri, hatta evcil hayvanları dahi yoktu. Öte yandan, Kapadokya’da yer alan, kazı çalışmalarını İstanbul Üniversitesi Tarihöncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı'nın yürüttüğü Tepecik-Çiftlik ise (milattan önce 7500-5800), Boncuklu’ya kıyasla daha yerleşik ve gelişkin bir köydü. Tepecik-Çiftlik’in obsidyen (volkanik cam) yatakları tüm bölgeye hizmet ediyordu.
Araştırmacılar bu iki yerleşim yerinde yaşamış toplam 9 antik bireyden çok miktarda genomik veri üretip, başka antik genomlarla karşılaştırdılar. ODTÜ’de doktora sonrası araştırmacı olan çalışmanın ilk yazarı Dr. Gülşah Merve Kılınç, “Boncuklu’nun en eski çiftçilerinde, Avrupalı Taş Devri avcı-toplayıcılarına benzer ölçüde düşük genetik çeşitlilik bulduk. Bu bizi hem şaşırttı hem heyecanlandırdı.” diye konuştu. Kılınç şöyle ekliyor:
Yani Boncuklu insanları kültürel olarak değişmişlerse de, nüfus yapısı olarak halen göçerler gibiydiler. Oysa ki Tepecik-Çiftlik gibi daha geç Neolitik köylerde daha yüksek genetik çeşitlilik bulduk. Zamanla artan genetik çeşitlilik, zamanla artan nüfusa ve hareketliliğe işaret ediyor.
Araştırmalara Yerel Katkı
Türkiye’deki ilk adanmış antik DNA laboratovarını dört yıl önce ODTÜ’de kuran Prof. Dr. İnci Togan ise araştırmalarının Türkiye’deki genetik çalışmaları için önemli bir başarı olduğunu vurgulayarak ekledi:
Neolitiğin nasıl evrildiğini anlamak için, bugüne kadar incelenmiş antik Anadolu genomları arasında en eski, günümüzden 10.000 yıl önce yaşamış Anadolulu genomlarını inceledik. Daha önceki genetik çalışmalar bu soruya cevap verememişti; ayrıca maalesef hiçbirine ülkemizdeki araştırma gruplarının katkısı olmamıştı.
Deneyleri Ankara ve Stokholm’de yürüten ODTÜ’lü uzman Dr. Füsun Özer ise böyle bir çalışmayı günümüzden beş yıl önce hayal bile etmenin zor olduğunu vurguladı ve ekledi:
Son yıllarda antik DNA teknolojisinde devrimsel nitelikte gelişmeler yaşandı. Biz de Stokholm’deki ortaklarımızla birlikte, antik kalıntılardan DNA elde edilmesinde en verimli sonucu alabilmek için en ileri teknolojileri kullandık.
Araştırma grubunun sonuçları Neolitiğin Anadolu’da gelişirken Avrupa’ya birden göç dalgasını tetiklediğini gösteriyor. Hesaplamalı analizleri Uppsala Üniversitesindeki araştırmacılarla birlikte ODTÜ’de yöneten Dr. Mehmet Somel “İronik biçimde, avcı-toplayıcılar yerleşik yaşam tarzını benimserken, makro düzeyde daha hareketli hale gelmişler” diyor.
Neolitik Dönüşümün Anahtarları
Boncuklu kazı ekibi başkanı ve Liverpool Üniversitesi’nde çalışan Prof. Dr. Douglas Baird, “İlk defa Anadolu Platosundan en eski çiftçilerin antik DNA’sına ulaştık,” diyor. “Sonuçlar, bölgede yaşayan yerli avcı-toplayıcıların 10 bin yılı aşkın zaman önce, güney ve doğudaki komşularından tarım kültürünü aldıkları fikrini destekliyor. Ayrıca bu, orta Anadolulu çiftçilerin tarımın batıya yayılmasına katkıda bulundukları ve güneybatı Avrupalı çiftçilerin ataları oldukları düşüncesiyle de uyumlu.”
Hacettepe Üniversitesi’nde çalışan ve Tepecik-Çiftlik kazı başkan yardımcısı antropolog Dr. Ali Metin Büyükkarakaya da ekliyor:
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Tepecik-Çiftlik Anadolu’da Neolitik dönüşümün anahtar yerleşimlerindendi. Genetik sonuçlar arkeolojinin Tepecik-Çiftlik konusundaki tahminlerini destekliyor. Bu insanların komşularıyla obsidiyen alışverişi biyolojik bağlar da yaratmış.
Prof. Dr. Togan Türkiye’nin geniş ve değerli arkeolojik birikiminin değerlendirilmesi için disiplinlerarası çalışmaların şart olduğunu hatırlatıyor.
Ama gelişkin antik DNA analizleri şimdiye kadar ülkemizde eksikti. Daha önce koyunda antik DNA çalışmıştık, bu da ilk insan antik genom araştırmamız oldu. Başka çalışmaların da yolda olduğu müjdesini verebilirim. Bu bölgenin ilginç tarihinin anlaşılmasına daha fazla katkıda bulunmak istiyoruz.
ODTÜ’deki antik DNA çalışmaları ODTÜ Rektörlüğü, TÜBİTAK, TÜBA ve Bilim Akademisi Derneği tarafından desteklendi.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 10
- 3
- 3
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- G. M. Kılınç, et al. (2016). The Demographic Development Of The First Farmers In Anatolia. Current Biology, sf: 2659-2666. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:21:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4455
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.