Bir Taşın Hikayesi: Yerebatan Sarnıcı Yakınlarındaki Milion (Milyon) Taşı

mille viae ducunt homines per saecula Romam

Yani: "Bütün yollar Roma’ya çıkar."

Latin atasözü ilk olarak Fransız teolog ve şair Alain de Lille (1128-1203) tarafından 1175 yılında yazıya dökülmüş. İngilizce olarak ise yaklaşık 200 yıl sonra İngiliz şair Geoffrey Chaucer tarafından A Treatise on the Astrolabe adlı eserinde kullanılmıştır. Bu atasözünün kökeni ise Milliarium Aureum ya da Golden Milestone ismiyle anılan Antik Roma'nın Merkezi Forumu'nda Satürn Tapınağı yakınında İmparator Sezar Augustus (MÖ 27 - MS 14) tarafından dikilen bir anıttan gelmektedir.

Bu anıt, o dönemde bilinen Dünya’nın merkezi kabul edilmiş ve diğer kentlere olan uzaklık bu başlangıç noktasına göre hesaplanmıştır. Peki, Romalılar neden böyle bir şey yapma gereği duydular?

Roma İmparatorluğunun büyüyüp genişlemesi, fetih ve isyanları bastırmak amacıyla büyük orduları dönemin şartlarına göre yüksek bir hızla nakledebilmesi, ülke içerisinde ve dışında yaşanan siyasi olaylara daha hızlı reaksiyon gösterebilmesi, günümüze çok az bir kısmı kalmış yolları sayesinde olmuştur. Bu yollar Roma’nın gelişebilmesi ve hâkimiyetini tam manasıyla hissettirebilmesi için olmazsa olmazdı.

Bundan dolayı, yaklaşık MÖ 500 yıllarında Roma’nın alan hâkimiyeti sağlaması için daha sağlam ve geniş yollara ihtiyaç duymasıyla bu altyapı faaliyeti başladı. Günümüzde İskoçya'dan Kızıldeniz'e, Fas'tan Dicle Irmağı'na dek uzanan bu yolların uzunluğu, 250.000 mil (400.000 km) kadar çıkmıştır.

Tabii ünlü Roma yolları için bir merkez noktası olması gerektiği fikri üzerine, Roma İmparatoru Augustus’un, ülkesini ve dolaylı olarak da kendini Dünya’nın merkezine koyma arzusundan kaynaklı Golden Milestone (Altın Miltaşı) anıtı dikilmiştir. Ve tüm yolların bu anıtta başladığı dolayısıyla tüm yolların bu anıta yani Roma'ya çıktığı fikri verilmiştir.

İmparator Augustus'tan yaklaşık 300 yıl sonra tahta çıkan 1. Konstantin (306-337), imparatorluğun başkentini Roma'dan Byzantium kentine taşımıştır. Daha sonra bu kente Konstantinopolis, günümüzde ise İstanbul denmiştir.

İmparator, bu yeni başkent için altyapı faaliyetlerine girişti. Şehre sarnıçlar, hipodrom, dini yapılar, yeni yollar, anıtlar kazandırmıştır. Buradaki amacı, yeni başkentin her yönüyle Roma'dan aşağı kalır yanının olmamasıydı. Bu yeni yapılardan biri ise, eski başkent Roma'daki "sıfır noktası" işlevini gören Golden Milestone'un benzeri Milion Stone (Milon Taşı) olmuştur. İlk yapıldığında 4 yöne bakan kapılar ve köşe sütunlar üzerine oturtulmuş üzeri ise kubbeyle kapatılmış görkemli bir yapıydı. Bu yapılara Tetrapylon (dört kapı) denmektedir.

Bu yeni yapının eskisinden daha büyük olduğu tahmin edilmektedir. Bu tahminin ana sebebi ise, imparatoru saran "değişim" fikridir. Yeni başkent, her yönüyle "Yeni Roma"yı temsil etmeliydi. 

Sonraki çağlarda ise dönemin bu büyük yapısı, tıpkı Roma’daki kardeşi gibi maalesef zamanın yıkıcılığına gibi yenik düşmüş, geriye sadece bir sütun parçası olduğu tahmin edilen, aşağıdaki taş parçası kalmıştır.

Bir ihtimal, genişletme çalışmaları ile de yıkıma uğradığı düşünülmektedir. Kalan parçası günümüzde İstanbul’da Yerebatan Sarnıcı’nın giriş kısmının yakınında bulunur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Her gün yanından binlerce insanın fark etmeden geçtiği bu taş, eski görkemine tezat olacak şekilde, bugün büyük bir tevazuyla köşesinde dinlenmeye çekilmiş bulunmaktadır.