Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana)

6 dakika
10,764
Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana)
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat
Anadolu Parsı
  • Bilimsel Adı Panthera pardus tulliana
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Anadolu ParsıAlternatif: İran Parsı, Kafkas Parsı
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Anatolian, Iran, Caucasian Leopard
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Bu gözlem Evrim Ağacı tarafından yapılmamıştır. İran parsının Türkiye sınırlarındaki varlığını doğrulayan gözlem, Ahmet Karataş, Şafak Bulut ve Burak Akbaba tarafından fotokapan yöntemiyle yapılmıştır. Irak-Türkiye sınırında uzun bir süredir yaşadığı düşünülen birey/bireyler sonunda kaydedildi. Ayrıca Anadolu parsı, İran parsı veya Kafkasya parsı aynı alt tür olarak kabul edilmektedir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Pars, bir diğer adıyla leopar, kedigiller ailesinin bir üyesi olan 5 panter türünden birisidir. Aslan, kaplan, jaguar ve kar leoparı ile yakın olan pars, bu türlerin içinde kar leoparından sonra en küçük olandır. Fakat kimi habitatlarda kar leoparından daha iri parslar kaydedilmiştir.[11]

Parsların günümüzde Afrika, Arap Yarımadası ve Asya'da popülasyonları bulunmaktadır. Parslar; bulundukları coğrafyalarda, aynı ortamı işgal eden diğer büyük yırtıcılardan genellikle uzakta yaşamayı tercih ederler. Ayrıca yaşam alanlarındaki diğer büyük yırtıcı memeliler parslar için tehdit oluşturabilir. Nadiren de olsa çita, karakulak ve yaban kedisi gibi canlıları avladıkları görülmüştür.

Parslar, oldukça çevik canlılardır. Ağaçlara tırmanabilir, üzerinde dinlenebilir, hatta avladıkları avları saklayabilirler. Yalnız ve bölgesel hayvanlardır. Dişiler ve erkekler sadece çiftleşme dönemlerinde bir araya gelirler.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bugünkü parsın yaklaşık 800.000-500.000 yıl kadar önce Afrika'da evrimleştiği, 300.000-200.000 yıl önce de Asya'ya yayıldığı düşünülmektedir.

Parsın, 8 alt türü bulunmaktadır: Afrika parsı, Hint parsı, Java parsı, Arap parsı, Amur parsı, Hindiçin parsı, Sri Lanka parsı ve İran parsı (P. p. tulliana). Türkiye'de yaşayan alt tür adından da anlaşılacağı gibi İran parsının bir popülasyonu olan Anadolu parsıdır. Aynı şekilde Azerbaycan ve Irak’da dağılımı görülen pars da.

Parsların dağılımı. Java parsının "siyah" resmedilmesi melanistik bir pigment varyasyonudur. Hepsi gibi benekli olabilirler, sadece popülasyonda çekinik genler yaygınlaşmıştır.
Parsların dağılımı. Java parsının "siyah" resmedilmesi melanistik bir pigment varyasyonudur. Hepsi gibi benekli olabilirler, sadece popülasyonda çekinik genler yaygınlaşmıştır.

Daha önceleri İran'daki alt türden farklı olarak sınıflandırılsa da genetik çalışmalar sonucu iki alt türün de tek bir gen havuzuna ait olduğunu görülmüştür.[1] Yani İran parsı, Kafkasya parsı ve Anadolu parsı aynı alt türdür. Biyocoğrafik olarak baktığımızda İran’dan köken alıp Anadolu, Azerbaycan ve Irak gibi bölgelere yayıldığı tahmin edilmektedir. İki kullanım da doğru olmakla beraber, bilimsel sınıflandırmada tulliana belirleyici alttür ismi daha çok kullanılmaktadır. Bunun sebebi, bu alt tür ilk defa 1856 yılında Achille Vealenciennes tarafından, İzmir'de Felis tulliana olarak tanımlanmış olmasıdır.[2] Ciscaucasica, saxicolor, sindica ve dathei gibi isimler de kullanılsa da hepsi aynı alt türü tanımlamaktadır.[3]

Tüm Reklamları Kapat

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Anadolu coğrafyası tarihinde aslan, kaplan ve sırtlan gibi birçok “meşhur” türe ev sahipliği yapmıştır. Bazılarına hâlâ yapıyor, bazılarını yakın zamanda yitirdi. Bu meşhur türlerden olan pars 20. yüzyıl Anadolu’sunda avcılık ve zehirli et tuzaklarıyla mücadele ediyordu. 20. yüzyılın ortasına gelindiğinde popülasyonu iyice azalmış olan pars, 1976'da Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı'nda vurulduktan sonra, uzunca bir süre boyunca varlığından şüphe edildi. Düşük kaliteli fotokapan görüntüleri, teşhisi tam konulamayan ayak izleri ve dışkıları elde edilse de ortaya konulanların çoğu yetersiz ve belirsiz kaldı. İran sınırından Türkiye'ye genç erkek bireylerin geçiş yaptığı ve Anadolu'nun içerilerine kadar ilerleyip, yaşamlarını devam ettirebildiği tahmin edilse de, Türkiye'de görülen bireylerin varlığı şüpheliydi. Zira Türkiye’de üreyen popülasyon olup olmadığı halen şüphelidir.

Panthera pardus alt türlerinin dağılımı. P. p. tulliana alt türünün eski adı P. p. saxicolor.
Panthera pardus alt türlerinin dağılımı. P. p. tulliana alt türünün eski adı P. p. saxicolor.
Supplemental Document (Jacobson et al.)

3 Bilim İnsanımız İran/Anadolu/Kafkasya Parsı'nı Görüntülemeyi Başardı!

Son 20 yılda Türkiye-Irak sınırında, yerel halk tarafından öldürülen pars vakaları sonucu Niğde Üniversitesi'nden Ahmet Karataş, Hitit Üniversitesi'nden Şafak Bulut ve Hacettepe Üniversitesi'nden Burak Akbaba, bölgedeki biyoçeşitliliği araştırmak istediler. 150'den fazla foto-kapan ile bölgenin doğal alanlarını takip etmeye başladılar.

Foto-kapanların bozulması, hatta çalınması gibi zorluklara rağmen, çok önemli sonuçlar elde edildi. Elde edilen sonuçlar Zoology in the Middle East dergisinde, 5 Mayıs 2021 günü yayınlandı. İlk defa, Türkiye'de parsların yaşadığına şüphe bırakmayan 3 fotoğraf yakalandı. 2017’de Erzincan ve Adana, 2019’da Şırnak’ta termal kamera kayıtları bu konuda şüphe bırakmayan kayıtlar sağlamıştır.

Ancak önemli olan parsın varlığını hala Türkiye'de sürdüğü bilgisine ulaşmamızdır. Bir diğer önemli sonuç ise, kaydedilen bireyin, kesin olmamakla beraber, dişi olmasıdır. Dişi birey, üreyen popülasyon anlamına gelebilir, yani Türkiye'de yerleşik küçük bir pars popülasyonu bulunduğu söylenebilir.

P. p. tulliana alt türünün Türkiye’de yayımlanmış en net kaydı.
P. p. tulliana alt türünün Türkiye’de yayımlanmış en net kaydı.
Zoology in the Middle East

Popülasyon ve Koruma Statüsü

P. p. tulliana, IUCN tarafından "tehlikede" olarak sınıflandırılmıştır. Popülasyonun çoğu İran'da olmakla beraber, yeryüzünde yaklaşık 900-1300 kadar bireyi kaldığı tahmin edilmektedir. Türkiye'deki popülasyon durumu bir yana, 20. yüzyılın sonlarına doğru, varlığından bile şüphe duyuluyordu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Davranış ve Etoloji

Parslar da her canlı gibi ekosistemde belli ekolojik nişleri vardır. Yırtıcı hayvanlar, otçul hayvanların sayısını dengede tutmaya muktedir yegane canlılardır. Yani yüzyıllardır evrimleştikleri ve uyum sağladıkları popülasyon sayısını aşmamalarını sağlar. Aksi takdirde yeni bir seçilim baskısı ortaya çıkar. Besin zincirinin tepesinde yaşayan parslar ekosistem için kilit taşı türlerden sayılabilir.

Diyet ve Metabolizma

Diyeti, yaşadığı habitata bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir.[4] Ermenistan'ın güneyi ve İran'da çoğunlukla yabani keçi, muflon, yaban domuzu, geyik, gazel, Hint tepeli kirpi ve Avrupa yabani tavşanı ile beslenmektedir. Nadiren de olsa besi hayvanlarına ve köpeklere de saldırabilmektedir. İran'da leoparlara rastlama oranı, bölgedeki yabani keçi ve koyun sıklığı ile örtüşmektedir. 1 adet Asya yaban eşeğine saldırdıkları da tespit edilmiştir.[5] Ülkemizde ise çengel boynuzlu dağ keçileri ile beslenebildikleri bilinmektedir.[6]

Bu parsların çiftleşme mevsimi Ocak ortasından Şubat ortasına kadar uzanır.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Basında makalenin parsın Güneydoğu Anadolu’da canlı varlığını en net ortaya koyan çalışmadır. Daha önceden parsın varlığına dair çalışmalar yapılmış, ancak az sayıdadır.

Örneğin 2015 yılında Akhisar'da MÖ 6. yüzyıldaki Lidyalılar'dan kalma heykeller, çanaklar, fildişi oymalar ve paralar bulunmuş ve bunlar üzerinde leopar çizimleri görülmüştür. Bunlardan bir kısmı, tapınaklarla ilişkili yerlerden çıkarılmıştır.[7]

Tüm Reklamları Kapat

Söz konusu çalışmadan başka bir kayıt.
Söz konusu çalışmadan başka bir kayıt.
Zoology in the Middle East

Sisam Adası'ndaki Ege Doğa Tarihi Müzesi'nde sergilenen, doldurulmuş bir leoparın ise adada 1862 yılında vurulduğu belirtilmektedir. Ancak bu hayvanın görünümü, büyüklüğü ve kürk rengi P. p. tulliana ile uyumlu değildir. Bunun sebebinin, doldurma (taksidermi) işlemi sırasında yapılan müdahaleler olduğu düşünülmektedir. Parsın, Türkiye sahillerinden 1.7 kilometre yüzerek adaya ulaştığı düşünülmektedir.[8]

Etimoloji

Türün cins adı olan Panthera, klasik Latincedeki panthēra veya Antik Yunancadaki πάνθηρ sözcüğünden gelmektedir ve Sanskritçedeki sesteşi पाण्डर ile aynı şekilde, "soluk sarı, beyazımsı, beyaz" anlamına gelmektedir.

Belirleyici adı olan pardus, "erkek panter" anlamına gelmektedir. Bu sözcüğün kökeni Yunancadaki pardalotόs sözcüğünden gelmektedir ve bu, "leopar gibi benekli" demektir.

Tüm Reklamları Kapat

Alt türü tanımlayan isim olan tulliana ise, Latincedeki "tullĭus" sözcüğünden türetilmiştir ve "yoğun yağış" anlamına gelmektedir. Tullus Hostilius, Roma'nın efsanevi 3. kralıdır ve Numa Pompilius'tan sonra başa geçmiştir. Ancak bu ismin yine Romalı olan Marcus Tullius Cicero'ya bir atıf olabileceği de iddia edilmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 16
  • Muhteşem! 8
  • İnanılmaz 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 3
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/11/2024 14:41:08 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10468

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Canlılık
Balık
Yayılım
Kafatası
Algoritma
Balıkçılık
Nöroloji
Meyve
Ornitoloji
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Hastalık
Maske
Homo Sapiens
Yok Oluş
Astrobiyoloji
Mutasyon
Toprak
Kimyasal Bağ
Görelilik
Bellek
Kütle
Uçma
Beslenme Davranışları
Makale
Köpekbalığı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. A. Çekici, et al. Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana). (14 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 22 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10468
Çekici, A. A., Bakırcı, Ç. M. (2021, May 14). Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana). Evrim Ağacı. Retrieved November 22, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10468
A. A. Çekici, et al. “Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 14 May. 2021, https://evrimagaci.org/s/10468.
Çekici, Ali Arif. Bakırcı, Çağrı Mert. “Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 14, 2021. https://evrimagaci.org/s/10468.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close