Amodal Tamamlama Nedir? Gereksiz Sansür Eklenen Videolarda Neden Küfür Varmış Gibi Algılıyoruz?

Kedilerin kutularda, özellikle de karton kutularda oturmayı sevdiğini bilmek için illâ kedi sahibi olmanıza gerek yok. Onlar, her türlü kapalı alanda oturmayı seviyor. Yerde boyalı bir daire varsa, kedinin tam ortasına oturması muhtemeldir. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, kedilerin dünyayı nasıl algıladığını öğrenmek için bu yaygın kedi alışkanlığından faydalanıyor.

Algı, tuhaftır. Bir çitin arkasında bir kedi gördüğümüzde, algı sistemimiz, kedinin görünmeyen kısımlarını tamamlar. Bu kısımlardan gelen ışık retinamıza çarpmaz; ancak yine de algısal işlememizin en erken aşamalarında bile o görünmeyen kısımlar da temsil edilirler.

Yukarıda, böyle bir tamamlamanın iyi çalışılmış bir örneği var: Kanizsa karesi. Ekranda yalnızca dört Pac-Man benzeri beyaz şekil var; ancak beyaz bir kare görüyorsunuz. Çünkü görsel sisteminiz eksik, hayali şekilleri tamamlıyor. Bu tamamlama, birincil görsel korteks kadar erken bir evrede oluyor.

Amodal Tamamlama ve "Gereksiz Sansür" (Educatedear)

Bunlar, görmenin örnekleridir; ama böyle bir tamamlama, tüm duyu organlarında gerçekleşir. Örnek olarak işitmeyi ele alın: Bir melodi dinlerken yüksek bir patlama duyduğumuzda, işitsel sistem, duyduğumuz tek şeyin patlama olduğu o kısa anda bile melodiyi temsil etmeye devam eder. Böyle bir işitsel tamamlamanın popüler bir gösterimi, Amerikan gece programı sunucusu Jimmy Kimmel'ın ünlü politikacılardan gelen tamamen zararsız kelimeleri küfür gibi gösterecek biçimde sansürlediği "Gereksiz Sansürde Bu Hafta" bölümüdür.

Bunun Türkiye'deki bir karşılığı, YouTube'da "educatedear" lakabıyla da bilinen Boğaç Soydemir'in, bir örneği aşağıda verilen "Gereksiz Sansür" çalışmalarıdır (her ne kadar duyacaklarınız, tamamen işitsel bir illüzyondan ibaret ve dolayısıyla sahte olsa da, +18 bir hissiyat vereceği konusunda uyarmamız gerekmektedir):

Bu olguya, amodal tamamlama denir. Amodal tamamlama, algısal bir anomali değildir, sıradan algımızın bir parçasıdır. Gerçek yaşam durumlarında amodal tamamlama uygulaması yapmadan bir nesneyi algılayabildiğimiz çok nadiren olur. Doğal sahnelerde nesneler, tamamen şeffaf olmama eğiliminde olduğu için, her zaman sorun yaşarız. Başka bir nesne tarafından kapatılan bir nesneyi her gördüğümüzde, algılanan nesnelerin örtük kısımlarının amodal tamamlamasını kullanırız (gerçek hayatta her zaman gördüğümüzde, tamamen yarı saydam görsel sahnelerin nadir durumları veya çok basit görsel gösterimler hariç). Dolayısıyla amodal tamamlamayı anlamadan, algıyı anlayamayız.

İnsanlarda amodal tamamlamanın nasıl çalıştığı hakkında oldukça fazla şey biliyoruz, çünkü deneklere kısmen yanıltıcı şekilleri görüp görmediklerini ve nerede görebildiklerini sorabiliyoruz. Ne var ki bunu, kedilere ya da diğer hayvanlara soramayız. Bu yüzden hayvanlarda amodal tamamlamayı incelerken bazı ekstra numaralara ihtiyacımız var.

Kedilerde Amodal Tamamlama

Bu noktada, kedilerin kutuların içinde oturma alışkanlığı çok işe yaradı. Kediler, boyanmış bir daire veya kare şeklinde yerde işaretlenmiş olsalar bile, etrafı çevrili alanlarda oturmayı seviyor.

O zaman soru şu: Hem hayali, hem de etrafı çevrili alanlarda oturmayı da seviyorlar mı? Yerde boyanmış kareler varsa kediler içlerine oturur. Peki ya yukarıdaki Kanizsa karesi gibi boyanmış şekiller varsa? Bu durumda ne yaparlar? Bu şekli, amodal olarak tamamlarlar mı? Görünüşe göre, cevap evet:^[1]

Kedilerin düz bir karenin ortasında oturmaları gibi, Kanizsa illüzyonunun amodal olarak tamamlanmış karesinin ortasına oturmaları da muhtemeldir. Bu, kedilerde amodal tamamlamanın nasıl çalıştığını öğrenmenin ve ek olarak dünyayı nasıl algıladıklarını öğrenmenin zarif bir yoludur.

Bir diğer deyişle: Bazı durumlarda kediler orada olmayan şeyleri görürler. Bu, insanlarla benzer olan taraflarının sadece bir diğeridir.