Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik

Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik Albert Einstein
5 dakika
10,768
  • Fizik
  • Bilim Felsefesi
Tüm Reklamları Kapat

I. Bilimin Yöntemine İlişkin Genel Düşünceler

Bilim insanının zavallı ve çoğu şeyden yoksun bir düşünür olduğu kanısı, doğruluğu ve haklılığı kesinlikle kanıtlanmadan sıkça söylenegelmiştir. Fizikçinin, düşünürü kendi başına felsefe yapmaya bırakması ya da onun kendi bildiğince felsefe yapmasına izin vermesi neden doğru ve haklı bir şey olamayacaktır?

Tüm Reklamları Kapat

Fizikçi, kuşku dalgalarının kendisine ulaşamayacağı kadar iyi temellendirilmiş, sağlam yasa ve kavramlar sistemine kendi bünyesinde sahip olduğuna inandığında, bu kabul kısmi olarak doğru ve haklı olabilirdi; ancak fiziğin gerçek temellerinin şimdi oldukları gibi problemlerle dolu olduğunu gördüğümüzde bu sav doğru sayılamaz. İçinde yaşadığımız şimdiki zamanda deney bizi bilimden daha yeni ve daha sağlam bir temel aramak için zorladığında fizikçi, kuramsal temellerin eleştirel irdelemesini ve üstünde derinlemesine düşünülmesini kolayca düşünüre bırakamaz, bu sorumluluğu ona teslim edemez. Fiziğe yeni bir temel arayışında bilim insanı kendi zihninde kullandığı kuramları ve zorunluluklarını aydınlatmayı denemelidir.

Bilimin tümü her günkü düşünmenin arıtılması ya da inceltilmesinden daha fazla bir şey değildir. İşte bu nedenledir ki fizikçinin eleştirel düşünmesi, onun yalnız kendi özel alanının kavramlarının incelenmesiyle sınırlandırılamaz. Her günkü düşünmenin yapısını çözümleyip irdelemeden, bu problemi ele alamadan çok daha güç bir problemi eleştirel olarak dikkate almada ve üzerinde derinlemesine düşünmede ilerleme sağlayamaz. Bizim psikolojik deneyimimiz renkli bir sıralı geliş, birbirini izleyiş içinde duyu deneylerini, onların bellekteki resimlerini, imgeleri ve duyguları içerir. Psikolojiyle karşıtlık içindeki fizik ise, doğrudan ve yalnızca duyu deneylerini ve onların birbirlerine bağlanışlarını “anlamayı” ele alıp işler. Ancak her günkü düşünmenin “gerçek dış dünyasının kavramı bile sadece duyu izlenimleri üzerinde yer alır ya da bulunur.

Tüm Reklamları Kapat

Şimdi “duyu izlenimleri” ve “düş” arasında bir ayrılığın mümkün olmadığına ya da en azından bu ayrılığın kesinliği olmadığına dikkat etmeliyiz. “Gerçeklik” anlayışımızı da etkileyen bu problemin tartışılmasıyla biz ilgilenmeyeceğiz. Ama “duyu deneyimlerinin” varoluşunu verili şeyler, yani bir tür psişik deneyler olarak alacağız.

Gerçek dış dünya” kuruluşundaki ilk adımın farklı türdeki cisimsel nesneler kavramının oluşturulması veya biçimlendirilmesi olduğuna inanıyorum. Duyu deneylerimizin çokluğunun dışında bizler, zihinsel ve keyfi, tekrarlarla ortaya çıkan bazı duyu izlenim komplekslerini (başka duyu deneyleri için gösterge ve işaretler olarak yorumlanan duyu izlenimleriyle bağlantılı bir şekilde) alırız ve onlara bir kavramın eşitliğiymiş gibi inanırız. Bu kavramın, bağlı olduğu duyu izlenimlerinin bütünselliğiyle denk olmadığı mantıksal biçimde dikkate alınıp göz önünde bulundurulsa da, insan veya hayvan zihninin özgür bir yaratımı olduğu açıktır. Öte yandan bu kavram bizim kendisiyle bağlantıya girdiğimiz duyu izlenimlerinin bütünselliğine yalnızca kendi içeriği ve anlamıyla doğruluğuna veya tutarlılığına borçludur.

İkinci adım, düşünmemizde bu cisimsel nesne kavramına bir anlam yükleme olgusudur. Bu anlam kendisini doğuran ve ortaya çıkaran duyu izlenimlerinden büyük ölçüde ve yüksek derecede bağımsızdır. Cisimsel bir nesneye “gerçek bir varlık anlamı” yüklediğimiz zaman demek istediğimiz tam da budur. “Gerçek bir dünyanın” varlığının gerçekten ortaya konuluşu, yalnızca aralarında zihinsel bir bağlantıyı biçimlendiren duyu izlenimleriyle ilişkilendirildiği ya da bağlantısının kurulduğu ölçüde doğrulanır ve haklılık kazanır. Duyu deneyimlerimizin bütünselliğindeki o dış gerçeklik, onun düşünme yardımıyla düzene konulabildiği biçimde ve türdedir. Bu olgu bizi saygıyla karışık bir korku ve dehşet içinde bırakan, ama hiçbir zaman anlayamayacağımız bir şeydir. Biri çıkıp şöyle diyebilir: “Dünyanın öncesiz ve sonrasız gizemi, ezeli ve ebedi sırrı onun anlaşılabilirliğidir.” Bu, Immanuel Kant’ın görkemli tasarımlarından biri olup gerçek bir dış dünyanın tasarımlanmasının bu anlaşılabilirlik olmadan anlamsız olacağını bize hissettirmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

II. Bilimsel Sistemin Tabakalaşması

Bilimin amacı bir yandan duyu deneyleri arasındaki bağlantıyı olabildiğince tam bir biçimde kendi bütünlükleri içinde anlama, öte yandan da bu amacı en az sayıda birincil kavram ile bağıntıların kullanımıyla yerine getirip başarmadır. Bilim, birincil ve temel kavramların bütününü, yani duyu deneyleriyle doğrudan bağlantı kuran kavramlar ile onları birbirine bağlayıp birbiriyle ilişkilendiren önermeler kullanılır. Gelişmesinin ilk evresinde bilim, herhangi bir şeyi içermez. Bizim her günkü düşünmemiz genellikle bu seviyeyle doldurulur. Böyle bir durum yine de gerçekten bilimsel düşünceye sahip bir ruhu doyuramaz. Çünkü bu şekilde elde edilmiş kavram ile bağıntılar bakımından daha zayıf bir diziyi, yani kavram ile bağıntıları mantıksal olarak türeten ilk katmanın temel ve birincil kavram ile bağıntılarını elinde tutan, koruyan bir sistemi icat edip yaratır. Bu ikinci sistem, artık duyu deneylerinin karmaşık bütünlükleriyle ya da kompleksleriyle doğrudan bağlantılandırılamayan temel kavramlara sahip olarak daha yüksek kendi mantıksal bütünlüğün bedelini öder. Mantıksal bütünlük için daha fazla çabalamak, ikincil tabakanın kavram ile bağıntılarının çıkarımı için hala kavramla, bağıntıları bakımından daha zayıf olan üçüncü bir sisteme bizi götürür. Böylece de hikaye en büyük kavranabilir öz sistemle ve duyularımızla yapılan gözlemlerle hala uyuşabilen ve bağdaşabilen, mantıksal temellerin kavramlarından en fazla yoksun olan yalın sisteme varıncaya dek sürüp gider. Bu tutku ve hırsın kesin ve tam bir sistem içinde son bulup bulamayacağını bilemiyorum. Eğer birine fikri sorulacak olursa, hayır yanıtını vermeye eğilimli olacaktır. Tüm bu anlatımların sonunda şunu söylemek gerekir ki, mantıksal bakımdan mümkün olduğunca düzgün ve tekbiçimli, değişmez bir fiziğin temeline varmak için kurucu insan zihninin ya da aklının hangi yollara başvurduğunu göstermek gerekecektir.

Fizik, deyim yerindeyse tümevarımsal yöntemle sanıldığının aksine sorgulanmayan ama yalnızca özgür buluş ve icat ile bir yerlere varabilen evrim halindeki mantıksal bir düşünme sisteminden meydana gelir. Bu sistemin haklı çıkarılması veya geçerli bulunması ya da doğrulanmasıysa, yalnızca sezgisel olarak kavranıp anlaşılabilen, bir öncekinin bir sonrakiyle ilişkisi ve bağıntıları, duyu deneyleri tarafından türetilmiş önermelerin doğrulanmasına dayanır. Evrilme ve gelişme, mantıksal temelin giderek artan biçimde deney olgularından yola çıktığı savını terk etmeyi ve duyu deneyleriyle birbirlerine bağlanan bu ana temelden türetilmiş önermelere giden düşünme yolumuzun sürekli biçimde daha güç ve daha uzun olduğu olgusunu bir yana bırakmayı gerektirir.

Albert Einstein

 

Not: Bu makale Mart 1936 tarihli Journal of Franklin Institute dergisinin Cilt 221, No:3 sayısında yayımlanmış Almanca orijinalinden çevrilmiş olup “Physik und Realität” adıyla yayımlanan 7 bölümlük makalenin ilk 2 bölümünü içermektedir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
14
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: AbeBooks.de | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/05/2023 07:21:17 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7336

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsan Türü
Biyokimya
Cinsiyet
Yumurtalık
Viral Enfeksiyon
Araç
Mikoloji
Büyük Patlama
Veri Bilimi
Yavru
Video
Eğitim
Damar
Obezite
Savaş
Felsefe
Arkeoloji
Entropi
Gıda
Kişilik
Koaservat
Doktor
Film
Moleküler Biyoloji
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Bazen Kalbinize Bıçak Saplanmış Gibi Bir Ağrı Hissediyor musunuz?
Bazen Kalbinize Bıçak Saplanmış Gibi Bir Ağrı Hissediyor musunuz?
Bir Diyetin Zırva Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Bir Diyetin Zırva Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Yazın Cereyanda (Soğuk Hava Akıntısında) Kalmak Sizi Hasta Eder mi?
Yazın Cereyanda (Soğuk Hava Akıntısında) Kalmak Sizi Hasta Eder mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Rose, et al. Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik. (8 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 31 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7336
Rose, E., Ölez, Ş. (2018, August 08). Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik. Evrim Ağacı. Retrieved May 31, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7336
E. Rose, et al. “Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik.” Edited by Şule Ölez. Translated by Eric Rose, Evrim Ağacı, 08 Aug. 2018, https://evrimagaci.org/s/7336.
Rose, Eric. Ölez, Şule. “Albert Einstein'dan Bir Makale: Fizik ve Gerçeklik.” Edited by Şule Ölez. Translated by Eric Rose. Evrim Ağacı, August 08, 2018. https://evrimagaci.org/s/7336.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close