Akdeniz ince parmaklı keleri (Mediodactylus danilewskii)

Gözlem Bilgileri

Tekirdağ ilinin Ergene ilçesine bağlı bir mahalle olan Yulaflı'da gözlemlediğimiz bu genç birey, eski bir duvar üzerinde güneşin son demlerinden faydalanmaya çalışıyordu. Bulunduğu duvarın hemen altında küçük bir su birikintisi mevcuttu. Muhtemelen su birikintisine gelen sinekler, bu genç keleri kendisine çekmişti. Eğer siz de bir tanesini gözlemek isterseniz. Gece yarısından sonra, özellikle saat 2 civarlarında bahçenize çıkıp duvarları kontrol edebilirsiniz. Sık sık Türk keleri (Hemidactylus turcicus) ile karıştırılır.

Yiğit As

Tanım ve Genel Bilgiler

Yaklaşık olarak 10 cm büyüklüğe ulaşabilirler. Bizim gözlemlediğimiz birey erişkin olmadığından dolayı 5 cm civarlarındaydı. Sırt kısımları grimsi açık kahverengi tonlardadır. Muhtemelen kamuflaj için açık kahve tonunun üzerinde koyu renkli lekelere sahiplerdir. Kuyruklarından boyunlarına kadar karinalıdırlar (çıkıntılı). Karın bölgeleri ise kirli beyaz renkte ve karinasızdır. Dikey göz bebeklerine sahip bu canlılar, görünüşlerinin aksine böceklere karşı amansız yırtıcılardır. Eğer bir tanesine denk gelirseniz, dokunmanızı pek tavsiye etmiyoruz. Çünkü çok kolay korkup, kuyruklarını bırakabilirler. Kuyruklar kritik durumlar için geliştirilmiş adaptasyonlar olsa da, zor durumlarda kullanılacak yağı depolarlar. Kuyruk kayıpları bu küçük canlılar için kıt koşullarda ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Erkek bireyler yetişkinliğe eriştiklerinde, bölgelerini işaretlemek ve dişilere ortalıkta çiftleşmeye hazır bir erkek bulunduğunu göstermek için preanal porlara sahiptir. Ayrıca bölgeci davranan bu türün bölgesini korumak için kuş cıvıltılarına benzer sesler çıkardığı bilinmektedir. Porlara (gözeneklere) geri dönecek olursak, kloak (bağırsak çıkışı) bölgesinin iki yanında bulunurlar. Sahip oldukları porlar çiftleşme döneminde vücuttan dışarıya doğru çıkıntı yapabilirler. Porların asıl işlevi feromon salgılamaktır. Feromon salgısı hayvanlar aleminde çok sık rastlanan bir iletişim türüdür. Feromonlar aynı hayvan türleri arasında birçok sosyal mesaj belirtebilirler. Bizler için de çok önemli olacaklar ki günümüzde parfüm endüstrisinin vazgeçilmezleri olmuşlardır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Kendileri, 61 cins içinde yaklaşık 950 türü bulunan Gekkonidae (Gekogiller) ailesinde sınıflandırılırlar. Aynı zamanda bilinen en büyük geko ailesidir. Ev kelerleri (Hemidactylus spp.) ve tokay gekoları (Gecko gecko) gibi çok tipik gekolar bu ailede sınıflandırılır. İlk izleri, yaklaşık 100 milyon yıl önce Kretase Devri'ne ulaşan tırmanıcı (scansorial) sürüngenlerdir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Küresel olarak Batı Avrupa, Akdeniz Havzaları, Orta Doğu, Kuzey Afrika, ve Ön Asya'ya yayıldıklarını söyleyebiliriz. Ülkemizde ise Trakya başta olmak üzere Marmara, Ege ve Karadeniz bölgelerinde yayılım göstermektedirler.

Deniz seviyesinden 1000 metre yükseklere kadar dağılım göstermekle beraber, taş altları, kaya yarıkları, harabeler, su kenarları ve bahçeler gibi çevrelerde hayatlarını sürdürürler.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Yukarıda da belirttiğimiz gibi çok adaptif bir tür olduklarından. Artan eğilimli bir popülasyona sahiplerdir. IUCN Kırmızı Liste bilgileri arasında Asgari Endişe olarak bilinen LC (Least Concern) türler arasındadırlar.

Davranış ve Etoloji

İnsan yaşantısına çok iyi adapte olmuş, adeta insanlar ile birlikte yaşamayı "öğrenmişlerdir". Gün içinde en aktif oldukları zaman dilimi gece 2 sularıdır. En aktif oldukları zamanlar nisan, mayıs, haziran, temmuz, eylül ve ekim aylarıdır. Bu aylarda tek ve 2-5'erli gruplar halinde görülebilirler. Dişiler yılda 2-3 kez yumurtlayıp, her seferinde 2 adet yumurta bırakırlar. Yumurtadan çıkan yavrular 2 ila 3 sene de cinsel erginliğe ulaşırlar. Ömürlerinin yaklaşık olarak 7 yıl olduğu bilinir. Bazı popülasyonlarda dişilerin erkeklerden 1-2 yıl fazla yaşadığı gözlemlenmiştir.

Yiğit As

Kelerlerin parmak uçlarında tırtıklı yüzeylere sahiptir. Rahatlıkla bir duvara tırmanabilir hatta baş aşağı asılı kalabilirler. Örneğin masanızın üstüne bakın, ne kadar da düz ve pürüzsüz görünüyor değil mi? Mikroskobik ölçekte bakarsanız değil. Bize pürüzsüz gibi gözüken yüzeylerde bile günlük hayatlarımızı etkilemediği için farkına varmadığımız girintiler, çıkıntılar bulunmaktadır. Öyle ki masanıza koyduğunuz bir A4 kağıdı masayla tamamen temas halinde görünse de aslında bu mikroskobik seviyedeki pürüzlülük durumu yüzünden sadece birkaç yerden masanıza temas halinde bulunur. İşte kelerin ve geri kalan geko ailesinin muhteşem adaptasyonları olan yapışkan ayakaları tam da bu pürüzlerden faydalanıyor. Bir kelerin ayaklarına mikroskop ile bakarsanız kıl benzeri milyonlarca keratin yapılı küçük filament görürsünüz. Bu filamentlerin uçlarına daha yakından bakarsanız gördüğünüz şey milyonlarca daha küçük mikrofilament olur! Bu sayede kolaylıkla düz duvarlara tırmanıp, baş aşağı asılı kalabilirler.

Ayrıca bu mikrofilamentler, moleküller arasında tutunmayı daha sağlam hale getiren Van der Waals kuvvetleri olarak da bilinen zayıf kuvvetlerden faydalanırlar. Biz insanlar bu muhteşem adaptasyondan çok etkilenmiş olmalıyız ki aynı prensiple çalışan geko bantlarını üretmişiz. Mühendislerin en basit tabiri ile sorun çözücüler olduklarını söylersek. Jurassic Park'a referans ile "Yaşam, bir yolunu bulur."

Diyet ve Metabolizma

Diyetleri arasında sinekler, güveler, kelebekler, çeşitli kınkanatlılar ve örümceklerden bulunur. Gece saatlerinde ışık kaynakları tarafından şaşırtılan güveleri avlamayı bir davranış haline getirmişlerdir. Kolay besine kim hayır der? Noktürnal (gececil) olarak yaşayan kelerler, yapay ışık kaynaklarına gelen sinekleri, güveleri avladıkları bilinmektedir. O yüzden öldürülmeleri insanlar için oldukça zararlı olacaktır. Zira bizler için tehlikeli hastalıkları taşıyan sinek nüfusunun dengelenmesinde büyük rol oynarlar.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

İnsanların evlerine girdikleri için öldürüldükleri bilinmektedir. Halbuki böyle bir canlının evinizin çevresinde dolaşmasının size hiç bir zararı olmadığı gibi belirttiğimiz sebeplerden dolayı birçok faydası vardır.