Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi?

Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi? South China Morning Post
6 dakika
10,531
Tüm Reklamları Kapat

Geçtiğimiz yarım yüzyılda insan evrimini kavrayışımız önemli ölçüde değişti. Şimdi, Homo sapiens hakkında halen süregelen tartışmalardan bir tanesi daha da karmaşıklaşmış görünüyor, zira her iki taraf birden haklı olabilir.

Afrika ve ötesinde ilk insan kalıntıları bulunduğundan beri antropologlar yıllar içinde daha da tuhaflaşan bir muamma karşısında afallamış durumdalar. On binlerce yıl önce yeryüzünde yasayan diğer insan türlerine Homo sapiens ile karşılaşmalarının ardından neler oldu?

Tüm Reklamları Kapat

Otuz yıl önce antropologlar iki gruba ayrılmışlardı: İnsanların Afrika'dan gelip Neandertalleri yok ettiklerine inananlar (“Afrika'dan gelme” kuramının yandaşları) ve Homo sapiens ile Avrasya'da yaşayan diğer insanların çok benzer olduğuna, dolayısıyla insanın uzun bir süre içinde Afrika'da ve Afrika dışında evrimleştiğine inananlar (“çok bölgelilik” kuramının yandaşları). Görünen o ki her iki grup da hem haklı hem de haksızmış.

Büyük “Afrika'dan Gelme” Tartışması

1960'larda yeryüzünde atalarımızla birlikte yaşamış tek bir farklı insan türünün farkında idik: Neandertaller ya da Homo neanderthalensis. Homo sapiens'in Afrika'yı yaklaşık 80 bin yıl kadar önce büyük gruplar halinde terk ettiğini ve bu dönemde Neandertallerin Avrupa'da birkaç yüz bin yıldır yaşıyor olduğunu biliyorduk. Ve ilk Homo sapiens ile karşılaşmalarından yaklaşık on bin yıl kadar sonra, ya da günümüzden 35 ile 40 bin yıl kadar öncesinde Neandertal'lerin soyları da tükenmiş gözüküyordu.

Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde yeni buluşlar sayesinde bu Neandertal'e karşı Homo sapiens hikayesi çok daha karmaşık bir hal aldı. Günümüz insanlarının Afrika'yı terk ettikleri dönemde ortalıkta en az iki insan türünün daha bulunduğunu biliyoruz: Avrasya'da yasayan Denisova insanı ve Endonezya'da yaşayan Hobitler (Homo floresiensis). Çin'den yeni fosil bulguları geldikçe orada da Homo sapiens'in ulaşmasından öncesinde yüz binlerce yıldır yaşayan insan türleri hakkında daha çok şey öğrenebileceğiz. Kısacası Homo sapiens oralara ulaşmadan önce Afrika dışında yaşayan birçok farklı insan türünün bulunduğunu bilemekteyiz.

Ancak bu hala bize Afrikalı ilk insanın bu farklı gruplarla karşılaşması sonucunda neler olduğunu söyleyemiyor. Neden hala ortalıkta Denisova insanı ya da Hobitler yok? Bu ilk Avrasyalıların yerini tamamen Afrikalılar mı aldı, yoksa hepsi birlikte modern insana doğru mu evrimleştiler?

1987 yılında sanki bu sorunun yanıtını alır gibi olduk. Biyokimyacı Rebecca Cann ve meslektaşları insan genetiği ve evrimi üzerine kapsamlı bir çalışmanın sonuçlarını yayınladılar. Araştırmacılar hücre çekirdeği dışında yasayan ve anneden çocuğa hiç değişmeden aktarılan mitokondriyal DNA (mtDNA) adlı küçük DNA parçacıklarını incelemişlerdi. Sonuçlar inanılmazdı: tüm insanlardaki mtDNA'nın kökeni Afrika'da yaklaşık 200,000 yıl önce, yani Neandertallerin Afrika'yı terk etmesinden çok sonra yaşamış tek bir kadına dayandırılabiliyordu. Bu da “Afrika'dan gelme” ve “çok bölgelilik” tartışmasını kesin şekilde sonuçlandırıyor gibiydi. Eğer herkeste bu aynı mtDNA varsa hepimiz bu Afrika'yı 80 bin yıl kadar önce terk etmiş Homo sapiens grubundan geliyor olmalıydık. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu güçlü kanıt parçası Afrika'dan gelme kuramının modern bir şekli olan ve Afrikalı Homo sapiens'in dünyayı ele geçirirken diğer tüm insanları da yok ettiğini daha usturuplu bir şekilde dile getiren “yakın zaman Afrikalı yer değiştirme kuramını” da tamamlıyordu. İnsanlar soyu tükenen rakiplerinin “yerini aldılar”. Tam da bu yüzden herkes genetik soy ağacını medyanın Mitokondriyal Havva olarak adlandırdığı bu tek bir kişiye dayandırabilirdi. 

Çok Bölgelilik için Genetik Kanıt

Ancak son on yıl içinde çok bölgelilik kuramını yeniden geçerli kılan ve Mitokondriyal Havva'yı Avrupa ve Asya'daki insan türleri ile çok daha karmaşık bir ilişki içerisine iten yepyeni genetik kanıtlar elde edildi. Çok-bölgelilik kuramının yaratıcılarından antropolog Milford Wolpoff 1980'lerin başlarında “modern toplumların farklı coğrafi alanlarda Homo sapiens'in (ya da Homo erectus'un) çoktandır farklılaşmış atasal gruplarından evrimleştiğini” iddia ettiği bir makale yayınladı. Ancak yeni bin yılın başlangıcına dek elinde bu fikrini destekleyecek herhangi bir genetik kanıtı yoktu.

2000'lerin başlarında bilim insanları her iki ebeveynden de alınan genetik materyali temsil eden ve mitokondriyal DNA'dan farklı koca bir DNA yığını olan insan genomu dizinini çözmeyi amaçlayan büyük bir projeyi sonuçlandırdılar. Sonrasında, 2000'lerin ortalarında, bilim insanları bu kez de 40 bin yıl öncesine kadar uzanan fosillerden elde edilen genomların dizinini de çözümleyecek teknikler geliştirdiler. Son birkaç yıl içinde Neandertallerin ve Denisova insanının genom dizinlerini çözümledik. Sonucu tahmin edebilir misiniz? Afrika dışından gelme insanların genomlarında Neandertal DNA'sı var. Birçok Asya'lı grupta ise Denisova DNA'sı bulunuyor.

Birdenbire bu tüm Afrikalı yer değiştirme kuramı çok daha tuhaflaştı. Görünüşe göre Homo sapiens diğer insanların yerini almak şöyle dursun, onlardan çocuk sahibi bile oldu. Şu an yeryüzündeki insanların çoğunluğu bu melezleşmenin bir ürünü. Belki yerlerini almaktansa atalarımız bu insanları özümlediler. Yakın dönemdeki bu genetik bulgular çok bölgelilik kuramını biraz daha inanılır kılıyorlar zira bulgulara göre Avrupa ve Asya'daki gruplar Homo sapiens Afrika'dan ayrıldığı dönemde zaten insan idiler. Afrikalı ilk insanlarla tamamen aynı gözükmüyor olsalar da onlarla çiftleşebiliyorlardı. O halde insanlar Afrika dışında da evrimleşmekte idiler.

Afrika yer değiştirme kuramının benimsenmesini sağlayanlardan Chris Stinger bile geçenlerde hikayenin bir zamanlar düşündüğünden çok daha karmaşık olduğunu söyledi. Kuramın bir diğer savunucusu Ian Tattersall'da geçtiğimiz yıl bana elbette ortalıkta bir miktar “Pleistosen aşna fişne” döndüğünü söyledi. Bu Tattersall'un bugünkü insanlar arasında Afrikalı ilk insanlarla Avrasya yerlilerinin çiftleşmesinin çocuklarının da bulunduğunu saka yollu da olsa kabul edişi idi.

Tüm Reklamları Kapat

Özümleme ve Melezleşme

Günümüzde Afrikalı yer değiştirme kuramı ile çok bölgelilik kuramı bütünleşmeye başladılar.

Neandertaller Homo sapiens ile çocuk sahibi olduktan sonra Neandertal genleri Homo sapiens gen havuzuna girdi ve yayılmaya başladı. Bu da Neandertallerin soyunun tükenmediğini ancak yavaş yavaş Afrikalı Homo sapiens nüfusu içine dahil edildiklerini ima ediyor. Homo sapiens'e oranla o derece az Neandertal vardı ki her yeni nesil ile Homo sapiens ve Neandertallerin çocukları daha çok Homo sapiens'e ve daha az Neandertallere benzemeye başladılar. Sonunda Neandertallerden geriye kalan birçok insanın DNA'sında taşıdığı birkaç genden fazlası değildi.

Görülüyor ki hem Afrikalı yer değiştirme kuramı hem de çok bölgelilik kuramı doğru. Yeryüzündeki tüm insanlar kökenlerini 80 bin yıl kadar önce Afrika'dan dünyaya akın etmiş o büyük Homo sapiens grubuna dayandırabilecek. Ancak bu Homo sapiens grubu o dönemde yeryüzündeki tek insan grubu değildi. Diğer insanlarla karşılaştıklarında ise onlarla çocuk sahibi oldular. Bu da Avrasya'daki insanlarla aynı türden olduklarının oldukça kesin bir kanıtı.

Durumun çok dostça ya da barışçıl olduğunu iddia etmiyorum. Belki bu melez çocukların epeycesi savaşların istenmeyen sonuçları idiler. Bütün bildiğimiz şu anda yeryüzünde yaşayan birçok kişinin yaşamını Avrasya'daki erken insanlarla çiftleşen ilk Afrikalı insanların çocuklarına borçlu olduğu. Genetik bulgular çok bölgelilik kuramını yankılar şekilde insanların dünyanın çeşitli yerlerinde evrimleşmekte olduğunu ve aynı zamanda Mitokondriyal Havva'nın halkının da Afrika'da evrimleştiğini gösteriyor.

Bir başka şekilde söylersek Mitokondriyal Havva Denisova insanlarıyla ve Neandertallerle çocuk sahibi oldu. Hepimiz Afrika'dan çıkan insan grubunun çocuklarıyız. Aynı zamanda çoğumuz değişik bölgelerdeki erken kültürel harmanlamaların da çocuklarıyız.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
17
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 11
  • İnanılmaz 6
  • Tebrikler! 5
  • Güldürdü 4
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: io9 | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/11/2023 01:14:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1905

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Kimya
Güve
Tarih
Kimya Tarihi
Astronomi
Ölçüm
Kara Delik
Yaşlanma
Abiyogenez
Oksijen
Robot
Zaman
Vücut
Ses Kaydı
İklim Değişimi
Dalga Boyu
Biyoçeşitlilik
Çeviri
Çocuklar İçin Bilim
Sıvı
Komplo
Bilimsel
Periyodik Cetvel
Kromozom
Araştırma
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
2 Kitapla Bir Kamyonu Durdurabilir miyiz?
2 Kitapla Bir Kamyonu Durdurabilir miyiz?
Bunları Herkes Neden Yanlış Biliyor? | Mandela Etkisi
Bunları Herkes Neden Yanlış Biliyor? | Mandela Etkisi
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Mikrodalga Fırın, Yemekleri Nasıl Isıtır?
Mikrodalga Fırın, Yemekleri Nasıl Isıtır?
Nihayet Başarılan
Nihayet Başarılan "Füzyon Ateşlemesi" Gerçekten Devrim mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
. A. Newitz, et al. Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi?. (25 Ocak 2014). Alındığı Tarih: 29 Kasım 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1905
Newitz, . A., Ayöz, S., Bakırcı, Ç. M. (2014, January 25). Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi?. Evrim Ağacı. Retrieved November 29, 2023. from https://evrimagaci.org/s/1905
. A. Newitz, et al. “Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Suat Ayöz, Evrim Ağacı, 25 Jan. 2014, https://evrimagaci.org/s/1905.
Newitz, Annalee. Ayöz, Suat. Bakırcı, Çağrı Mert. “Afrika'dan Çıkış Kuramı ve Çok Bölgelilik Kuramı: İkisi De Doğru Olabilir Mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Suat Ayöz. Evrim Ağacı, January 25, 2014. https://evrimagaci.org/s/1905.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close