Adli Bilimlerin Anası Frances Glessner Lee Kimdir? Bu Ürpertici Olay Yeri Minyatürlerindeki Suçluları Tespit Edebilir misiniz?

Dayalı döşeli bir mutfak: bir fırın, ağzına kadar dolu bir buzdolabı, masanın üzerinde bir merdane ve bir kase, bir lavabo ve Ivory marka sabun. Üzerinde yelkenli bir gemi bulunan bir duvar takvimi 1944 yılı Nisanını gösteriyor. Ama başka bir şey daha var: Her şey minyatür, el yapımı ve yerde bir oyuncak bebek yatıyor. Görünüşe göre ölmüş, nedeniyse bilinmiyor.

Bu diyorama, Frances Glessner Lee'nin gerçek cezai soruşturma vakalarına dayanan Nutshell Studies of Unexplained Death adlı 1/12 ölçekli diyorama serisinden bir tanesi. Adli olay yeri incelemenin en sıradışı ve etkileyici figürlerinden biri tarafından yapılmış bu diyoramalar, dedektifleri delil toplama, titiz belgeleme ve üstün gözlemleme alanlarında eğitmek için kullanıldılar ve bugün bile kullanılıyorlar.

Glessner Lee'nin yaşamının ilk yılları, 19. yüzyılın sonlarında Amerika'da yaşayan varlıklı bir ailenin kızı olarak beklenildiği gibi zorlu geçti. 1878 yılında Chicago'da doğdu ve erkek kardeşi George ile birlikte evde eğitim aldı. George, Harvard'da okurken, ailesi yükseköğretimin kadınlar için gerekli olmadığını düşündüğü için, o eğitimini tamamlayamadı. Bunun yerine, bir avukatla evlendi ve üç çocuğu oldu. 1914'te boşandılar ve Glessner Lee yaşamının ilerleyen yıllarında tamamen beklentilerin ötesine geçti.

Atlas Obscura

Erkek kardeşi aracılığıyla, daha sonra Massachusetts eyaletine bağlı Suffolk ilçesinin baş adli tabibi olan, Harvard tıp öğrencisi George Burgess Magrath ile tanıştı. Ondan, adli olay yeri incelemeyi ve gizemli vakaları çözmenin ne kadar zor olduğunu öğrendi. Bu zorluk kısmen, olay yeri incelemenin metodoloji ve eğitim eksikliğinden kaynaklanıyordu. 1952 yılında, The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science adlı akademik dergide Glessner Lee açık görüşlü olmanın önemine şu sözlerle değinmiştir:

Çoğunlukla, dedektifin bir önsezisi vardır ve sadece bunu desteklemek için araştırır ve kanıtlar toplar. Muhtemel diğer kanıtları önemsemez. Bu yaklaşım, mevcut vakayı soruşturmak için bir felakettir.

Glessner Lee, mirasını aldıktan sonra adli bilimin gelişimini yasal olarak destekleyecek kaynağı elde etmişti. 1931 yılında, Harvard'da Adli Tıp bölümünün kurulmasına yardım etti. Buraya önemli finansal desteklerde bulundu ve bağışladığı kitaplarla Magrath Adli Tıp Kütüphanesi kuruldu. Dedektifler için yemekler düzenledi ve onların vakalar hakkındaki konuşmalarını dinledi. Ve bir olay yeri dedektifi gibi, ayrıntıları kavrayarak birçok vakadaki sorunun eğitim araçlarındaki eksiklikler olduğunu tespit etti.

Atlas Obscura

Minyatür yapımındaki biraz tecrübesiyle Glessner Lee, ilk diyoraması üzerinde çalışmaya başladı ve tam olarak şunları yazdı,

Her bir detayı mükemmel ve eksiksiz yapmak için hiçbir emekten kaçınılmadı.

Şifonyerin üzerinde küçük bir düğün fotoğrafı, lavabonun üstünde minicik mandallarla asılmış iç çamaşırları, tıpkı gerçek bir gazete gibi farklı boyutlarda ve yazı tiplerinde okunaklı manşetleri olan çok küçük gazeteler...

Diyoramalar mükemmel bir şekilde ölçeklendirilmiş ve yoğun bir şekilde detaylandırılmış olmakla beraber son derece fonksiyonel. Kapıdaki ve penceredeki kilitler ve hatta fare deliği bile gerçekten çalışıyor. Sallanan sandalye ittirildiğinde hareket ediyor. Her birinin amacı, olay yerini tekrar canlandırmak olduğu için, her ceset kıyafetten kan lekelerine ve çürüme derecesine kadar kusursuz olarak yapılmak zorundaydı.

Atlas Obscura

Lee 1940'ların başından itibaren, bir marangozun da yardımıyla yılda yaklaşık iki diyorama tamamladı. Diyoramalar o zamanlar seminerlerde kullanıldı. Öğrencilere iki modeli incelemeleri için doksan dakika verilirdi ve öğrenciler bulgularını sunardı. Daha sonra, her diyoramadaki detayların doğrusu açıklanırdı. Glessner Lee, her ölümün cinayet olmadığı, hatta özellikle karmaşık bir vakada beyin kanaması olduğu diyoramalarla öğrencileri ters köşeye yatırırdı.

Ancak, Glessner Lee diyoramaların sadece çözülmesi gereken bulmacalar olmadığı konusunda son derece netti.

Anlamalıyız ki bu modeller sadece bakarak çözebileceğiniz 'polisiye romanlar' değildir. Gözlemleme, yorumlama, değerlendirme ve raporlama konusunda bir uygulama olarak tasarlanmışlardır ve kesin bir 'çözümleri' yoktur.

Rutgers Üniversitesi Adli Bilimler müdürü Kimberlee Moran'a göre, ihtiyaç duyulan becerilerin öğretilmesi için hem detayların seviyesi hem de biçim önem teşkil ediyor.

Neyse ki diyoramalarda, gerçek veya sahnelenmiş bir olay yerinde olduğu gibi nesnelerin yerlerini değiştiremezsiniz ve ortalığı karıştıramazsınız. İşte bu yüzden, diyoramalar belgeleme, eleştirel düşünme, problem çözme ve gözlemleme becerileri öğretiyorlar.

Atlas Obscura

Bilimsellik arzusuna ve cezai adalet arayışına rağmen, Glessner Lee'nin yaratıcı tarafını gösterdiğine de şüphe yok. Smithsonian Amerikan Sanat Müzesi Renwick Galerisi sorumlusu Nora Atkinson, Frances Lee hakkında şunları söylüyor:

Frances, kendisini bir sanatçı gibi görmüyordu. Muhtemelen asıl kaygısı, diyoramaların bilimsel araçlar olarak ciddiye alınmasıydı. Yine de diyoramalardaki sanatsallığı inkar edemeyiz. Aslında, onun bu ustalığının kaynağı kadın el sanatlarındaki geçmişiydi.

Atkinson ayrıca, diyoramalar gerçek vakalara dayansa da, Glessner Lee'nin spesifik suç kanıtıyla ilgisi olmayan nesneler ve diğer sahne düzeni parçalarının nerede olması gerektiği de dahil olmak üzere diğer bütün kararların arkasında olduğunu belirtti.

Detaylara gösterdiği dikkat ve vaka seçimi konusunda ışıldayan bu çalışmalara, yalnızca bilimsel bir pencereden bakılsaydı gözden kaçabilirlerdi. Bunlarda kavranabilecek çok fazla metafor ve biyografi var.

Glessner Lee, olay yeri olarak ayrıcalıklı olarak yetiştirildiği yerlere benzemeyen misafirhane, meyhane gibi yerleri seçti. Maktullerin evleri genellikle işçi sınıfından olduklarını gösteriyor. Hala var olan 19 diyoramanın (20 tane yapıldığı düşünülüyor) 11'inde maktuller kadın. Lee, şöyle diyordu:

Sadece yaşanan ölüm için değil, olaya karışanların sosyal ve ekonomik durumlarıyla birlikte onların ölüm yaşandığı andaki ruh hallerini göstermek için de çaba gösterildi.

Atlas Obscura

Glessner Lee, kendi sınıfından yaşıtı kadınların alışılagelmiş davranışlarını benimsemedi. Diyoramaları ilk olarak altmışlı yaşlarının başında yapmaya başladı (1940'lı yıllarda hakkında çıkan bir dergi makalesinin başlığı: "Altmış dokuzluk dedektif nine"). Yine de, yaratıcılığı, yenilikçiliği ve adli bilimler alanına yaptığı maddi destekler aracılığıyla olay yeri inceleme dedektiflerinin eğitim metotlarını o kadar değiştirdi ki "Adli Bilimlerin Anası" olarak anılmaya başlandı.

Belki de diyoramalarda Lee'nin anlatmak istediğinden daha fazlası var. Atkinson'ın en çok sevdiği iki model, birden fazla cinayetin olduğu tek diyorama olan Üç Odalı Ev ve Tavan Arası'dır. Atkinson'a göre bunlardan ilki, diğer diyoramalardan farklı olarak:

Genç ve görünüşe göre mutlu bir aileyi düzenli ve iyi döşenmiş, verandasına oyuncaklar dağılmış, küçük beyaz çitlerle çevrili orta sınıf evlerinde gösteriyor.

Tavan Arası diyoraması ise görünüşe göre kendini asan yaşlı bir kadını gösteriyor.

Odadaki dağınıklık göz önüne alındığında, kanıtlar yalnızlıktan depresyona girmiş olabileceği izlenimini uyandırıyor. Odaya dağılmış eski tozlu mektuplar, evi dolduran antika eşyalar kısmen de olsa metaforik olarak modası geçmiş ve işe yaramaz hissetmiş olabileceği izlenimini uyandırıyor. Bu genç, ideal aileye baktığımda, Frances'in boşanmayla sonuçlanan aile saadeti deneyimi aklıma geliyor. Ve bu yaşlı kadına baktığımda, Frances'in sevdiği şeyin peşinden koşmak için sonunda özgür olduğunda altmışlı yaşlarının ortalarında olduğunu hatırlıyorum. Yani onun için yaşlılık özgürlük demekti.

Glessner Lee'nin etkisi, ölümünden uzun zaman sonra bile devam ediyor. Asıl amaçları suçluyu mahkum etme, suçsuzu temize çıkarma ve küçük bir alanda adalet arama olan diyoramaları, amaçlarına sadık bir şekilde bugün bile kullanılıyor. 1966'dan beri ilk defa, mevcut 19 diyorama Washington D.C.'deki Renwick Galerisinde halkın beğenisine sunuldu. Atlas Obscura, 20 Ekim 2017'den 28 Ocak 2018'e kadar sergilenen bu diyoramalardan bir fotoğraf seçkisi oluşturdu. Aşağıdaki galeride bunları inceleyebilirsiniz. Cinayeti 3 boyutlu olarak kendiniz çözmek isterseniz, buradaki sayfamızı inceleyebilirsiniz.

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura

Atlas Obscura