Din ve inanç, hiç bir tartışmaya mahal vermeyecek biçimde bireylerin kişisel özgürlüğüdür. İsteyen insan istediği inancın mensubu olma ve istediği şeye inanma hakkına sahiptir. Tarihte, her kim ki insanların inancına baskı yapmaya çalışmıştır, başarısız olmuştur, baskı yönetimleri kısa sürmüş, yıkılmış ve iddialarında haksız çıkmıştır. Ve bu yönetimler artlarında büyük yıkımlar, tarihe ders niteliğinde yıpranmalar ve kayıplar bırakmışlardır.
Ve bu konudaki en basit argüman şudur ki baskı ile insanların inançlarını değiştirmek, dönüştürmek olanaksızdır. Ben budistimdir, siz bana baskı yaparsınız, ben "tamam, artık inanmıyorum" derim ama içimde o inancı sürdürüp sürdürmediğimi bilmeniz olanaksızdır. İbadet etmemi engellersiniz, kılık kıyafetimi engellersiniz, ibadethanemi yıkarsınız ama bu hiç bir şeyi değiştirmez. İnanmak için insanın hiç bir şeye ihtiyacı da yoktur ve baskı sadece karşıtını besler. Normalde barışçıl olan bir inancı bu şekilde agresifleştirmiş olursunuz. Ve açıkça aptalca bir stratejidir de. İşe yaramaz çünkü. Kısa bir süre yarar görünür, insanlar sizden korkar ve susarlar. Ama sonrasında kaçınılmaz olarak o inanç güçlenir ve yaşadığı baskıyı tarihsel bir gerçek ve bu baskıdan kurtuluş gününü de bir zafer olarak yazar. Yani toplamda bir inancı engellemeye niyet eden yönetim, tam olarak aksine neden olup o inancı güçlendirir. İstisnası yoktur.
Gelişmiş, öncü ve çağdaş ülkeler ve yönetimler her zaman inançları serbest bırakmış, insanların inanç özgürlüğünü hukukla korumuş ve bunu bir insan hakkı olarak görmüştür. Bu esasa aykırı hareket eden hiç bir yönetim, insan haklarına saygılı olduğunu iddia edemez.
Ancak bu noktada bir yanlış anlaşılma vardır: Gelişmiş, demokrat, hukuka dayalı ülkeler hiç bir zaman dini esaslara göre yönetilmez. Yönetilseler bile farklı inanışlara ait azınlıkların haklarını da korurlar ve onlara baskı yapmazlar. Ve sayısız inanç sahibi kişi, ülkelerin dini esaslara göre yönetilmesi gerektiği görüşüne karşı gelinmesi durumunu inanç özgürlüğüne yapılan baskı olarak göstermeye çalışmıştır. Bu bir yalandır. Çünkü insanların inanç özgürlüğünü yaşaması başka bir şeydir, bir ülkenin, dini esaslara göre yönetilmesini istemek başka bir şeydir. Yani ben Budist olabilirim ama "Türkiye Cumhuriyezi, Budizm'in esaslarına göre yönetilmelidir" dersem bu haklı bir talep olmaz. İfade ve düşünce özgürlüğü kapsamında bu fikirde de olabilirim ve bu fikrimi yayabilirim ama bunu kabul etmeyenleri, benim inancıma baskı yapan kişiler olarak tanımlayamam. Yalan olur. Çünkü bana "orada dur bakalım!" diyenler bana "Budizme inanma!" demiyorlar. "Bu ülke Budizmin esaslarına göre yönetilemez" diyorlar. İkisi bambaşka şeyler.
Özetle inanç özgürdür, olmalıdır. Ama ülkeler dini esaslara göre yönetilmemelidir. Hukukla inanç özgürlüğü korunmalıdır.