Ödüllü Soru Evrim sadece Dünya'da mı gerçekleşti, yoksa evrenin başka bir yerinde de benzer biyolojik süreçler yaşanmış olabilir mi?

Evrim, doğal seçilim ve genetik değişim mekanizmalarıyla işleyen bir süreçtir ve belirli kimyasal ve fiziksel koşullar sağlandığında gerçekleşebilir. Dünya’daki yaşamın evrimleşmesi, burada uygun çevresel koşulların ve kimyasal yapı taşlarının varlığı sayesinde mümkün oldu.

Evrenin başka yerlerinde de benzer biyolojik süreçlerin yaşanmış olma ihtimali bilimsel olarak makuldür. Bunun nedenleri:

1. Evrensel Fizik ve Kimya – Evrendeki elementler ve fizik yasaları her yerde aynı olduğundan, Dünya’dakine benzer organik moleküllerin ve yaşamın oluşması mümkün olabilir.

2. Ekstremofil Örnekleri – Dünya’da aşırı sıcak, asidik veya radyasyon dolu ortamlarda bile yaşamın var olması, evrenin başka yerlerinde de farklı koşullarda evrimleşmiş organizmaların olabileceğini düşündürüyor.

3. Dış Gezegenler ve Yaşanabilir Bölgeler – Keşfedilen ötegezegenlerden bazıları, sıvı su barındırabilecek ve yaşam için uygun olabilecek koşullara sahip görünüyor.

Sonuç olarak, evrim büyük ihtimalle sadece Dünya’ya özgü değil; ancak başka bir yerde biyolojik süreçlerin gerçekten yaşanıp yaşanmadığını kanıtlamak için doğrudan gözlemler ve keşifler gerekiyor.

Evrim, karbon temelli, temel yapıtaşı dna olan canlıların kapsamında olduğu bir dinamik. Dünyadaki tüm canlılar için geçerli. Dünya dışı yaşam ya da ötegezegen arayışı çalışmalarında, olasılığı arttırmak için Dünya benzeri gezegenler araştırılıyor ve bu nedenle de eğer Dünya dışında bir yaşam varsa bu yaşam formu, yüksek olasılıkla yine karbon temelli ve yapıtaşı dna olan bir yaşam biçimi olacaktır. Ve bu da böyle olursa kaçınılmaz olarak orada da tıpkı Dünyadaki gibi bir evrim söz konusu olur. Elbette bugün için Dünyadışı yaşam var mı yok mu bilmiyoruz ve buna emin olmadan "orada da evrim var" diyemeyiz çünkü henüz evrenin başka yerlerinde de yaşam var bile diyemiyoruz.

Yok eğer evrenin başka bölge ve gezegenlerinde, karbon temelli olmayıp dna temelli olmayan başka yaşam formları da olabilir. Biz neticede Dünyadaki yaşama bakarak yaşamın bir tanımını yapıyoruz ama belki de başka formlardaki yapılar da yaşam tanımını karşılar özellikte olabilir. Örnein öyle bir yaşam formu buluruz ki yine karbon temelli olur ama dnasız olur. Mümkün mü? Mümkün. Bilmiyoruz. Hatta öyle bir yaşam formu buluruz ki karbon temelli değildir. Yine mümkün. Olasılığı çok düşük ama mümkün. Kesinlikle yoktur diyemeyiz buna. İşte karbon temelli olmayıp dna içermeyen bir yaşam formu, evrim geçirir mi, adaptasyon, mutasyon vs. gibi dinamikleri içerir mi? Bunu bilmiyoruz, şu aşamada bilemeyiz de.

Bu nedenle, evrende evrim var mı sorusuna, bugün için ne evet ne hayır diyebiliriz. Sadece bulacağımız yaşam, karbon temelli ve dna içerir özellikte olursa evet, evrim geçiriyordur. Bunun dışındaki seçeneklere yorum yapamayız.

“Biyolojik süreçler” ifadesi sınırlayıcı gibi geliyor!

Evrimi, isim babası üzerinden ele aldığımızda, karbon temelli canlılık dışında bir şekilde ele alamayız. Bu sınırlama ile gezegenimiz dışında başka gezegenlerde benzer bir evrimsel işleyişin benzer koşullara bağlılığı tartışılamaz.

Olası mı? Olası…

Neticede gezegenimiz, yıldız sistemimiz ve galaksimiz dışındaki gezegen, sistem ve galaksi sayısını tahmin bile edemiyoruz. Evren gibi devasa bir kumsalda bir kum tanesi üzerinden ahkam kesemeyiz. Ancak bu, başka bir yerde başka bir zaman dilimi içinde veya eş zamanlı, gezegenimiz misali ve karbon temelli bir canlılığın mutlak surette olacağı anlamına da gelmez. Sadece bu denli devasa bir yapı içinde “olmalı” içerikli olasılıkların daha ağır bastığı akıl yürütmemiz var.

Ancak evrimi geniş anlamı ile; evrenin fiziksel işleyişinin paralelinde evirilmek anlamı ile değişen, dönüşen, gelişen ve bunu sonrakine aktaran şeklinde, bulunduğu koşullara uyum ve seçilim baskısı üzerinden ele alıp irdelediğimizde, evirilen maddi olguyu veya özelde canlılığı yeniden bir tanımlama ihtiyacı açığa çıkar kanaatindeyim.

Bu durumda evrimin evrenin genelinde ve yaygın olarak var olma olasılığı , hatta zeki yaşam formları olarak da ve belki de zekayı da yeniden ve daha geniş bir yelpazede tanımlayarak, sonsuza yakın olur diye düşünüyorum. Sevgiyle…

Evrim, doğal seçilim ve genetik mutasyon gibi süreçlere dayalı olarak, fizik yasalarının bir sonucuysa, prensipte başka gezegenlerde de benzer süreçlerin gerçekleşmesi mümkün.

Dünya’daki yaşam, temel olarak karbon bazlı bileşikler, su, enerji kaynakları ve zamanın etkileşimiyle ortaya çıkmış görünüyor. Eğer bu şartlar evrenin başka bir noktasında da mevcutsa — ki birçok gezegende veya uyduda olabileceği düşünülüyor — benzer şekilde yaşamın oluşması imkansız değil.

Dünya’da milyarlarca yıl boyunca çok hücreli yaşam gelişmesine rağmen, yalnızca son birkaç milyon yılda zeki türler (örneğin insan) evrimleşti. Bu durum, zeki yaşamın oluşmasının çok özel veya şans eseri koşullara bağlı olabileceğini düşündürüyor.

Fermi Paradoksu, evrende bu kadar çok potansiyel yaşam alanı varken neden henüz başka zeki uygarlıklardan bir iz bulamadığımızı sorguluyor. Belki de zeki yaşam çok nadir, belki de kendi kendini yok ediyor ya da bizim anlayamayacağımız bir formda var.

Çoklu evren teorilerine inanan biri olarak, diğer evrenlerde insan formunda yaşam mümkün olmayabilir ya da çok farklı formlarda yaşamlar var olabilir diye düşünüyorum. Ancak mevcut bilgimiz evreni anlamlandırma adına kısıtlı olduğu için bunun ispatı mümkün değil. Ve biliyoruz ki ispatlanmamış hiçbir şeyi de yok sayamayız. Bu yüzden bilimi seviyorum. Ve umarım evreni- insanı-yaşamı anlama çabamız, yapay zeka ile mümkün olur.

Bence evrim sadece Dünya’ya özgü bir süreç değil. Çünkü evrim dediğimiz şey, aslında fizik ve kimyanın bir yan ürünü gibi. Eğer bu sürecin temelinde yatan mekanizmalar—doğal seçilim, mutasyonlar, çevresel baskılar—evrenin her yerinde geçerliyse, o zaman başka gezegenlerde de benzer süreçler yaşanmış olabilir.

Mesela düşünelim: Dünya’da canlılık, çok ilginç koşullarda başladı. Okyanusların derinliklerinde, hidrotermal bacaların etrafında bile mikroorganizmalar var. Buralar aşırı sıcak, zehirli gazlarla dolu ama yaşam orada tutunmuş. Eğer böylesine ekstrem koşullarda bile canlılık evrimleşebiliyorsa, neden başka gezegenlerde de olmasın?

Mars’ta eski göllerin izleri bulundu, Europa ve Enceladus’un buzlu yüzeylerinin altında sıvı su okyanusları olduğu düşünülüyor. Bu tür yerlerde, en azından basit mikroplar evrimleşmiş olabilir. Tabii zeki yaşama gelince, işler biraz daha karmaşık.

Evrende zeki yaşamın olup olmadığı meselesine gelirsek, burada birkaç şey var düşünmemiz gereken:

Evrim karmaşık organizmalar üretir mi?

Evrim sadece basit bakterilerle sınırlı değil. Ama zeki bir türün evrimleşmesi için belirli koşullar gerekiyor. Mesela, Dünya’da milyonlarca yıl boyunca hayat sadece tek hücreli organizmalardan ibaretti. Çok hücreli yaşamın ortaya çıkması bile oldukça uzun sürdü. Yani, evet, evrim genellikle daha karmaşık organizmalara doğru ilerleyebilir ama bunun garantisi yok.

Zeka bir avantaj mı, her zaman ortaya çıkar mı?

Biz insanlar zekiyiz ama bu zekayı evrimsel süreçte neden geliştirdiğimizi anlamak önemli. Bizim için avlanmak, hayatta kalmak, iletişim kurmak zekayla bağlantılıydı. Ama mesela dinozorlar yüz milyonlarca yıl boyunca zekaya ihtiyaç duymadan dünyaya hükmetti. Belki de zeka, çok özel koşullar altında gelişen bir şeydir ve evrende nadirdir.

Eğer evrende zeki uygarlıklar varsa, neden hiç haber almadık?

Bu, Fermi Paradoksu’nun temel sorusu. Eğer evren bu kadar büyükse ve eğer zeki yaşam yaygınsa, neden kimseyle iletişim kurmadık? Belki çok uzaklardalar, belki de biz yanlış yerlerde arıyoruz. Ya da belki çoğu uygarlık kendi kendini yok ediyor (nükleer savaş, iklim değişikliği gibi şeylerle).

Ama şunu unutmamak lazım: Evrende trilyonlarca galaksi, her galakside milyarlarca yıldız var ve çoğu yıldızın çevresinde gezegenler bulunuyor. Bu kadar büyük bir evrende, Dünya’daki yaşamın tamamen eşsiz ve biricik olduğunu düşünmek biraz mantıksız geliyor. Bence, bir yerlerde, bir şekilde, en azından basit organizmalar var. Hatta belki de bizim gibi düşünebilen varlıklar da var ama henüz onların izini bulamadık.

Kim bilir, belki bir gün o sorunun cevabını gerçekten öğreniriz.