Kısa yoldan bir özet yapacak olursak deistlik biz tanrının varlığına inanır fakat bu tanrının dünyaya müdahil olan bitene karışan şekilde değilde daha çok yaratım sürecinden sonra işleri akışına bırakan tarzda olduğuna inanırlar.
Mono teistler diye tanımladı grupta da homojen bir birlik yoktur. Panteistler evrenin tanrının kendisi veya bir yansıması olduğuna inanırlar. Evrendeki her şeyin tanrının bir parçası olduğu vardır. Fakat tanrı dualara cevap veren bir tanrı değildir
Agnostikler tanrı olduğunu bilirler fakat işleyiş üzerinde bir etkisi yokmuş gibi davranmayı seçerler. Deizimin en yakın olduğu grup budur.
Semavi dinler başlığında tarif edilebilecek tanrı algısında ise tanrı dualarını duyar müdahildir aracılığı veya aracısız konuşur.
Çoktanlı gibi görünen Hinduizm’de de aslında tek bir yaratan tanrı (brahman) vardır. Diğerlerinin hepsi bundan türemişlerdir. Bu dinde aslında Spinoza’nın panteizmi ile semavi dinler diye hitap edeceğiniz iki grubun ortasında yer alır.
Sonuçta hepsinin işlevsel olarak farklı inanışlar olsa da özünde bir yaratıcı fikri hepsinde vardır. Budizm hariç. Bu fikrin bulunduğu pozisyonda farklılıklar vardır. Ama bunların hepsinin insanların kastıyla aynı olduğunu düşünmek gerekir. Aslında hangisini seçerseniz seçin aynı olduğunu bilirsiniz sadece işlevinin farklı olup olmadığına getirdiğiniz yorum budur. Umarım dilim iyi dönmüştür.
Son bir ekleme yapmak istiyorum bu tür meta fizik ve felsefe alanında bir soru sorduğunuzda bir konuyu net bir kaynak üzerinden tartışırsanız yazarım bilgilerine aktarmaktan başka bir iş yapmazsınız ve üretim elde edemezsiniz
Kaynaklar
- Yaşar Nuri öztürk. Kurandaki Din.