Evrim kanunu sadece canlılara özel midir yoksa değişim anlamında mı kullanılır?

Evrimden Söz Edebilmemiz İçin Gerekenler:

1. Popülasyon Var mı?

Evrimin yaşanabilmesi için, tek bir varlıktan değil, birbirine benzeyen varlıklardan oluşan bir popülasyon gerekmektedir. Çünkü tekil bir bireyde yaşanan değişimler hiçbir zaman evrim değildir; gelişimdir.

Örneğin bir insanın ömrü boyunca (doğumundan ölümüne kadar) yaşanan hiçbir değişim evrim değildir. Buna saç veya deri renginizin değişmesi, herhangi bir organınızda meydana gelen değişimler (örneğin böbreğinizi aldırmak, dişinizi sökmek, fazladan bacak eklemek veya penis derinizi kesmek), büyümeniz, kilonuzun değişmesi, hastalanmanız ve iyileşmeniz, vb. tüm değişimler dahildir.

Öte yandan insan popülasyonlarının her nesilde saç rengi veya deri rengi dağılımının değişmesi, organların büyüklüğü ve yapısı konusundaki popülasyon içi dağılımda her yeni nesilde meydana gelen değişimler (örneğin 20 yaş dişlerinin görülme oranlarının azalması), insanların ortalama fiziksel özelliklerinin (ortalama boy, ortalama doğum kilosu, vb.) her nesilde değişmesi, belirli hastalıkların popülasyonun her yeni neslinde görülme oranları, vb. evrimdir. Yani evrimden söz edebilmek için popülasyon bulunması şarttır.

2. Çeşitlilik Var mı?

Popülasyona ek olarak, bu popülasyonu oluşturan bireylerin birbirlerinin birebir kopyası olmaması gerekmektedir (eğer kopyası olacaksa da, bu kopyaların üretiminde ufak tefek bile olsa farklılıklar oluşabilmelidir). Çünkü bir popülasyondaki bireylerin tamamı birbirlerinin kopyası ise, popülasyonun her bir özelliğinin ortalaması, her bir bireyin mutlak nitelikleriyle birebir aynı olacaktır (her birey, popülasyon ortalamasının tıpkısı olacaktır). Bu durumda (eğer ki kopyalama hataları da yoksa), popülasyonlar nesil atladıkça özellik ortalamalarının değişmesi imkansız olacaktır. Bu durumda evrimden söz edemeyiz.

3. Çeşitlilik Kalıtsal mı? (Süreğen Nesiller Var mı ve Zamanla Nesil Atlanıyor mu?)

Popülasyon içinde çeşitlilik varsa ancak bu çeşitlilik kalıtsal değilse, yani bir sonraki nesle aktarılmıyorsa, bu durumda da evrimden söz edemeyiz. Bu, birazcık da 1. soruda ele aldığımız konuyla ilgilidir: Saçınızı boyamanız size çeşitlilik katar; ancak bu çeşitlilik kalıtsal değildir, dolayısıyla evrimsel olamaz. Evrimsel süreçten söz edebilmemiz için, popülasyon içindeki çeşitliliğin gelecek nesillere aktarılması gerekir. Bir diğer deyişle, popülasyonun nesil atlaması gerekir ve bu nesil atlaması, bir önceki nesilden bağımsız olmamalıdır; niteliklerini önceki neslin niteliklerine borçlu olmalıdır.

Bu noktaya kadar olan 3 soru, evrimin olmazsa olmazlarıdır. Yani bu 3 sorudan birinin cevabı "hayır" ise, evrimden söz etmeniz mümkün değildir. Gelişimden söz edebilirsiniz, başka tür değişimlerden söz edebilirsiniz; ancak evrimsel değişimden söz edemezsiniz.

(...)

"Evrim, canlılarla ilgili olmak zorundadır!" Yanılgısı

Aslında yukarıdaki 3 soruyu hazırlarken, canlılıktan pek bahsetmediğimize dikkat etmiş olabilirsiniz. Kalıtsallık çoğu zaman canlılıkla ilişkilendirilse de, kimi zaman moleküler düzeyde yaşanan kopyalamada da genler olmaksızın kalıtsallık görebilmekteyiz. Daha astronomik skalada, bir nebuladan oluşacak yıldız sistemlerini, o nebulanın malzeme kompozisyonunun belirlediğini ve bunun süreğen olduğunu, dolayısıyla bir nevi kalıtsallık olabildiğini görmekteyiz. Daha dijital ortamda, hiçbir canlı varlık olmamasına rağmen evrimsel algoritmalara tabi tutulan sanal popülasyonların kalıtsallığı olabildiğini, dolayısıyla evrimleşebildiğini görmekteyiz.

Buna bağlı olarak kimyasal evrim, jeolojik evrim, kozmolojik evrim, robotik evrim gibi evrimsel değişimlerden söz etmek mümkündür. Ancak çoğu zaman evrim dendiğinde akla gelen biyolojik evrim kavramıdır.

Evrimin biyoloji-ötesi bir algoritma/yasa olmasıyla ilgili olarak Evrenin Karanlığında Evrimin Işığı kitabımızı okuyabilirsiniz.