Bu kadar zor bir konunun cok basit bir izaha ihtiyaci var. Hocamdan aklimda kalanlari sizlerle paylasmak isterim.
Evet Baslayalim.
Okul duvarindaki Dunya haritasi ile Kure seklinde olan Dunya haritasini yan yana alin.
Cografya derslerinden bilirsiniz kutuplara dogru gidildikce duvar haritalarinda ulkeleri daha buyuk cizerler. Halbuki duvardaki haritayi kurenin uzerine kaplamak istediginizde kutuplara dogru olan ulkeleri duvar haritasina gore kucultmek zorunda kalirsiniz.
Peki biz bir gemiyle bir yerden bir yere giderken hangi haritayi aliriz tabiki de uzerinde daha rahat cetvel ile calisabilecegimiz duvar haritasini aliriz. Bir de durduk yere yolculuk esnasinda kuresel geometri kullanalim dersek o yolculuk bitmez. (Kabaca soyluyorum kuresel geometriyi de kullaniyorlar)
Iste Eistein in kafasinda uzay, kure harita gibi ovalligi olan, daglari, vadileri, derin cukurlari olan bir yerdi. Hatta dahasi da var. Bir de her gecen saniye icinde bu kafasindaki oval haritasindaki tumsekler ve cukurlar surekli degisiyordu.
Iste simdi bir yonetmenin kafasindaki sahneyi cekmesi gibi Einstein kollari sivadi ve ise giristi. Filmi kamerayla degil matematiksel ifadelerle cekecekti.
Haritacilarin, kure Dunya'yi duvar haritasina donusturdukleri matematigi aldi ve bunu kafasindaki oval uzayi duvar haritasina donusturmek icin kullandi.
Tabi haritacilar sekli pek fazla degismeyen bir Dunya'nin haritasini cizmislerdi. Einstein'in kafasindaki uzayda gezegenler, yildizlar ve zaman bu haritanin surekli degismesine neden oluyordu.
O da bu sefer ne yapti? Dediki "Haritasini cizmek yerine denklemini yazayim. Herkes istedigi gezegenin ve yildizin yanindaki haritasini kendisi cizsin. Ve bizlere "Einstein Alan Denklemleri" adinda 1 deste, evet 10 tane denklemden olusan bir hediye birakti.
Bizler bu denklemleri kullanarak uzayin istedigimiz yerinin haritasindaki patika yollari bulabiliyoruz.
Patika yollar nerden cikti simdi?
Soyle dusunun. Size bir harita veriyorum ve haritada patikalar cizilmis. Siz o zaman dersiniz ki "demek ki yaban hayvanlarin orman icindeki duzergahlari bunlar". Yani bir orman koylusu icin patikalarin yerini bilmek cok buyuk bir nimet.
Iste biz fizikciler icin de gezegenlerin, yildizlerin, isigin ilerledigi patikalari bilmek muthis heyecan verici.
Ozetle Einstein, Genel Gorelilik Kuramiyla, uzayin patikalarini buldu. Haliyle; madem gezegenler kendi patikalarinda gideceklerdi o zaman kutle cekimine de ihtiyac yoktu. Yani Newton'un Kutle cekim kuramina ihtiyac olmadigini gostermis oldu.
Mesela fotonun(isigin) kutlesi olmadigi icin bir yildizdan gelen isiklar, Newton'un kutle cekimine gore bir yildizin yanindan gecerken etkilenmemeliydi(kutlesi olmayinca kutle cekimi de olmuyor ya hani). Einstein Genel Gorelilik kuramina gore ise , isigin patikasi duz degil yildiza dogru egilerekti. Cunku o kutlelerin birbirine cekim kuvveti uyguladiklari fikrini degil, kutlenin uzaydaki patikalari belirledigini soyluyordu. Nitekim de yapilan gozlemlerde isigin bir yildizin yanindan gecerken Einstein'in dedigi gibi yolunu yildiza yaklasacak sekilde degistirdigi gozlemlendi.
Son bir ornek de vererek bitiriyorum.
Einsteinin denklemlerine gore bazi patika yollarin olusabilmesi icin bizim gozlemleyebildigimiz yildizlardan cok cok buyuk kutleli cisimlere ihtiyac vardi. Yani ya denklemler yanlisti ya da cok buyuk kutleli cisimler var olmaliydi. O da gectigimiz yillarda ispatlandi. Ne mi? Karadelikler.
Hocamin son sozu: "Einstein matematikteki tum tuslara basmisti".
Tesekkurler.
