Einstein'ın Genel görelilik kuramını şu linkte basit bir şekilde anlatmıştım.
https://evrimagaci.org/soru/genel-gorelilik-kuramini-basit-bir-sekilde-aciklar-misiniz-12987#11587
Özel göreliliği de kısaca ve anlaşılır biçimde şöyle açıklayabilirim:
Ben, siz herhangi bir kimse şu an Dünya üzerinde bir yere bulunuyoruz değil mi? Bir konumumuz var. Bu konum Dünyaya ve kolunuzdaki ya da duvardaki saate göre belli, açık ve net. Yani atıyorum ben şu an şu şu yerdeyim, saat şu. Peki, ben bir otomobilin içine binsem ve 100 km hızla gitsem ne olur? Yerim her saniye değişir. Evrendeki bir cisim hareket ettiği anda onun konumu her saniye değişir. Ama ben, yolun kenarında otomobile bakan hareketsiz birine göre hareketliyimdir. Kendime göre aslında yer değiştirmiyorum, otomobilin koltuğunda oturuyorum.
Peki bunun bir otomobil değil dört duvarı, tabanı ve tavanı tamamen kapalı bir kutu olduğunu düşünelim. Yani dışarıyı göremiyorum. O kutu sabitken hareket ederse içeriden bunu hissederim değil mi? Belirli bir saatteki konum yine belirsiz olur ama hareket ettiğimi hissederim. Size ürkütücü olanı söyleyeyim: Kutu, tamamen sabit bir hızda hareket etse, yani hızlanıp yavaşlamazsa, hareket ettiğimi hissedemem. Dış Dünya ile bağlantım tamamen kesilir ve dış dünyadan tamamen kopuk bir gerçeklik yaşamaya başlarım. İsterse o kutu saniyede 1000 km hızla hareket etsin, hareket ettiğimi hissedemem. Elimdeki bir cismi havaya atsam yine aynen elime düşer. Ama aslında ben de havaya attığım cisim de saniyede 1000 km hızla gidiyordur ama bunun farkında bile değilimdir.
İşte tıpkı hepimizin şu an saatte 1670 km hızla hareket ediyor olduğu halde hiç hareket etmiyormuş gibi hissetmemiz gibi. Dünya kendi çevresinde bu hızda dönüyor ama hiç birimiz hareket ettiğimizi hissetmiyoruz. Kapalı bir kutunun içinde olduğumuz gibi.
"Özel" görelilik bu işte. Herkes, bulunduğu yere, yaptığı harekete göre kendi "özel" durumunu yaşıyor ve bu nedenle evrenin herhangi bir bölgesi, kendi hızına ve konumuna göre "özel" ve değişken. Yani "göreli".
Hemen kısaca zaman meselesini de ekleyeyim konuya: Kişi, hızlandıkça onun "özel" alanında süregiden zaman yavaşlıyor. Siz bir otomobille ışık hızında gitseniz, yolun kenarında duran kişi sizden daha hızlı yaşlanır. Hareket ettiğiniz anda zaman daha yavaş akmaya başlar. Bu da özel göreliliğin sonucu. Zaman da sizin bulunduğunuz hıza göre "özel" ve "göreli"dir. Siz, Dünya üzerinde, saatte 1670 km hızla giderken bu saati, bu hızda yaşlanmayı, bu hareketi ve konumu yaşıyorsunuz. Sizi ve konumunuzu tanımlayan bu rakamlar, Mars'ta bulunan biri için geçerli değil. 30 yaşında mısınız? O Dünya zamanı ile öyle. Jüpiterde yaşayan birine göre 50'siniz.
Özel görelilik, hareket edildiği takdirde evrenin diğer herhangi bir bölgesine göre farklı bir durum, konum, zaman ve hız algısının geçerli olduğunu söylüyor. Süper hızda hareket ediyorsunuz, konumunuz belli değil ama bunun farkında değilsiniz. Zaman bambaşka akıyor ama bunu da farkında değilsiniz. Yani yaşadığınız her şey söze "özel" ve "göreli"
Kaynaklar
- vikipedia. Özel Görelilik. (28 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 28 Şubat 2021. Alındığı Yer: wikipedia | Arşiv Bağlantısı