Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
7

İzafiyet teorisi, genel görelilik, özel görelilik nedir?

Merhaba, bu son günlerde sürekli olarak bu konuları araştırmaya çalıştım, hep merak etmişimdir fakat internette okuduğum şeyleri bir türlü anlayamadım fizik bilgim çok yok. Pek fazla fizik bilgisi olmayanlara uygun olarak açıklayabilirseniz muhteşem olur şimdiden teşekkür ederim.
1,978 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
2 Cevap
Görkem Öge
Kozmoloji meraklısı.

Einstein'ın Genel görelilik kuramını şu linkte basit bir şekilde anlatmıştım.

https://evrimagaci.org/soru/genel-gorelilik-kuramini-basit-bir-sekilde-aciklar-misiniz-12987#11587

Özel göreliliği de kısaca ve anlaşılır biçimde şöyle açıklayabilirim:

Tüm Reklamları Kapat

Ben, siz herhangi bir kimse şu an Dünya üzerinde bir yere bulunuyoruz değil mi? Bir konumumuz var. Bu konum Dünyaya ve kolunuzdaki ya da duvardaki saate göre belli, açık ve net. Yani atıyorum ben şu an şu şu yerdeyim, saat şu. Peki, ben bir otomobilin içine binsem ve 100 km hızla gitsem ne olur? Yerim her saniye değişir. Evrendeki bir cisim hareket ettiği anda onun konumu her saniye değişir. Ama ben, yolun kenarında otomobile bakan hareketsiz birine göre hareketliyimdir. Kendime göre aslında yer değiştirmiyorum, otomobilin koltuğunda oturuyorum.

Peki bunun bir otomobil değil dört duvarı, tabanı ve tavanı tamamen kapalı bir kutu olduğunu düşünelim. Yani dışarıyı göremiyorum. O kutu sabitken hareket ederse içeriden bunu hissederim değil mi? Belirli bir saatteki konum yine belirsiz olur ama hareket ettiğimi hissederim. Size ürkütücü olanı söyleyeyim: Kutu, tamamen sabit bir hızda hareket etse, yani hızlanıp yavaşlamazsa, hareket ettiğimi hissedemem. Dış Dünya ile bağlantım tamamen kesilir ve dış dünyadan tamamen kopuk bir gerçeklik yaşamaya başlarım. İsterse o kutu saniyede 1000 km hızla hareket etsin, hareket ettiğimi hissedemem. Elimdeki bir cismi havaya atsam yine aynen elime düşer. Ama aslında ben de havaya attığım cisim de saniyede 1000 km hızla gidiyordur ama bunun farkında bile değilimdir.

İşte tıpkı hepimizin şu an saatte 1670 km hızla hareket ediyor olduğu halde hiç hareket etmiyormuş gibi hissetmemiz gibi. Dünya kendi çevresinde bu hızda dönüyor ama hiç birimiz hareket ettiğimizi hissetmiyoruz. Kapalı bir kutunun içinde olduğumuz gibi.

"Özel" görelilik bu işte. Herkes, bulunduğu yere, yaptığı harekete göre kendi "özel" durumunu yaşıyor ve bu nedenle evrenin herhangi bir bölgesi, kendi hızına ve konumuna göre "özel" ve değişken. Yani "göreli".

Tüm Reklamları Kapat

Hemen kısaca zaman meselesini de ekleyeyim konuya: Kişi, hızlandıkça onun "özel" alanında süregiden zaman yavaşlıyor. Siz bir otomobille ışık hızında gitseniz, yolun kenarında duran kişi sizden daha hızlı yaşlanır. Hareket ettiğiniz anda zaman daha yavaş akmaya başlar. Bu da özel göreliliğin sonucu. Zaman da sizin bulunduğunuz hıza göre "özel" ve "göreli"dir. Siz, Dünya üzerinde, saatte 1670 km hızla giderken bu saati, bu hızda yaşlanmayı, bu hareketi ve konumu yaşıyorsunuz. Sizi ve konumunuzu tanımlayan bu rakamlar, Mars'ta bulunan biri için geçerli değil. 30 yaşında mısınız? O Dünya zamanı ile öyle. Jüpiterde yaşayan birine göre 50'siniz.

Özel görelilik, hareket edildiği takdirde evrenin diğer herhangi bir bölgesine göre farklı bir durum, konum, zaman ve hız algısının geçerli olduğunu söylüyor. Süper hızda hareket ediyorsunuz, konumunuz belli değil ama bunun farkında değilsiniz. Zaman bambaşka akıyor ama bunu da farkında değilsiniz. Yani yaşadığınız her şey söze "özel" ve "göreli"

496 görüntülenme

Kaynaklar

  1. vikipedia. Özel Görelilik. (28 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 28 Şubat 2021. Alındığı Yer: wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
5
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Silinmiş Üye
Silinmiş Üye Fizikci
Orijinal Soru: Genel görelilik en basit şekilde nasıl tanımlanır?

Bu kadar zor bir konunun cok basit bir izaha ihtiyaci var. Hocamdan aklimda kalanlari sizlerle paylasmak isterim.

Evet Baslayalim.

Okul duvarindaki Dunya haritasi ile Kure seklinde olan Dunya haritasini yan yana alin.

Tüm Reklamları Kapat

Cografya derslerinden bilirsiniz kutuplara dogru gidildikce duvar haritalarinda ulkeleri daha buyuk cizerler. Halbuki duvardaki haritayi kurenin uzerine kaplamak istediginizde kutuplara dogru olan ulkeleri duvar haritasina gore kucultmek zorunda kalirsiniz.

Peki biz bir gemiyle bir yerden bir yere giderken hangi haritayi aliriz tabiki de uzerinde daha rahat cetvel ile calisabilecegimiz duvar haritasini aliriz. Bir de durduk yere yolculuk esnasinda kuresel geometri kullanalim dersek o yolculuk bitmez. (Kabaca soyluyorum kuresel geometriyi de kullaniyorlar)

Iste Eistein in kafasinda uzay, kure harita gibi ovalligi olan, daglari, vadileri, derin cukurlari olan bir yerdi. Hatta dahasi da var. Bir de her gecen saniye icinde bu kafasindaki oval haritasindaki tumsekler ve cukurlar surekli degisiyordu.

Iste simdi bir yonetmenin kafasindaki sahneyi cekmesi gibi Einstein kollari sivadi ve ise giristi. Filmi kamerayla degil matematiksel ifadelerle cekecekti.

Tüm Reklamları Kapat

Haritacilarin, kure Dunya'yi duvar haritasina donusturdukleri matematigi aldi ve bunu kafasindaki oval uzayi duvar haritasina donusturmek icin kullandi.

Tabi haritacilar sekli pek fazla degismeyen bir Dunya'nin haritasini cizmislerdi. Einstein'in kafasindaki uzayda gezegenler, yildizlar ve zaman bu haritanin surekli degismesine neden oluyordu.

O da bu sefer ne yapti? Dediki "Haritasini cizmek yerine denklemini yazayim. Herkes istedigi gezegenin ve yildizin yanindaki haritasini kendisi cizsin. Ve bizlere "Einstein Alan Denklemleri" adinda 1 deste, evet 10 tane denklemden olusan bir hediye birakti.

Bizler bu denklemleri kullanarak uzayin istedigimiz yerinin haritasindaki patika yollari bulabiliyoruz.

Patika yollar nerden cikti simdi?

Soyle dusunun. Size bir harita veriyorum ve haritada patikalar cizilmis. Siz o zaman dersiniz ki "demek ki yaban hayvanlarin orman icindeki duzergahlari bunlar". Yani bir orman koylusu icin patikalarin yerini bilmek cok buyuk bir nimet.

Iste biz fizikciler icin de gezegenlerin, yildizlerin, isigin ilerledigi patikalari bilmek muthis heyecan verici.

Ozetle Einstein, Genel Gorelilik Kuramiyla, uzayin patikalarini buldu. Haliyle; madem gezegenler kendi patikalarinda gideceklerdi o zaman kutle cekimine de ihtiyac yoktu. Yani Newton'un Kutle cekim kuramina ihtiyac olmadigini gostermis oldu.

Mesela fotonun(isigin) kutlesi olmadigi icin bir yildizdan gelen isiklar, Newton'un kutle cekimine gore bir yildizin yanindan gecerken etkilenmemeliydi(kutlesi olmayinca kutle cekimi de olmuyor ya hani). Einstein Genel Gorelilik kuramina gore ise , isigin patikasi duz degil yildiza dogru egilerekti. Cunku o kutlelerin birbirine cekim kuvveti uyguladiklari fikrini degil, kutlenin uzaydaki patikalari belirledigini soyluyordu. Nitekim de yapilan gozlemlerde isigin bir yildizin yanindan gecerken Einstein'in dedigi gibi yolunu yildiza yaklasacak sekilde degistirdigi gozlemlendi.

Son bir ornek de vererek bitiriyorum.

Tüm Reklamları Kapat

Einsteinin denklemlerine gore bazi patika yollarin olusabilmesi icin bizim gozlemleyebildigimiz yildizlardan cok cok buyuk kutleli cisimlere ihtiyac vardi. Yani ya denklemler yanlisti ya da cok buyuk kutleli cisimler var olmaliydi. O da gectigimiz yillarda ispatlandi. Ne mi? Karadelikler.

Hocamin son sozu: "Einstein matematikteki tum tuslara basmisti".

Tesekkurler.

1
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Bu soru yeni cevap alımına kapatılmıştır. Tekrar açılana kadar lütfen diğer soruları ziyaret ediniz.
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close