Görünür ışık ötesinde renkleri gören canlılarda gökkuşağı nasıl tanımlanır?

Güzel bir soru. Bir yağmur sonrası biz ortalama 7 tane ışık rengi görüyoruz. Bunlar kırmızıdan başlayıp mor renkte biter. Sizin de söylediğiniz gibi buna görünür ışık deriz.

Hangi hayvanın yağmur sonrasını nasıl gördüğünü anlamak için bütün dalga boylarının gösterildiği elektromanyetik spektrumu bilmek gereklidir.^[1]

Kaynak 1'de bulunan tayfı incelediğimizde görünür ışığın kırmızı tarafından sonrasının kızılötesi bölge olduğunu görüyoruz. Görünür ışıkta mordan sonra gelen tarafın mor ötesi olarak işaretlendiğini görüyoruz. Bizim gözlerimizin yapısı bu kırmızı ile mor arası ışıkları görebilmektedir.

Görünür ışıkta kırmızının altında kalan ve morun üstünde kalan ışıkları biz insan gözlerimizle göremediğimiz için doğal olarak herhangi bir isim veremiyoruz. Ama bir hayvanın hangi dalgaboylarını görebildiğini bilebilirsek gökkuşağının hangi taraftan sonrasını görebildiğini de anlayabiliriz.

Sözgelimi kızılötesi ışıkları algılayabilen bir canlı bizim gördüğümüzün aksine gökkuşağında kırmızıdan sonra da bazı renkler görmeye devam edecektir. Fakat morötesi göremediği için onun da gördüğü renkler morda bitecektir. Ya da morötesi gören bir canlı bizimle beraber en düşük kırmızıyı görecek ama mordan sonra da bizim görebildiklerimizin aksine renkler görecektir. Gökkuşağı onun için mor renkte bitmeyecektir.

Bunlara ek olarak renklerin sıcaklık ile direkt ilişkisi vardır. Sıcaklık sıralaması yapacak olursak soğuktan sıcağa kızıl ötesi, görünür ışık, mor ötesi olarak gitmektedir. (Spektrumdaki diğer ışık türlerini saymadım) Bu renk ve ısı ilişkisi doğada hayvanlara bazı özellikler kazandırır. ^[2] Kaynak 2'yi incelediğimizde hemen hemen tüm kuş türlerinin uv dalgaboyundaki ışıkları gördüğünü anlıyoruz. Genel olarak kuşlar uv ışığı eş seçiminde kullanır. Yeterince uv ışık almış erkek bir kuş, dişi bir kuşa daha sağlıklı görünecektir. Arı gibi öz toplayıcı uçucular ise daha çok çiçeklerin canlılığını tespit edip taze-ölü çıkarımı yaparlar. Böylece en canlı, en güzel çiçeklerden öz toplarlar. Yılan gibi soğuk kanlı canlılar ise daha çok kızılötesi ışığı görmeye meyillidir. Kızılötesi, görünür ışıktan daha soğuk bir dalgaboyuna sahiptir. Kızılötesi görüşe sahip bir yılan doğal olarak daha hassas bir algılamaya sahiptir. Avı saklansa bile avının düşük sıcaklığını rahatlıkla algılayabilecektir.

İpucu: kızılötesi bir ışık görmek için herhangi bir uzaktan kumandayı telefon kamerasına tutup tuşlara basman yeterlidir. Telefon kamerasında göreceğin beyazımsı gerçek kızılötesi ışık olmayacaktır ama sana kızılötesi ışığın varlığı konusunda fikir verecektir. Morötesi ya da uv diye geçen bir lambayı ise asla gözüne tutma ya da bakma. Uv yüksek enerjiye sahip olduğu için gözüne zarar verecektir. Aynı mantık güneş için de geçerlidir. Güneşin uv ışıklarını biz göremesek de ısı olarak hissederiz. Yüksek enerji taşıdığı için güneşe direkt bakmak tehlikelidir.