Görme Yetimizi Anlamsız Kılan Hayvan: Mantis Karidesi

İnsan gözü, uzun yıllar boyunca "kusursuz" bir organ olarak lanse edilmiş, beynimizle birlikte doğadaki en üstün yapı olarak gösterilmeye çalışılmış ve bu karmaşık özelliklerinden ötürü ve daha üstün bir şekilde var olamayacağı düşünülerek, hiçbir şekilde evrimsel süreçle var olamayacağı ileri sürülmüştür. Elbette bu, insan zekasına hakaret olacak kadar bilgisizce sürdürülmüş bir iddiadır. Her yapı gibi, göz ve beyin gibi organlarımızın da evrimsel geçmişi açığa çıkarılmış ve ciddi anlamda kusurlu yapılar oldukları anlaşılmıştır. Şimdi yapılan yeni bir keşif, gözümüzün bazı hayvan gözleri yanında tek kelimeyle bir hiç olduğunu ortaya koymaktadır. Çoğu insanın aklına görme denince artık kartallar gelecek olsa da, aslında görme konusunda lider olan türler, mantis karidesleri olarak bilinen bir gruptur.

Bu hayvanlar ne mantistirler ne de karides... Ancak isimleri bu şekilde yayılmıştır. Bu canlılarla ilgili birçok ilginç özellik keşfedilmiştir; ancak görmeleriyle ilgili yapılan keşif, şimdiye kadar hiçbir hayvan türünde görmediğimiz cinstendir.

İnsanda normalde 4 adet ışığa duyarlı hücre bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi çubuk hücresi grubu, diğer 3 tanesi ise kırmızı, yeşil ve mavi renklere duyarlı koni hücreleridir. Ancak mantis karideslerinde yapılan analizler, bu hayvanların 20 farklı fotoreseptörü olduğunu ortaya çıkarmıştır! Bu bakımdan insan gözüne göre renkleri kat kat detaylı ayırt edebilirler.

Mantis karideslerinin gözlerinin yetenekleri renklere duyarlılıkla da sınırlı değil! Aynı zamanda iki gözünü birbirinden bağımsız olarak hareket ettirebilmekte ve gözündeki üç görsel bölgeyi de eşzamanlı olarak kullanabilmektedir. Böylece insan da dahil olmak üzere birçok hayvan türünde görülen dürbünsel (binoküler) görüşü bir kademe öteye taşıyarak, üç-merkezli (trinoküler) görüşe sahip olabilmektedir. 

Burada da bitmiyor. Mantis karideslerinin görebildiği ışık aralığı da insandan çok daha geniştir. İnsan için kızıl ötesi ve mor ötesi olan alandaki ışıkları bile çok rahatlıkla görebilmektedirler. Görselde, insan ile mantis karidesinin görme yetileri eğrilerle gösterilmektedir. Görüleceği gibi insan mavi ışığın 400 nanometrelik dalga boyundan, kırmızı ışığın 700 nanometrelik dalga boyuna kadar görebilmektedir. Mantis karidesleri ise 250-300 nanometreden başlayıp (ki burasını tanımlayabilecek renklere sahip değiliz, mor ötesi olarak tanımlamaktayız) 800-900 nanometreye kadar ulaşabilmektedirler (ki benzer şekilde biz burayı sadece kızılötesi olarak tanımlayabiliyoruz).

İnsanın "üstün tür" olma özelliğine son 200 yıldır indirilen sonsuz sayıda darbeden bir diğeri de, bu ufak deniz canlılarından gelmiş oluyor. Doğadan öğreneceğimiz bu kadar çok şey varken, halen kendimizi üstün tür olarak görmemiz ve diğer her şeyin bizim için var olduğuna inanmamız, beynimizin de kusursuz çalışmadığını net bir şekilde gösterir niteliktedir.