Eğer tanrı varsa tanrının insanları izlemesi veya ne yapacağını bilmesi insanların eylemlerini etkiliyor olmaz mı?

Eğer Allah gibi bir teistik Tanrı'dan bahsediyorsanız bu tür Tanrı sadece gözlemlemek ile kalmaz. Bütün şartları yaratan ve ayarlayan da kendisidir. Dolayısı ile insanların ve her şeyin eylemlerini etkilemekten bile öte, doğrudan onları yaptıran, ayarlayan odur. Bu tür durumda insanların kendi tercihi yaptığı sadece bir illüzyondur. Onları ayarlayan bile Tanrıdır. Dolayısı ile bunu insani benzetmelerle açıklayamazsınız, hatalıdır. Bunu burada anlatmıştım.

Eğer deistik, bilgisiz, sadece oluşturma gücü olan, daha aciz bir Tanrı'dan bahsediyorsanız bunu gayet insani davranışlarla açıklayabilirsiniz. Bu tür bir Tanrı'nın insanları izlemesi insanları etkilemez çünkü Tanrı da bilgisizdir, anlamaya çalışıyordur. Bu tür Tanrı olaylara tamamen hakim değildir. Aciz bir Tanrı modelinde Tanrı ne yarattıkların ne yapacağını bilse bile yarattıklarına hakim değilse insanlar Tanrı'dan daha güçlü olup kaderlerini değiştirebilir. Ama dediğim gibi bunlar, Allah gibi teistik değil, deistik Tanrılara daha yakın modellere uygundur.

Olabilir. Olmaya da bilir. Tanrının keyfine kalmış.

Ancak eğer tanrının bilmesi, bizleri etkilemesi ile sonuçlanıyorsa o zaman irade kavramı ortadan ya kalkacak ya da iradenin etkisi zayıflayacaktır. Bu sefer şu sorulara cevap aramamız gerekir. Eğer tanrı insanın cehenneme gideceğini biliyor ve buna izin veriyor/etki ediyorsa o zaman tanrı insanı yakmak için mi yarattı ?

Bu sorunun içinde anladığım kadarıyla iki farklı soru var

1-birincisi;

Allahın bilmesi ve görmesi, insanın irade ve tercih etme hakkını elinden almaz.

Eylemleri tabiyki etkiler ama tercih etme hakkı insandadir.

Şöyle bir örnek düşünebiliriz;

Bir küçük yürüyemeyen bir çocuğu omzumuza alıp nereye istersen seni oraya götüreceğim desek;

O da bir dağın başını istedi.

Onu oraya götürdük.

O çocuk düşse veya üşüse kendi istediği için mesuliyet ona aittir .

Allah da bizim irade ve tercih etme hakkımıza göre eylemlerimızı yaratır.

Yani ben adım atmak isterim O da her yerde olan nurani olan Kudreti ile bana adım attırır.

Burda isteyen ben olurum ama adımı attıran O dur..

Veya vicdanımız ve aklımız tercih etme hakkımız olduğunun farkına vardırir.

Yani isteyerek yaptığımız şeyler ile mecburi yaptığımız şeyleri(kalbin atması gibi) ayırabiliriz..

2-Sorunun ikinci yönü şöyle anladım;

bizi gören bize tesir edemez mi?

Elbette bütün evren O'nun tesiri altındadır.

Çünkü nasıl ki Güneş ışığı birliği ile beraber her yere ışığını yayar.

Güneş ışığındaki yedi renk ve sıcaklık ve ışığı ile adeta her parlak şeyde görünür ve oraya tesir edebilir.

Yani güneşi şuurlu olarak düşünsek hayal etsek;

sıcaklığı güneşin kuvveti,yedi rengi yedi sıfatı ve ışığı ilmi olsaydı;

Güneş her yerde her parlak şeyle konuşabilir,görebilir ve tesir edebilirdi.

Güneşin nuru, Evrenin Yaratıcısının nuru yanında ise gölgenin gölgesidir.

Hatta güneş O'nun Nur isminin zayıf bir gölgesidir.

Öyle ise Nurların Nuru olan Evrenin Yaratıcısı Nur olan ilmi ve nurani kudretiyle ve kuvvetiyle her an her yerde tesir edip iş göremez mi?

Birliği ile beraber her yerde olamaz mı?

İnsanın hayatında kendi müdahalesinin mümkün olmadığı

bazı durumlar vardır. Bir insan rengine, cinsiyetine, diline,

ailesine, milliyetine karar veremez. Bunları kendi tercih ve

iradesi ile belirlemesi mümkün değildir. Bu alanlar onun

kaderi olarak Rabbimizin takdir ettiği şeylerdir ve onun için

en hayırlı olandır. Bir başka açıdan kader, insan söz konusu

olduğunda varlık bulduğu an ile ölümü arasında geçen hayat serüvenidir. İnsan için bir dakika sonrasında ne ile karşılaşacağı bile bilinmez bir konu iken, onun bütün ömrünü

baştan sona bilmesi elbette ki mümkün değildir. Geçmiş ve

gelecekteki her şeyi en ince ayrıntısına kadar bilen tek varlık Rabbimizdir.