Eğer tanrı varsa tanrının insanları izlemesi veya ne yapacağını bilmesi insanların eylemlerini etkiliyor olmaz mı?

Eğer Allah gibi bir teistik Tanrı'dan bahsediyorsanız bu tür Tanrı sadece gözlemlemek ile kalmaz. Bütün şartları yaratan ve ayarlayan da kendisidir. Dolayısı ile insanların ve her şeyin eylemlerini etkilemekten bile öte, doğrudan onları yaptıran, ayarlayan odur. Bu tür durumda insanların kendi tercihi yaptığı sadece bir illüzyondur. Onları ayarlayan bile Tanrıdır. Dolayısı ile bunu insani benzetmelerle açıklayamazsınız, hatalıdır. Bunu burada anlatmıştım.

Eğer deistik, bilgisiz, sadece oluşturma gücü olan, daha aciz bir Tanrı'dan bahsediyorsanız bunu gayet insani davranışlarla açıklayabilirsiniz. Bu tür bir Tanrı'nın insanları izlemesi insanları etkilemez çünkü Tanrı da bilgisizdir, anlamaya çalışıyordur. Bu tür Tanrı olaylara tamamen hakim değildir. Aciz bir Tanrı modelinde Tanrı ne yarattıkların ne yapacağını bilse bile yarattıklarına hakim değilse insanlar Tanrı'dan daha güçlü olup kaderlerini değiştirebilir. Ama dediğim gibi bunlar, Allah gibi teistik değil, deistik Tanrılara daha yakın modellere uygundur.

Olabilir. Olmaya da bilir. Tanrının keyfine kalmış.

Ancak eğer tanrının bilmesi, bizleri etkilemesi ile sonuçlanıyorsa o zaman irade kavramı ortadan ya kalkacak ya da iradenin etkisi zayıflayacaktır. Bu sefer şu sorulara cevap aramamız gerekir. Eğer tanrı insanın cehenneme gideceğini biliyor ve buna izin veriyor/etki ediyorsa o zaman tanrı insanı yakmak için mi yarattı ?

İslam'daki Tanrıdan söz ediyorsanız yazgınız bellidir. Onun koşullarına göre yaşarsınız. Ancak Kur'an'dan anlıyoruz ki Tanrı yalnızca belirli şeyleri yaratmış ve kişiye seçin şansı sunmuştur. Mavi hap, kızıl hap olayı gibi. Siz yalnızca yol ayrımlara geldiğinizde Tanrı seçimi size bırakır. Onun dışında Tanrı hayatınıza doğrudan etki eder. Diğer dinlerdeki Tanrıda hemen hemen aynıdır.

Şimdi inançları bir köşeye bırakalım ve sorunuzun düşünbilimsel incelemesini yapalım. Şimdi İlbilge adında bir kızı düşünelim. İlbilge yoksul birisi. Annesi hasta. Bir teklif geliyor, erotik filmlerde oynarsa parayı alır ve annesini iyileştirir. Şimdi İlbilge'nin bu duruma düşmesinde Tanrı'nın etkisi var mıdır? Değişir. Siz Tanrı bir şeyi biliyor ve eylemciyi gözlemliyorsa ona etki eder diyorsunuz. Bu durumda İlbilge Tanrı yüzünden bu duruma düştü. Şimdi birazcık mantık yürütelim.

Tanrı neden onun bu duruma düşmesini istesin? Bu durumda tüm insanlar cehenneme gitmez mi? İnançlarda olay şu; İyilik edersen cennete kötü iş yaparsan cehenneme gidersin. Burada bir saçmalık var. Bu durumda alternatif bir yanıt vermek gerekir. Tanrı her şeyi bilse de ve eylemciyi gözlemlesede ona etki etmediği sürece bir şey değişmez. Siz yalnızca bildiğini ve gözlemlediğini dile getirmişsiniz. Bu şöyle bir yanıta yol açar: Tanrı uygun ortamı hazırlar ve kişinin ne yapacığını bilir. Ancak onun seçimlerine karışmaz. Yalnızca o seçim anına ulaşmasını sağlar. Böylece onun cennete mi cehenneme mi gideceğine karar verir. Yine de ona bağlıdır. İsterse etki edebilir.

Bu sorunun içinde anladığım kadarıyla iki farklı soru var

1-birincisi;

Allahın bilmesi ve görmesi, insanın irade ve tercih etme hakkını elinden almaz.

Eylemleri tabiyki etkiler ama tercih etme hakkı insandadir.

Şöyle bir örnek düşünebiliriz;

Bir küçük yürüyemeyen bir çocuğu omzumuza alıp nereye istersen seni oraya götüreceğim desek;

O da bir dağın başını istedi.

Onu oraya götürdük.

O çocuk düşse veya üşüse kendi istediği için mesuliyet ona aittir .

Allah da bizim irade ve tercih etme hakkımıza göre eylemlerimızı yaratır.

Yani ben adım atmak isterim O da her yerde olan nurani olan Kudreti ile bana adım attırır.

Burda isteyen ben olurum ama adımı attıran O dur..

Veya vicdanımız ve aklımız tercih etme hakkımız olduğunun farkına vardırir.

Yani isteyerek yaptığımız şeyler ile mecburi yaptığımız şeyleri(kalbin atması gibi) ayırabiliriz..

2-Sorunun ikinci yönü şöyle anladım;

bizi gören bize tesir edemez mi?

Elbette bütün evren O'nun tesiri altındadır.

Çünkü nasıl ki Güneş ışığı birliği ile beraber her yere ışığını yayar.

Güneş ışığındaki yedi renk ve sıcaklık ve ışığı ile adeta her parlak şeyde görünür ve oraya tesir edebilir.

Yani güneşi şuurlu olarak düşünsek hayal etsek;

sıcaklığı güneşin kuvveti,yedi rengi yedi sıfatı ve ışığı ilmi olsaydı;

Güneş her yerde her parlak şeyle konuşabilir,görebilir ve tesir edebilirdi.

Güneşin nuru, Evrenin Yaratıcısının nuru yanında ise gölgenin gölgesidir.

Hatta güneş O'nun Nur isminin zayıf bir gölgesidir.

Öyle ise Nurların Nuru olan Evrenin Yaratıcısı Nur olan ilmi ve nurani kudretiyle ve kuvvetiyle her an her yerde tesir edip iş göremez mi?

Birliği ile beraber her yerde olamaz mı?