Hayvanlarda erkekler daha gösterişliyken neden insanlarda dişi daha gösterişli?

Merhaba,

Ben biraz aykırı bir noktadan başlayacağım: homo sapiens'te de "gösterişli" olan cinsiyet erkektir.

Gösterişi nasıl tanımladığınıza bağlı aslında sorunun cevabı. "Goril" dendiğinde gözünüzün önüne büyük bir gümüşsırt erkek gelir, ufak tefek bir dişi goril değil. Diğer insansı maymunlara baktığınızda, özellikle şempanze, goril ve orangutanlarda cinsel dimorfizmin (cinsiyetler arasındaki fiziksel farkların) örn. gibonlara göre fazla olduğunu görürsünüz. Erkekler daha iri ve kaslıdır; dişiler görece gösterişsizdir. Erkeklerin dişiler için rekabet ettiği türlerde erkekler daha iridir; genellersek, fiziksel görünüme daha çok enerji harcarlar ve hayatları daha fazla risk altındadır. Bu prensip, tavus kuşu erkeği için de geçerlidir.

Bu bağlamda, insan erkekleri de geçmişte daha çetin yaşanan bir rekabetin izlerini taşırlar. Fiziksel özelliklerine enerji ayırma ve rekabet sonucu erken ölüm konularında - biraz farklı nedenlerle de olsa - başka türlerle benzerlik arzederler.

Enerji Optimizasyonu

Devam etmeden önce enerji meselesine dair bir not düşmek lazım. Canlılar genelde besine çok kolay ulaşamazlar. O nedenle çoğu canlı, kendi ihtiyaçlarına göre optimize olan bedenler geliştirmiştir. Kadınlar, gebelikte çok enerji harcadıkları için, bedenleri bebek beslemek/taşımak (iri beden) ve az besinle yetinmek (küçük beden) arasında bir denge bulmak zorundaydı. İnsan bebeklerinin "erken" doğduğu da gerçeği yansıtmıyor bu arada (gebelik süremiz diğer primatlarla aynı). Kadınlar daha iri kalçalı olabilirdi, ama bebeğin beyin gelişimin gerektirdiği enerji ihtiyacını karşılamakta zorlanırlardı; o nedenle akciğerlerimiz işe yarar hale gelir gelmez, çaresiz bir bedenle doğuyoruz. Erkeklerin irileşmesi de gene enerjiye erişim kolaylığına ve koşulların zorluğuna (soğuk, klanlar arası rekabet vs.) bağlı.

Neoteni Etkisi

Kadın bedenine bakarsak, temel ayırt edici noktaların üst beden boyutu, geniş kalça, kültürel olarak ortaya çıkan uzun saç tercihi, çocuksuzken de belirgin olan göğüsler gibi özellikler görürüz. Göğüslerin ve kalçalardaki yumuşak dokunun azaldığını hayal edersek, kadın bedeni, çocuksu bir görünüm kazanır. İnsan bedeni, genel olarak neoteni (çocukluktaki özelliklerin yetişkinlerde korunması) yönünde evrimleşmiştir. Kıllanmanın azalması, cinsel organın belirgin olması, diğer primatlara göre kasların zayıf kalması vs.

Kadınların bazı özellikleri, erkeklere göre daha fazla çocukluktaki gibi kalır - uzun kirpikler, küçük çene kemiği, yumuşak hatlar, düz bir alın, açık renkli parlak cilt ve saçlar vs. Saçların uzaması, iki cinsiyetin ortak özelliği, ancak G. Afrika'daki bazı kabilelerde kadınların saçlarının çok uzamadığı (biraz da kıvırcık olmasıyla kısa göründüğü) biliniyor. Yani saç ve sakalla ilgili değişiklikler, muhtemelen G. Afrika'dan göçle ortaya çıkan görece yeni bir evrimsel adaptasyon.

Gösteriş Teknolojileri

Bu yeni değişimler, büyük ihtimalle kadınların erkekler için rekabet ettikleri koşulları işaret ediyor. Normalde bitki ağırlıklı beslendiğimiz dönemlerde, erkekler üreme hakkı ve besin kaynakları (bölge) için rekabet ederler. Yani iri ve gösterişli/tehdit edici olmaları, onlara avantaj sağlar. Kadınların erkekler için rekabet etmesi; nüfus artışı, avlanma ve savaş sonucu erkeklerin daha sık ölmesine bağlanabilir. Zamanla başarılı savaşçı/avcı, kabile reisi gibi statüler de ortaya çıktı. O durumdaki erkekler de üremeyle ilgili en belirgin sinyalleri veren kadınlara yönelmiş, birden fazla eş seçmiş olabilir (günümüzde bunu andıran gelenekler var). Neanderthal insanlarıyla iç içe geçmemiz (daha "erkeksi" görümlü olduklarını unutmamak lazım) gibi karışık aşamalar da var tabii.

Şempanzelerde cinsel organlar oldukça belirgindir (çok eşli oldukları için en rekabetçi primatlardan biridirler). İki ayak üzerinde yürümemiz, en azından dişiler için bunu ortadan kaldırdı. Kadınların kalça ve göğüs bölgelerinin belirginleşmesi, üremeyle ilgili sinyal verme işleviyle ilgili olmalı - dişiler çocuksu bir görünümden sıyrılırlar. Avcı-toplayıcı bazı kültürlerde bunu daha da vurgulamak için, cinsel olgunluğa ulaşan genç kadınlar giyim, makyaj, saç boyama ve çeşitli süsler kullanırlar (aynı zamanda farklı kabilelerin kültürel kimliklerini de şekillendirir). Her kültürde bir gencin evliliğe hazır olup olmadığı veya evlendiğine dair çeşitli giyim ve süslenme şekilleri bu şekilde ortaya çıkmıştır; eş bulma ve evlenme için uygulanan ritüeller keza. Saçların giderek uzaması (ya da uzamanın geç durması diyelim), bazı gruplarda giderek düzleşmesi, uzun saçın da bir cinsel olgunluk göstergesi haline gelmesine bağlanabilir.

Sınıflı toplumlara geçildiğinde, erkekler baskın konuma gelirler ve gösterişi statülerini belli etmek için kullanırlar (16-17.yy zengin erkek kıyafetleri hiç de sade sayılmaz). Sanayi devrimiyle beraber, erkeklerin giyimi iyice standartlaşır, zenginler bile sade giyinirler. Kadınlar ise statü haricinde, "erkek beğenisine uygun olma" konusunda çeşitli teknikler (makyaj, korse, topuk, sütyen, renk değişimi, saç/cilt bakımı vs.) kullanırlar, normlara uyma konusunda kendi aralarında da üstü kapalı bir yarış içine girebilirler (farklı olanı dışlamak vb.). Kadın hareketinin bu tür sembolleri reddetmesi, erkek egemenliğine ve yüzeyselliğe başkaldırıyla iliglidir yani. Ayrıca kadınlar duygularını ifade etmek konusunda daha rahattırlar ve o nedenle geleneksel erkeklere göre daha rahat hareket eder, renkli ve çeşitli giyinirler. Drag queen olan erkeklerin abartılı makyaj ve giyimle, sıradan bir kadından daha "kadınsı" görünebildikleri malum.

Bu kültürel kodlamalar ve davranış farklılıkları, bizlerde kadınların "daha gösterişli/güzel" olduğuna dair bir izlenim yaratır. Kadınların daha gösterişli, bakımlı vs. olarak algılanması, doğal evrimden ziyade, kültürel evrimle ilgilidir. Eğer kuşlar gibi renkli tüylerimiz olsaydı, muhtemelen erkekleri o kadar mütevazi bulmazdık. Ancak güneşten korunmak için azalan kıl örtümüzle yapabileceklermiz sınırlı kaldı maalesef :)