Hayır, bir atomun herhangi bir şeyi seçme veya seçmeme şansı yok, çünkü "seçmek" dediğimiz eylem, "bilinç" ile ilgili bir kavram ve "bilinç" dediğimiz kavram da (en azından şu anda bildiğimiz kadarıyla) nöron isimli sinir hücrelerinin var olmasını gerektiriyor. Atomlarda nöron olmadığı için, bilinç de var olamıyor ve dolayısıyla karar verme, seçme, tercihte bulunma gibi eylemleri yapamıyorlar.
Bütün atomlar, Evren'in başlangıcında belirlenen belli kurallara göre hareket ediyorlar. Etrafımızda gördüğünüz her şey, 4 temel fizik yasasının etkisi altında davranışlarını sergiliyorlar:
Bu 4 yasanın, Büyük Patlama anında bütünleşik ve tek 1 yasa olduğu düşünülüyor. Büyük Patlama'dan sonraki sürede ise bunlar ayrışmaya ve ayrı kuvvetler olarak çalışmaya başlıyorlar. Bunlar, eldeki fizik teorilerinin işaret ettiği şeyler.
Dolayısıyla su içindeki atomlar, katılaşırken "birbirlerine daha yakın durmaya karar vermiyorlar". Sahip oldukları enerjiyi kaybettikçe, yani "soğudukça", bu atomların ortalama kinetik enerjisi azalıyor (ki buna "sıcaklık" diyoruz zaten) ve bu nedenle, çok fazla hareket edemedikleri için, daha düzenli ve sıkışık bir yapıya kavuşuyorlar. Dışarıdan baktığımızda buna "donma" diyoruz.
Yani atomlar seçiyor da katılaşıyorlar değil. Belli enerji durumlarında katılaşmak zorundalar. Zorunda olduklarını nereden biliyoruz? Bilmiyoruz. Şu ana kadar yaptığımız her gözlem, aynı sonucu veriyor. Dahası, yaptığımız gözlemlerden yola çıkıp, atomların davranışına yönelik henüz yapmadığımız gözlemleri %100 isabetle tahmin edebiliyoruz. Bilimi güçlü kılan da işte bu tahmin ve öngörü yeteneği. Daha çok şeyi öngörebildikçe, Evren'in nasıl çalıştığını daha iyi anladığımızı düşünüyoruz. Bundan başka bildiğimiz daha güvenilir bir "bilme yöntemi" yok.
Atomların ve Evren'in uyduğu (ve uymak zorunda olduğu) bu kuralları belirleyen kim veya ne? Bir bilinç mi? Bir Tanrı mı? Çok üstün bir medeniyet mi? Kuantumun öngördüğü gibi bir dalga fonksiyonu mu? Çoklu Evrenler'in iddia ettiği gibi, farklı kuvvetlerin tezahür edebildiği çok sayıda evrenden sadece birinde olduğumuz için mi bu kurallara sahibiz? Bunları bilmiyoruz.
Bu arada, panpsişizm gibi felsefi akımlar, bilincin atoma ve Evren'e içkin olduğunu, yani yapıları gereği Evren'in ve atomların da belli bir bilinci olduğunu iddia ediyor. Bu, genel geçer kabul gören bir akım değil; ancak her olasılık üzerinde kafa yoran uzmanlar var.
