Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Kadir Yurttaş
Kadir Yurttaş
3,560 UP
Üye
17

Evrende bir düzen var mıdır?

19,866 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
12 Cevap
Ersals Krononot
Ersals Krononot
251K UP
Krononot⁸
Orijinal Soru: Evrende düzen ve özgürlük var mıdır?

Evrende hakim olan işleyiş, kaos. Düzen değil. Kaos, kendi içinde geçici düzenler oluşturuyor. Ancak her düzen, yok olmaya mahkum. Evren etropik yapıda. Termodinamik ilkelerin 2. olan entropi evrende hüküm sürdüğü için, zamanla giderek daha büyük hızda düzensizliğe gidiyor. Bu yüzden de bu haliyle kalması mümkün değil. Yok olacak, ya da başka bir forma dönüşebileceği düşünülmekte. En güçlü düzenlerden biri de biyoloji - organizmalar. Her biyolojik organizma, entropiye karşı direnç gösterir. Ancak biliyoruz ki, eninde sonunda entropi kazanır.

Özgürlük, onu nasıl tanımladığımıza bağlı olarak varlığını tartışabileceğimiz bir olgu. Bir varlığın istediği herşeyi yapabilmesi açısından bir özgürlük tanımı yaparsak, bu evren için ve bu insan bilinç düzeyi için imkansıza çok yakın bir noktaya varırız. İnsan henüz kendi bağımlılıklarını normal gören bir bilinç yapısında olduğu için yürümesi gereken çok uzun bir yol var. Kendini yok etmezse tabii ki. Var olmada, gezegen seçiminde, bakım veren seçiminde, kendi bedeninin seçiminde, kendi karakterinin seçiminde etkisi olmayan bir irade, özgür olduğunu ifade edebilmek için geçerli nedenlere ihtiyacı var.

Tüm Reklamları Kapat

Bir irade, ona verilen tercihler arasında seçim yapmak zorunda olduğunda tam anlamıyla özgür olmaz. Gerçek özgürlük, seçenekleri oluşturabilen bir iradeye aittir. İrade bu açıdan insan için oldukça tartışmalı bir kavram. Seçeceği şeylerin zaten belirlenmiş olduğu şartlarda bir iradeden bahsedilebilir mi

Tartışmak gerek.

2,696 görüntülenme

Kaynaklar

  1. C. Dyke. Entropy, Information And Evolution: New Perspectives On Physical And Biological Evolution. (27 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 27 Şubat 2021. Alındığı Yer: philpapers.org | Arşiv Bağlantısı
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ahmetcan Dalçiçek
Felsefe okumaları yapmaktayım.
Orijinal Soru: Evrende belirli bir düzen var mı?

Evren kendi başına kaotik veya düzenli değildir. Bu tamamen bizim bakış açımıza göre değişen bir şeydir. Bizim bakış açımıza göre bu değişir yani bunu biz belirleriz. Çünkü, Herhangi bir evrenin kaotik mi yoksa düzenli mi olmasını hangi kriterlere göre belirleyeceğimizi bilmiyoruz. Şöyle olursa düzenli olur veya şöyle olursa kaotik olur diyemeyiz. Ancak bu kriterler kendimiz oluşturabiliriz. Bu durumda da bu, bizim yorumumuz olur ve kesin bir tanım oluşturamayız.

1,727 görüntülenme
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
18
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Görkem Öge
Kozmoloji meraklısı.
Orijinal Soru: Evrende kaos mu var düzen mi?

Birçok makale önerilebilir. Ancak ben size, makale önermeden önce konuya karşı farklı bir bakış tutturulabileceğine dair bir yorum sunmak istiyorum.

Neden evren sürekli bu iki kutup arasında tanımlanıyor? Düzen-Kaos... İkisinden biri olmak zorunda mı?

Tüm Reklamları Kapat

Daha önce hangi kaynaklardan beslendiniz ya da konuya hangi gözle bakıyorsunuz tam olarak bilemiyorum ama evreni düzen-kaos arasında konumlandırmaya çalışmanın zaten olaya baştan yanlış yaklaşmak olduğunu düşünüyorum. Ve bugüne kadar, evrene düzen-kaos ikilemi bağlamında bakan arkadaşların, genellikle, evrende bir anlam arayan kişiler olduğunu gördüm, siz bu kapsamda olmayabilirsiniz tabi, yanılıyorsam özür ama hata burada başlıyor zaten.

Biz insanlar, neredeyse tüm olguları, bizim için anlam sunan sıfatlara sığdırmaya çalışıyoruz. Hata burada. "Düzen" ne demek? Evren, düzen kelimesi ile tanımlanamaz. Kaos kelimesi ile de tanımlanamaz. Bunu yapmak, bir maymuna, bir salyangoza, bir sineğe, bir buluta, bir gezegene, bir galaksiye, bir göktaşına "çirkin" demeye benziyor. Bunların her biri, bizim estetik algımıza göre güzel-çirkin, büyük-küçük, önemli-önemsiz olabilir ama evrendeki sayısız olgu, bizim yaşamsal tanımlarımızdan sorumlu değildir. Andromeda galaksisi güzel mi? Jüpiter sevimli mi? Pluton kıskanç mı? Merkür tedirgin mi? R136A yıldızı tutarlı mı? Ganymede düzenli mi?... diye sormakla evren düzenli mi kaos halinde mi sormak arasında bir fark yok aslında. Andromedanın şekli, biçimi, saçtığı ışık ve enerji, estetik belirteçlerle, insani duygu ve yaklaşımlarla tanımlanamaz. "Andromeda güzel" demek onu anlamamız ve tanımamız için hiç bir veri sunmaz. Evreni de düzenli ya da kaoslu olarak konumlandırmak onu anlama çabası kapsamında yanlış bir bakış teşkil eder. Sürekli bu soru karşımıza gelir çünkü insanların bir şeyleri anlayıp algılamasına yardım eder gibi görünür ama gerçek öyle değil.

Tüm Reklamları Kapat

İlla bunu yapacaksak şunu söyleyebiliriz: Evrenin hal, biçim ve durumunu ortaya çıkaran kurallar tamamen belirlidir, tutarlıdır ve düzenlidir. Fizik yasalarıdır bunlar. Ancak bu fizik yasaları dahilinde evren, fiziki anlamda tamamen bir kaos ortamıdır. Sadece bizim galaksimizde yüzmilyarlarca yıldız, sistem, gezegen, uydu ve başıboş gök cismi var. Her saniye belki onlarca gezegene, uyduya, onlarca göktaşı çarpıyordur. Sayısız yıldız patlıyor, sayısız karadelik sayısız gök cismini yutuyor, birçok gezegen çarpışıyor, sayısız yıldız komşusundan madde çalıyor vs. Eğer bu durumlar, sizin "kaos" tanımınıza uyuyor ise evet, evren kaos halinde. Ama aslında tüm bu karmaşıklık, evrenin gayet normal bir hali. Ve bu kaos ortamı da fizik yasaları dahilinde süregidiyor. Fizik yasalarına uyumsuz hareket eden tek bir yapı bulamayız. Eğer siz, bu durumu "düzen" hali olarak görüyorsanız (bence öyle yapmazsanız iyi olur ama elbette tercih sizin) evren düzenli. Yok, her saniyede binlerce yapının birbirine çarpması, patlaması, yörüngeden çıkması, birbirini yutması vs. sizin için kaos demekse evren kaos dolu.

Özetle... Stephen Hawking'in Zamanın Kısa Tarihi ya da Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar kitaplarını okuyabilirsiniz ama ondan önce konuya, kozmolojiye, evrene bakış açınızı tekrar gözden geçirmenizi önerir, keyifli okumalar ve çalışmalar dilerim. :)

3,905 görüntülenme
26
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Hasan Dağtekin
Ordinaryus

Şu ana kadar elde ettiğimiz bilgiler ışığında evrende bir düzen yoktur. Düzen olmamasının ötesinde tamamen bir kaos ve karmaşa söz konusudur. Bu durum mikro düzeyde entropiyle de desteklenmektedir. Var olduğu iddia edilen düzen ve nizam yalnızca dini kaynaklarda bulunmaktadır.

2,975 görüntülenme
17
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur
Orijinal Soru: Evrende atomlar bütün fizik kurallarına uyuyorsa bu evrende düzen olduğunu göstermez mi?

"Güneşe bir metre yakın olsak ölürdük." tarzında bir düzen görüşü zaten yanlış, onlara hiç girmeyeceğim. Yerel ölçekte bakınca bize göre düzen olarak algıladığımız şeyler biraz daha dikkatli ve geniş bakınca kaos olarak görülebiliyor. Kaosun da bir çeşit düzen olduğu da savunulabilir. Yani bu da tamamen bizim algılarımıza göre olan bir şey aslında. Kaos yerel ölçekte geçici düzenler oluşturabiliyor ama bu düzenler yok olmaya mahkum entropi gereği. Örneğin bizim yapımız düzenli ama yaşlandıkça bu düzen bozuluyor ve sonunda da ölüyoruz. Tabii ki "Bütün düzenlerin yok olacak olması da bir düzendir." gibi ek argümanlarla durum kurtarılmaya çalışılacaktır. Ama başka bir evreni bile tam olarak bilmiyoruz ya da evren görmedik ki düzen ile ilgili gerçekten karar verelim. Bu yüzden artık doğa yasalarını "düzen" olarak kullanıyorlar. Bu biraz garip çünkü evi dağınık birine evini düzenlemesini söylediğinizde durumu kurtarmak için "Fizik yasalarına uyuyor ya düzenli işte!" demesine benziyor. Örneğin tarihleme yöntemlerini düzen olarak öne sürerseniz bunda da birkaç hata olacaktır. Düzenli olmadığı için "hata payları olduğunu", bazen düzgün çalışmadığını ve tam sonuç vermektense bir olasılık aralığı gibi sonuç verdiğini" gördüğümüz için buna ne kadar "düzen" diyebiliriz, tartışmalı olurdu. Başka bir örnek olarak evrimden gidebiliriz. Evrim olayı sürekli kendini tekrar ettiği için "düzen" diyebiliriz belki ama "düzenli" bir şekilde işlemiyor ki. Hatta mekanizmaları ile tam düzenli işlemiyor, her zaman en uyumlu olan hayatta kalmıyor, türün soyu tükenebiliyor ve daha birçok farklı konu sayılabilir. Yani düzenden farklı şeyler kastederek konunun istediğimiz her yere çekilebildiğini görüyoruz.

762 görüntülenme
10
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Görkem Öge
Kozmoloji meraklısı.
Orijinal Soru: Evrende bir parçacığın bir saniye sonra başka, beş saniye sonra başka bir hareket yapmayacağından eminsek bu evrende bir düzene işaret değil midir?

Evrendeki hiç bir parçacığın, bir süre sonra ne yapacağı konusunda kesin bilgimiz yok çünkü evrendeki parçaların birbirleri ile etkileşimlerini denetlemek olanaklı değil. Bir göktaşı belirli bir yörüngede yol alırken başka hiç bir etkiye girmeyecek olsa dediğiniz mümkün ama belirli bir süre sonra ona başka bir göktaşı çarpabilir. Yakınlarda bulunan bir yıldız patlayabilir ve onun artıkları o göktaşını başka bir yörüngeye sokabilir. Ona doğru yol alan başıboş başka bir cismin kütleçekiminin etkisine girebilir. Sayısız olasılık var çünkü evreni bir kenara bırakalım bir galakside bile sayısız gök cismi var. O nedenle de bir düzenden söz etmek de pek olanaklı değil. Evren, sorduğunuz anlamda tamamen bir kaos ortamı. Her saniye sayısız etkileşim, çarpışma, şaşırtma, yönlendirme vs. oluyor. Bunları belirlemek, öngörmek, netleştirmek vs. de pek olanaklı görünmüyor.

398 görüntülenme
7
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close