Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir. Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır. İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.

Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:

Uganda'da uzun süredir devam eden bir çalışma, insan medeniyetinin tıp alanındaki gelişiminin evrimsel kökenlerine ışık tutuyor. Yaralanan şempanzeler, bazen diğer şempanzelerin yardımıyla iyileşiyorlar!

Oxford Üniversitesi'nden primatolog Elodie Freymann ve meslektaşlarına göre Uganda'da bulunan Budongo Ormanı'nda 30 yıldır süregelen araştırma, şempanelerin hem kendilerine hem de başka şempanzelere "tıbbi yardım" uyguladığını gösteriyor. Freymann, bu ormanın dışındaki bölgelerde de ara sıra gözlenen bu davranışların şempanzeler arasında oldukça yaygın olduğunu düşünüyor.

Zaman içerisinde deprem sıklığının artması veya azalması normaldir. Depremler, "rastgeleye benzer" (İng: "quasi-random") olgulardır; yani istatistiki olarak öngörülebilir bir yaşanma sıklığı modelini takip etmekle birlikte, kendi içerisinde belirli bir rastgeleliğe veya "veri gürültüsüne" de sahiptir. Bu nedenle bir yıl içerisinde depremler, genel örüntüden sık veya seyrek seyredebilir; fakat uzun vadede genel bir örüntünün korunduğu görülecektir. Ancak ne olursa olsun, Dünya çapında yaşanan depremlerde meydana gelecek her iki yöndeki değişim de, yani artışlar da azalışlar da, daha büyük bir depremin geldiğinin habercisi değildir.

Deprem faaliyeti, Dünya'nın kabuğunu oluşturan tektonik plakaların faaliyetiyle belirlenir. Bu plakaların yüzeyi ve kenarları kusursuz değildir, son derece karmaşık bir şekilde, girinti-çıkıntılara sahiptir. Bu plakaların hareketine sebep olan şey, Dünya'nın çekirdeğindeki radyoaktif elementlerin bozunması sonucu açığa çıkan ısının kayaçları eriterek magmaya dönüştürmesi ve bu magmanın farklı katmanlarındaki sıcaklık farkından ötürü, tıpkı ısınan havanın yükselmesi ve soğuyan havanın çökmesi gibi, magma tabakasının döngüsel bir şekilde hareket etmesidir. Dolayısıyla bu süreçte termodinamik birçok faaliyet gerçekleşmektedir ve bunlar da her zaman deterministik değildir, bol miktarda kaos bulunur. Tüm bunlar bir araya gelerek levhaları hareket ettirir, bu levhalar birbirlerine sürtünür, birbirinden uzaklaşır veya çarpışırlar, buna bağlı olarak deprem ve volkanik faaliyet dediğimiz olaylar gerçekleşir.

Arılar, Hymenoptera takımının Apoidea üst familyasına ait, kanatlı, tüylü ve çoğunlukla sosyal böceklerdir. Bitkilerin tozlaşmasında kritik bir rol oynayarak hem doğal ekosistemlerin sürdürülebilirliğini hem de tarımsal üretimi desteklerler. Bu nedenle, arıların ekosisteme katkıları bal üretiminden ibaret değildir, biyolojik çeşitliliğin korunması ve insanlığın besin güvenliği için vazgeçilmez bir öneme sahiptirler.

Yaklaşık 100 milyon yıl önce çiçekli bitkilerin küresel olarak yaygınlaşması, günümüzde arı olarak bildiğimiz vejetaryen eşek arıları için yeni bir fırsatlar dünyası açtı. Bu adaptasyon radyasyonu, farklı çevreler, habitatlar ve çiçeklere uyum sağlayan farklı arı türlerinin evrimine yol açtı. Tahmini 20.000 arı türü, yedi ayrı aileye sınıflandırılır. Bu aileler, arıların hortumlarının ortalama uzunluğuna göre üç geniş gruba ayrılabilir:

Düzenli olarak küvette yıkanmanın felç ve kalp hastalığına bağlı ölüm riskinde düşüşle ilişkisi ortaya çıktı. Japon bilim insanları, küvette banyo yapmanın kardiyovasküler hastalık riski üzerindeki uzun vadeli etkileriyle ilgili büyük ölçekli ve hakemli bir çalışma gerçekleştirdi. Bu araştırma ve sonuçları, Heart adlı jurnalde yayımlandı.

Bilim insanları, düzenli olarak küvet banyosu yapmanın felç ve kalp hastalığına bağlı ölüm riskinin azalmasıyla bağlantılı olduğu sonucuna vardı. Daha da ilginç olan ise, daha sık banyo yapmanın haftada sadece bir ya da iki kez banyo yapmaktan daha koruyucu görünmesi.

Ne zaman porno izlemenin ilişkileri nasıl etkilediği ile ilgili bir tartışma olsa, hikaye tipik olarak şöyledir: Seks takıntılı erkekler, porno filmlere karşı engelleyemedikleri bir çekim hissederler ve bu çekim yüzünden porno yıldızlarının sıkı vücutları ve doymak bilmez cinsel istekleri ile kıyasladıkları eşlerine ya da sevgililerine olan ilgilerini kaybederler. Bu hikayede erkekler suçlu, kadınlar ise kurban olarak rol alıyor.

Buna karşılık bilimsel veriler, porno izleyicilerinin üçte birinin kadın olduğunu gösteriyor. Evet, kadınlar erkeklere kıyasla ortalamada daha az porno tüketiyor; ama bununla birlikte, kadınların, azınlıkta olsa bile göz ardı edilemeyecek bir miktarının düzenli pornografi tüketicisi olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerekiyor. Bu gerçek, porno kullanımının kadın-erkek ilişkilerini nasıl etkilediğine dair geleneksel fikirlere meydan okuyor.

Darwin, Lamarck ve Huxley başta olmak üzere evrimsel biyolojinin öncülleri, evrimin geniş zaman ölçeğinde, aşamalı olarak gerçekleştiği fikrini ortaya koymuşlardır. Başlangıçta yaygın olarak türlerin zaman içinde adaptasyonlar yoluyla değişebileceği ve evrimin uzun süreçler boyunca milyonlarca yıl içinde sürekli olarak gerçekleşerek, organizmaların çevreleriyle etkileşim içinde olduklarını ve bu etkileşimlerin zamanla türlerin evrimine yol açtığı fikirleri kabul görmüştür.

Zamanla evrim üzerinde yapılan araştırmalar artıkça bazı organizmaların çevresel değişikliklere hızla uyum sağlayarak adaptasyonlar geliştirebileceği ve bu adaptasyonların kısa süre içinde genetik varyasyonlar yoluyla yayılabileceği keşfedilmiştir. Bu noktada da evrimin uzun stabil dönemlerini bölen hızlı değişim sıçramaların olduğu hipotezi ortaya atılmıştır. Örneğin söz konusu tür uzun bir süre "değişmeden" seçilim göstermeye devam ediyordur; lakin kısa bir dönemde gerçekleşen jeolojik veya biyolojik olaylar ardından jenerasyonda hızlı bir değişim (sıçrama) yaşanabileceği savunulmaktadır. Tam olarak desteklenemeyen ve üzerinde tartışmalar olan bu hipoteze sıçramalı evrim veya kesintili denge (İng: "punctuated equilibrium") adı verilmiştir.

Weill Cornell Medicine'deki araştırmacılar tarafından yürütülen yeni bir beyin görüntüleme çalışması, menopoza sürecini araştırdı. Menopoz başlangıcı beyin hücrelerindeki östrojen reseptörlerinin yoğunluğunun giderek artmasıyla karakterize edilen bir süreçtir. Çalışmaya göre bu yoğunluk kadınlarda altmışlı yaşların ortalarına kadar yüksek bir seviyede kalıyor. Çalışma, yaşamdaki bu büyük değişikliğe beynin verdiği tepkiye dair yeni kanıtlar ortaya koymanın yanı sıra, şimdiye kadar takibi mümkün olmayan östrojen aktivitesini incelemek için pozitron emisyon tomografisi (PET) görüntülemenin kullanılmasına öncülük ediyor.

20 Haziran'da Scientific Reports'ta yayınlanan çalışmada, araştırmacılar 40-65 yaş arası 54 sağlıklı kadının beynini, östrojen reseptörlerine bağlanan bir izleyici kullanarak PET ile taradılar.^[1] Bu reseptörler, özellikle kadınlarda beynin birçok bölgesinde bulunur ve östrojenin en güçlü formu olan estradiolün birçok bilişsel ve davranışsal etkisine katkı sağlar. ER-PET taramaları daha önce kanserli kadınlarla yapılan çalışmalarda kullanılsa da daha önce sağlıklı kadın beyinleriyle ilgili bir çalışmada hiç kullanılmamıştı.