Büyük Bizon Katliamı, 19. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Amerika'da milyonlarca Amerikan bizonunun sistematik olarak yok edilmesi sürecidir. Bu katliam yalnızca avcılığın kontrolsüz yayılmasından değil aynı zamanda Amerikan hükümetinin ve ordusunun bilinçli politikalarından kaynaklanmıştır. Bu süreç, günümüzde literatürde Büyük Bizon Katliamı (Ing: Great American Buffalo Slaughter) olarak tanımlanmakta ve hem ekolojik tarih hem de sömürgecilik çalışmaları açısından kritik bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.

Amerikan federal hükümeti ve askeri otoriteler, yerli halkların başlıca geçim ve kültürel yaşam kaynağı olan bizonları hedef alarak direniş gücünü kırmayı ve rezervasyon sistemine geçişi hızlandırmayı amaçlamıştır. Özellikle demiryollarının batıya doğru genişlemesiyle birlikte, endüstriyel düzeye ulaşan avcılık faaliyetleri bizon nüfusunda çok ciddi bir düşüşe neden olmuş; türün tahmini 30 ila 60 milyon arasında olan birey sayısı 19. yüzyılın sonuna gelindiğinde 1.000’in altına kadar gerilemiştir. Bu durum Kızılderili kabilelerin ekonomik bağımsızlıklarını yitirmelerine ve zorla yerinden edilmelerine zemin hazırlamıştır.

Bir önceki yazımızda, Hardy-Weinberg Dengesi'nin basit ama etkili matematiksel ifadesini görmüştük. Basitçe, herhangi bir gen frekansını, fenotip (fiziksel özellik) frekansını veya genotip (genetik özellik) frekansını bildiğimiz sürece, ideal ve evrimin süregelmediği bir popülasyonda diğer tüm genlerin (alellerin) frekansını bu dengenin matematiği sayesinde hesaplayabiliriz. 

Peki, bu analizi sadece evrimin süregelmediği popülasyonlarda mı yapabiliriz? Çünkü eğer öyleyse, bu Hardy-Weinberg Dengesi neredeyse tamamen işe yaramaz bir denge demektir. Biliyoruz ki var olan tüm popülasyonlar yavaş ya da hızlı bir şekilde evrimleşmektedir. Evrim mekanizmaları, ister istemez popülasyonların hepsine etki etmektedir. Dolayısıyla eğer ki sadece evrimin olmadığı popülasyonlarda işe yarıyorsa, Hardy-Weinberg'in işleyebileceği bir popülasyon bulmamız imkansız demektir. Çünkü doğada evrimleşmeyen veya evrim mekanizmalarından muaf hiçbir tür yoktur (insan bunu bir miktar kırabildiyse de, tamamen kırmaktan acizdir). 

1986 yılında The Economist dergisi, para birimlerinin değerinin "olmaları gereken seviyede", yani "doğru seviyede" olup olmadığını eğlenceli ve öğretici bir şekilde göstermek adına, Big Mac Endeksi adı verilen bir gösterge geliştirdi.^[1] Bu satirik endeks, Alım Gücü Paritesi (PPP) Teorisi'ne dayalı olarak geliştirilmişti. Bu teori, iki ülkenin para birimleri arasındaki döviz kuru oranının, spesifik bir ürünün (veya ürün sepetinin) fiyatının uzun vadede iki ülkede eşitleneceği bir değere yakınsayacağını öngören bir teoridir. The Economist, bu spesifik ürün olarak, McDonalds'ın uluslararası popüleriteye sahip uluslararası piyasada kendine yer bulan hamburgeri Big Mac'i seçmişti.

Aslında "burger-ekonomisi" veya "hamburger ekonomisi" olarak bilinen bu yaklaşım, döviz kurlarındaki uyumsuzlukları ölçen gerçek bir araç olarak tasarlanmamıştı; sadece Döviz Kuru Teorisi'ni anlatmanın kolay ve eğlenceli bir yolu olarak düşünülmüştü. Ancak Big Mac Endeksi, aradan geçen yıllar içinde küresel bir standart hâline geldi, bir dizi ekonomi ders kitabında kendine yer buldu ve onlarca akademik araştırmanın konusu oldu.