Yaklaşık 2.000 yıl önce Genç Plinius, Vezüv'ün patlamasıyla yer sarsıntısını anlatan mektuplar yazmıştı. Şimdi, İtalyan Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü ve Pompeii Arkeoloji Parkı'ndan araştırmacılar tarafından yürütülen ortak bir çalışma, M.S. 79 yılındaki patlamayla ilişkili sarsıntının etkilerine ışık tutuyor.

Çalışma, birlikte meydana gelen depremlerin etkilerini rapor etme gibi karmaşık bir konuyu masaya yatıran alandaki ilk çalışma olarak dikkat çekiyor. Volkanik ve sismik etkilerin aynı anda veya peş peşe gerçekleşebildiğinden volkanik etkiler depremlerin neden olduğu etkileri gölgede bırakabilir veya tam tersi olabilir. Yani araştırmacıların işi epey zor. İtalyan Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü Vezüv Gözlemevi'nden volkanolog Dr. Domenico Sparice, çalışmanın baş yazarı olarak şöyle diyor:

Seyirci Etkisi, görgü tanıklarının suça müdahale etme sorumluluğunu bir başkasına atmaya meyilli olmasına verilen psikolojik bir isimdir. Yani Seyirci Etkisi Teorisi'ne göre bir tanık, bir olaya tek başına şahit olursa, o tanığın kurbana yardım etme ihtimali, birden fazla tanığın olaya tanık olduğu duruma göre daha yüksek olacaktır. Yani paradoksal bir şekilde, ortada ne kadar çok tanık varsa, kurbanın yardım görme ihtimali artmamakta, tam tersine tanıkların birbirine güvenerek kurbana yardım eli uzatmama ihtimali o kadar artmaktadır.

Örneğin otoyolda ölü bir hayvan ya da tehlike arz edebilecek bir çöp gördüğünüzde, durup sorunu çözmek yerine "Nasılsa bir başkası halleder." diyor olabilirsiniz. İşte bu, Seyirci Etkisi'nden kaynaklanmaktadır: Belki daha ıssız bir yolda karşılaşsanız, aynı unsur aslında daha az risk teşkil etmesine rağmen (çünkü daha az trafik vardır), durup da o riski ortadan kaldırma ihtimaliniz daha yüksek olabilir. Elbette insanlar "Aman canım benim sorumluluğum mu?" gibi yollarla bu davranışlarını rasyonalize etmeye çalışmaktadırlar - ki yazının ilerleyen kısımlarında buna da döneceğiz.

Mutasyon, kelime anlamıyla genetik materyalde meydana gelen rastlantısal değişim demektir. Bu değişim, genetik dizideki bir nükleotidin bir başkasına dönüşmesi kadar basit olabileceği gibi, bir kromozomun baştan sona fazladan kopyalanarak sayısının artması kadar devasa da olabilir. Birçok mutasyon ise genellikle spesifik bir geni veya birkaç geni etkileyen boyuttadır.

Mutasyonları anlamak için, öncelikle mutasyonlarda gördüğümüz rastgeleliği anlamamız gerekmektedir. Fakat sadece rastgelelik üzerinden yapılacak bir mutasyon analizi yetersizdir; fayda/zarar dengesi, mutasyonların çeşitlerine örnekler, belirli mutasyonların elenmesinin güçlüğü gibi birçok konuyu öğrenmek gerekmektedir. Bu yazımız, ihtiyacınız olan temeli size fazlasıyla kazandıracaktır.

Bugün biliyoruz ki; modern insanların bir bölümü, en geç 65,000 yıl önce başarılı bir şekilde Afrika’yı terk ettiler ve bu göç sonrası farklı bölgelerde yaşayan farklı insan türleriyle karşılaştılar. Ayrıca yolculukları sırasında Neandertallerle melezleşmiş olduklarını da biliyoruz, çünkü DNA’larının bir kısmı, günümüzde de Afrikalı olmayan modern insanlarda yaşamakta... Fakat bu, bizim türümüzün Afrika’dan ilk defa ayrılma girişimi değildi, görünen o ki Neandertallerle de ilk defa çiftleştikleri dönem de değildi.

Bir araştırma, bu iki tür arasındaki çiftleşmenin düşünüldüğünden çok daha erken, yaklaşık 100.000 yıl önce gerçekleştiğini ortaya çıkardı. Fakat bu sefer, modern insanlarda Neandertal DNA’sı aramak yerine araştırıcılar tam tersi yolu denediler. Sibirya’da bulunan Homo neanderthalensis kemiklerini inceledikten sonra insan DNA’sı izlerine rastladılar. Buldukları bu iki türün paylaştığı genom bölgeleri ise yaygın olarak Afrikalılarda görünmekte, bu da bir grup modern insanın Afrika kıtasını terketmeye çalıştığı bu dönemde Neandertallerle çiftleştiği ve daha sonra bu populasyonun yok olduğu anlamına gelmektedir.

İnsanlar, örüntü arayan hayvanlar olması dolayısıyla, hiçbir şey olmayan yerlerde bile örüntüler tespit etmeye meyillidir. Biz, aynı zamanda bir şeyleri sınıflandırmayla da çok ilgiliyiz. Muhtemelen hayata bu şekilde "kategorik bir şekilde" yaklaşmak, bilişsel olarak kolayımıza geldiği için... Eğer her bir yaprağı ayrı bir varlık gibi algılasaydık ve sadece "bir yığın yaprak" olarak göremeseydik, yaşayacağımız zorluğu düşünsenize!

Ama tabii ki bunun bir dezavantajı da var: Kategorilerimiz basit ve psikolojik olarak etkiye açık olduğu için yanlış yönlere gidebiliyoruz veya kompleks (ama gerçek olan) modelleri reddedebiliyoruz.