3700 Yıllık Si.427 Tableti: İstanbul Arkeoloji Müzesi, Geometri ile İlgili Bilinen En Eski ve Eksiksiz Tablete Ev Sahipliği Yapıyor!
- Türev
- Matematik Tarihi
Kronolojik olarak baktığımızda, geometri ile ilgili gelişmeler, cebir gibi diğer dallardaki gelişmelerden çok daha eskiye dayanır. Bunun temel sebebi, insanların günlük hayattaki problemlerini çözmek için geometriden daha çok yararlanabiliyor olmasıdır.
Örneğin Pisagor Teoremi, bilinen en yaygın teoremlerden biridir; ancak diğer bilinen yaygın teoremlerin aksine Pisagor teoremi, çok daha eski bir tarihte geliştirilmiştir. Matematik tarihi ile uğraşan bazı bilim insanlarının yaptığı çalışmalara göre, Pisagor'dan çok daha önce bile bu teoremin bazı uygarlıklar tarafından kullanıldığı görülmüştür.
YBC7289
Bunun en meşhur örneği, YBC 7289 olarak adlandırılan Babil döneminden kalma bir tablettir. Bu tableti aşağıda görebilirsiniz:
Bu tablette, 60'lık sayı sisteminde bir karenin köşegen uzunluğunun hesabı yapılmıştır. Karenin 60'lık sistemde kenarı 30 (10'luk sistemde 12\frac{1}{2}) olarak verilmiştir. 1,24,51,10 sayısı ise 10'luk tabanda 1+2460+51602+10603≃1,4141+\frac{24}{60}+\frac{51}{60^2}+\frac{10}{60^3}\simeq 1,414 sayısına eşittir - ki bu sayı 2\sqrt{2} sayısına çok yakındır.
Alt kısımda görülen 42,25,35 sayısı ise karenin köşegen uzunluğuna eşittir - ki o sayı da 10'luk tabanda hesaplandığında, Pisagor teoreminden kolayca hesaplayabileceğimiz12\frac{1}{\sqrt{2}} sayısına çok yakın bir değerdir.
Bu tabletin günümüzden yaklaşık 3500 sene önce yapıldığı düşünülmektedir.
YBC7289'dan Daha Eski Bir Tablet: Si.427
Babil dönemine ait olan Plimpton322 olarak bilinen ve günümüzde Pisagor üçlüleri olarak adlandırdığımız sayıları barındıran bir tabletin, Babilliler tarafından kadastro işlerinde kullanıldığını düşünen North South Wales Üniversitesinden Dr. Daniel Mansfield, 2017 yılından beri bu konuda araştırmalar yapmaktadır.
Bu araştırmalar esnasında Mansfield, yüz sene civarı bir süredir İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunan Si.427 tabletinden haberdar olmuş ve araştırmalarını bu tablet üzerine yoğunlaştırmıştır. 1894 yılında Irakta bulunduğu düşünülen bu tablet günümüzden yaklaşık 3700 sene önce oluşturulduğu tahmin edilmektedir. Tablet, Babil döneminden bir kadastro belgesidir. Ön yüzünde bir arazinin belirli bölgelere ayrılmış hali görünürken arka yüzünde arazinin büyüklüğü ve benzeri şeyler hakkında bilgiler yer almaktadır.
Tablet üzerinde bir arazinin çok düzgün geometrik şekiller vasıtasıyla parçalara ayrıldığı gözlenlenmektedir. Öyle ki, tablet üzerinde kusursuz bir şekilde oluşturulmuş dik üçgenler dahi bulunmaktadır. Bu tabletin yazıldığı dönemin Pisagor'un döneminden bin sene önce olduğu gerçeği göz önüne alınınca oldukça hayret verici bir tablet olduğu anlaşılıyor. Çünkü bu dik üçgenlerin Pisagor üçlüleri yardımı ile oluşturulduğu düşünülüyor.
Mansfield, tabletin arkasında en alt kısımda büyük bir biçimde kazınmış sayıların olduğunu ancak bu sayıların ne anlama geldiğini henüz bilmediklerini belirtiyor.
Si.427 tabletinin önemi henüz yeni anlaşılıyor. Pisagor'dan bin yıl kadar önce, Pisagor Teoremi ile ilgili bilgiler barındırıyor oluşu, bu tableti oldukça heyecan verici bir keşif haline getiriyor. Dahası, ülkemizde bir müzede bulunuyor oluşu, bu tableti bizler için daha da özel kılıyor. Aşağıda UNSW'nin bu konuyla yayınladığı bir videoyu izleyebilirsiniz:
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
11
-
2
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Türev İçerik Kaynağı: UNSW | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/04/2025 02:06:50 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10814
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
