İki Şempanzenin, Maymunlar Cehennemi Filminin Galasına Götürülmesi Etik Bir Davranış mı?

ABD'nin South Carolina eyaletinin Myrtle Beach bölgesindeki çok katlı sinema salonunda düzenlenen "Maymunlar Cehennemi: Şafak Vakti" isimli filmin galasına 2 şempanze de özel olarak eğitildikten sonra götürüldüler. Ancak bu karar, hayvan refahı organizasyonları ve primat sığınaklarının yetkililerince sert bir şekilde eleştirildi. Aşağıda, eleştirilere rağmen 2017 yılında filmin yeni bölümüne tekrar götürülen şempanzelerin kaydını izleyebilirsiniz.

Bu karar sevimli ve akıllıca mıydı? Kesinlikle evet. Bir kameraman, 2 yaşındaki Vali ve Sugriva isimli kuyruksuz maymunların dışarıda geçirdikleri gecenin her anını kayda aldı. Şempanzeler salonun basamaklarını tırmanırken, eğitmenlerinin ellerini tutarken, sinema çalışanlarına kendi elleriyle nakit para verirken, bilet kesen görevlilere biletlerini teslim ederken ve kamışlar kullanarak büyük boy içeceklerini yudumlarken görüntülendiler. Bunları elbette yapabilirler; çünkü şempanzeler insandan sonra en iyi alet kullanıcı olan canlılardır. 

Şempanzelerin sahibi, Myrtle Beach Safari isimli, son derece interaktif olan bir koruma ve vahşiyaşam parkının sahibidir. Spesifik olarak bu parkın kararından bağımsız olarak şu anda saygın hayvanat bahçelerinin ve sığınakların felsefesi, hayvanlara hiçbir temasa izin vermeden onları kendi sergilerinde ya da yaşam alanlarında kendi başlarına bırakmaktır (gerçi bu "temiz" görünümleri Tiger King gibi belgesellerden sonra lekelenmiştir).

Onlarca yıldır şempanzeler reklamlarda, televizyon şovlarında ve filmlerinde ve elbette ki bilimsel araştırmalarda kullanılmaktadır. Ancak tüm bu kullanımların sayısı, insanlara bu tür hizmetler vermenin hayvanlar için ne kadar insanlık dışı ve stresli olduğu konusunda insanların eğitilmeye başlaması sonucunda ciddi anlamda azalmıştır. Eğlence şovları neredeyse her zaman genç ve eğitilebilir şempanzeleri kullanmaktadır. Bu da, onların annelerinden alınarak insanların emirlerine uymaları için eğitilmeleri anlamına gelir. Vahşi doğadaki şempanzeler ilk 2 sene boyunca annelerine bağımlıdırlar, genellikle onların sırtında gezerler. Hatta bu süre bazen daha da uzun olabilir.

Şempanzelerin eğlence dünyasındaki yaşları dolunca (ki bu, daha bağımsız hale geldikleri ve daha "çirkin" gözükmeye başladıkları, yaklaşık 7 yaşa tekabül eder), en iyi ihtimalle hayvanat bahçesi ve sığınaklara gönderilirler. Ancak burada da diğer şempanzelerle nasıl yaşayabileceklerini öğrenmekte güçlük çekerler, çünkü doğduklarından beri insanlarla bir aradadırlar.

Şempanzelerin soyu vahşi yaşamda tehdit altındadır. Kerestecilik nedeniyle yaşam alanları tehlike altındadır ve etleri dolayısıyla öldürülürler. Ancak insanlar onları reklamlarda ve TV şovlarında (veya bir sinema salonunda dolaştıklarını) görünce, bu hayvanların tehlike altında olmadığını düşünürler ve onların harika ev hayvanları olabileceğini düşünürler. Ancak durum böyle değildir. Şempanzeler vahşi hayvanlardır ve inanılmaz güçlüdürler. Birçok yüksek profilli şempanze saldırısı vakası bilinmektedir. Bunlardan en meşhuru 2005 yılında 2 yetişkin şempanzenin Bakersfield'daki bir egzotik hayvan sığınağındaki bir adamı vahşice dövmeleridir.

2013 yılında Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH), kendileri tarafından desteklenen biyomedikal araştırmalarında şempanzelerin kullanımını ciddi anlamda azaltacaklarını ve ellerindeki şempanzeleri de emekli edeceklerini açıkladılar. Birçok büyük firma da büyük kuyruksuz maymunları reklamlarında artık kullanmıyor. Pfizer (Dünya'nın en büyük ilaç firmalarından biri), Robitussin için hazırladıkları bir reklamda kullandıkları orangutanlı reklamlı geri çektiler ve orangutanın dijital halini hazırladılar. AT&T (ABD'nin en büyük telefon şirketi) hiçbir sebeple büyük kuyruksuz maymunları kullanmayacaklarına söz verdiler. Dodge (otomotiv firması) ve Career Builder (kariyer firması) birkaç yıl önce şempanzelerin herhangi bir amaçla kullanımını tamamen durdurduklarını açıkladılar.

Ve işte nihai ironi geliyor: Kuyruksuz Maymunlar Gezegeninin Şafağı (ya da bilinen adıyla Maymunlar Cehennemi: Şafak Vakti) filmi tek bir gerçek kuyruksuz maymun bile kullanmadı! Filmde gösterilen tüm maymunlar insanlar tarafından oynandılar ve ekrana çok ileri düzeyde bir "hareket yakalama teknolojisi" kullanılarak aktarıldılar.

Şempanzeler filmlere veya sinema salonlarına ait değiller. Keşke o salona giden şempanzeleri de insanlar oynasaydı.