Gaia ilkesi olarak da bilinen Gaia hipotezi, Dünya'daki tüm organizmaların ve inorganik çevrelerin, gezegendeki yaşam koşullarını koruyan, tek ve kendi kendini düzenleyen karmaşık bir sistem oluşturmak için yakın bir şekilde entegre olduğunu öne sürer. Yani gezegenin başlı başına canlı bir organizma olduğunu savunan görüştür. İsmi, Yunan mitolojisinde "Gaia" adı verilen, yeryüzünü simgeleyen ve yeryüzünün vücut bulmuş hali ("toprak ana") olan Tanrıçadan gelmektedir.

Gaia hipotezinin araştıran bilim insanları, tercih edilmiş bir homeostazda (iç korunum) biyosferin ve yaşam formlarının evriminin küresel sıcaklık, okyanus tuzluluğu, atmosferdeki oksijen ve diğer yaşanabilirlik faktörlerinin dengesine nasıl katkıda bulunduğunu gözlemlemeye odaklanır. Gaia hipotezi kimyager James Lovelock tarafından formüle edildi ve 1970'lerde mikrobiyolog Lynn Margulis tarafından Lovelock ile birlikte geliştirildi. Başlangıçta bilim camiası tarafından düşmanlıkla karşılansa da, şimdilerde jeofizyoloji ve yerküre sistem bilimi disiplinlerinde inceleniyor; ayrıca biyojeokimya ve sistem ekolojisi gibi alanlarda bazı ilkeleri benimsendi. Bu ekolojik hipotez, belirsiz bir felsefe ve hareket altında, sosyal bilimler, siyaset ve din alanlarında analojilere ve çeşitli yorumlara da ilham vermiştir.

Atom, kimyasal bir elementi oluşturan maddenin en küçük yapıtaşıdır. Katı, sıvı, gaz ve plazma hâlindeki her madde, nötral veya iyonize olmuş atomlardan oluşur. Çoğu atom, 1 metrenin 10 milyarda biri (yani yaklaşık 100 pikometre) büyüklüğündedir. Bu kadar küçük ölçeklerde, kuantum mekaniğinden kaynaklı etkiler maddenin davranışını domine etmeye başlar. Bir diğer deyişle, örneğin bir tenis topunun davranışlarını kestirmekte kullandığımız klasik fizik, bu ölçekte anlamını yitirir. Dolayısıyla, atomlar kadar küçük nesnelerin davranışlarını açıklayabilmek için kuantum fiziği denilen özel bir fizik türünün kullanılması gerekir.

Her atom, bir çekirdek ve bu çekirdeğin etrafına bağlı hâlde bulunan 1 ya da daha fazla sayıda elektrondan oluşur. Atom çekirdeği ise 1 ya da daha fazla sayıda proton ve nötrondan oluşur. Hidrojen atomlarının en yaygın formu hariç, bütün atom çekirdeklerinde nötronlar bulunur. Elektronlar, proton ve nötronlara göre o kadar küçüktür ki, atomun toplam kütlesinin %99.94'ünü protonlar ve nötronlar tek başlarına oluştururlar.

Bilim, metodolojisi ve tarihi üzerine kafa yormuş herkesin varmak zorunda olduğu bir soru vardır: Bilimin sınırları nedir? Bilim, nerede biter, nerede başlar? "Bilim" olan ile olmayani, bilim ile "sahtebilimi" nasıl ayırt ederiz? Bilim felsefesinde buna, demarkasyon problemi veya sınır belirleme problemi adı verilir.

Eğer bilimin kesin bir reçetesi olduğunu düşünüyorsanız, net bir şekilde söyleyebiliriz ki hayır, bu şekilde evrensel bir reçete bulunmuyor. Dahası, tarihsel olarak bir şeyin bilim mi, sahtebilim mi, hatta felsefe dalı mı olduğu bolca tartışılmış olan, sıklıkla ateşli kavgalara ve hatta kimi zaman bilim dalları içerisinde ayrışmalara neden olan bir sorundur.

Görselde, birbirinden oldukça uzak 4 memeli hayvan türünün uzuvları görülmektedir: bir insan, bir kedi, bir balina ve bir yarasa. Bu canlılar, dışarıdan bakıldıklarında birbirinden tamamen farklı gözükseler de, içlerine baktığınız zaman aynı atadan geldiklerini haykıran yüz binlerce veri bulmak mümkündür. Bunların en net olanlarından biri de, kemiklerinde yapacağınız bir analizden gelecektir.

Bu apayrı 4 memelinin (ve diğer memelilerin de) bütün uzuv kemikleri birbiriyle eştir. Bilimde biz aynı atadan gelen ve farklı torun türlere dağılan bu yapı ve organlara homolog (eş) organlar adını veriyoruz. Bu kadar farklı yapılarda olmalarının tek sebebiyse, evrimsel süreç içerisinde aynı kemiklerin farklı ortamlara adapte olan uzuvlarla birlikte evrim geçirmiş olmalarıdır. Görselde, sırasıyla humerus, radius, ulna, karpallar, metakarpallar ve falanjlar görülmektedir. Tüm memeli türlerinde bu kemikler birbirinin aynı yapıdadır; sadece şekilsel farklılıklar bulunmaktadır. Dolayısıyla, birbirinden tamamen farklı görünen canlıların evrimsel süreçte ortak bir atadan geldiği anlaşılabilir. Bunu bir diğer şekilde sınama yöntemi, memeli olmayan canlılara bakmaktır.

İtiraf edelim, insanoğlu olarak zombilere karşı korku ile karışık bir hayranlık besliyoruz. Eğer bilim insanları ölüleri başarıyla diriltebilselerdi, toplumun nasıl değişebileceğini hiç düşündünüz mü?

Ölüleri hayata döndürme fikri (ve belki de ölümsüzlük fikri), Mary Shelley’nin Frankenstein romanından, yaygın olarak işlenen yağmacı zombi sürülerine kadar, yüz yıllardır insanlığın ilgisini çekmiştir. Ancak, her şeyin olduğu gibi bilimin de sınırları vardır. Tıpta ise bu sınır, ölümdür.

COVID-19 salgınının çok erken evrelerinde, epidemiyolojinin (salgın bilimin) en temel salgınla mücadele yöntemi olan "test, takip, izolasyon" üçlüsünü uygulamaya başladığımız günlerin en başlarında bir terim gündeme geldi: sürü bağışıklığı. Bu kişiler, "test, takip, izolasyon" gibi temel bir gerçeğe sırt çevirip, "Bırakınız hastalansınlar, bırakınız iyileşsinler, biz de işimize bakalım." demeye getiriyorlardı. Hastalıkla mücadele ederken karantinalar yerine ekonomimizi felç ettirmek yerine, salgını doğal haline bırakmamızı ve virüsün normal şekilde popülasyonda yayılıp sönmesini arzuluyorlardı.

Böylelikle zenginler para basmaya devam edebilecek, onlara imrenerek bakan ve bir gün zengin olma hayaliyle yaşayıp muhtemelen hiçbir zaman olamayacak kitleler ise, bu hayalin peşinde telef olmak uğruna zenginlerin para basabilmesi için gereken ayak işlerini yapmaya devam edebileceklerdi. Elbette sürü bağışıklığı stratejisi, güçlü olmayıp da güçlüymüş gibi davranmaya çalışan devletler için de önemliydi: Ekonomi hasar görmezse ve bir ihtimal hasta ve ölü sayıları pek göze çarpmazsa, tabanlarına "zor zamanlarda, güç ve birlik sayesinde, engelleri başarıyla atlama" mesajları vermeyi sürdürebilirlerdi.

Küresel Volkanizma Programı'nın verilerine göre, Dünya genelinde volkanik faaliyetin arttığını gösteren hiçbir kanıt bulunmamaktadır. Bu yazıda, bu veriler incelenecek ve volkanik faaliyetin yıldan yıla artıyormuş gibi gözükme nedenleri (ve bununla ilgili yanlış yorumlanan veriler) analiz edilecektir.

Volkanik patlamalar ile ilgili veriler Küresel Volkanizma Programı'na kaynak sağlamak amacıyla 1968'den beri Smithsonian Enstitüsü tarafından derlenmektedir. Bu yazımızdaki görseller ve tartışma konuları, Volcanoes of the World (Dünyanın Volkanları) isimli eserin giriş bölümünden alıntılanmıştır. Kullanacağımız veriler, 2009 yılına aittir ve isteyenler daha güncel verilere de buradan erişebilirler. Güncel volkanolojik kayıtları bilmenin önemi şüphesiz büyüktür; fakat bu verilerin sınırları, her zaman bariz değildir. Bu sebeple okuyucularımızı, "volkanik faaliyet kayıtları" ile "gerçek volkanik faaliyet" kavramlarını birbirine karıştırmamaları konusunda önemle uyarıyoruz.

AIDS (Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu), insan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV) tarafından neden olan bir hastalık kompleksidir. Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan bu hastalık, dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı sorunudur.

HIV enfeksiyonunun ilk belirtileri genellikle hafif ve belirsizdir, ancak enfeksiyon ilerledikçe belirtiler ciddileşir. Erken dönem belirtileri arasında ateş, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı ve cilt döküntüleri bulunur. HIV ilerledikçe, bağışıklık sistemi zayıflar ve kişi AIDS belirtileri geliştirebilir, bunlar arasında tekrarlayan enfeksiyonlar, kilo kaybı, kronik ishal ve bazı kanser türleri yer alır.