Yeni ve Olumsuz Bilgilere Yönelik Bilişsel Önyargı, Yeni Sosyal Gruplardan Daha Fazla Şüphe Duymanıza Neden Olabilir!

İnsanların diğer grupların üyelerine karşı önyargıları, en azından kısmen, güç ve kaynaklar için rekabet etmeyi haklı çıkarmamıza hizmet eden motivasyonel süreçlerden kaynaklanır. Psychological Science dergisinde yayınlanan bir araştırma, gruplarla karşılaştığımızda olumsuz bilgilere öncelik verdiğimizi, bu nedenle bu önyargıların sosyal bilişsel bir temeli olabileceğini öne sürüyor.^[1]

Ruhr Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde doktora adayı ve çalışmanın ilk yazarı Johanna Woitzel, bu etkinin insanların yeni bir sosyal grupla paylaşabilecekleri olumlu özellikleri göz ardı ederek yeni grupları önceki gruplardan ayıran farklı olumsuz özelliklere odaklanmalarına yol açabileceğini belirtiyor:

Dış gruplar ve azınlıklar, iç gruplardan ve çoğunluklardan daha yeni ve daha az tanıdık olduğundan bulduğumuz etkiler, bu grupların neden sıklıkla dezavantajlara maruz kaldığına yönelik bilişsel bir açıklama sunabilir. Daha yeni oldukları için insanlar, paylaşılan birçok olumlu özelliğe bakmaksızın, farklı olan olumsuz özelliklere odaklanırlar.

Woitzel ve Ruhr Üniversitesi profesörü Hans Alves bu olguyu, 2.615 katılımcının bir dizi kurgusal uzaylı türünü ya da hayali arkadaş grubunu değerlendirdiği beş çalışmayla inceledi. İlk çalışmada, 601 katılımcı sırasıyla üç farklı türün her birinden altışar uzaylıyla tanıştırıldı. Her grupta, türlerin yarısı kötü veya yalancı gibi olumsuz bir özelliğe, diğer yarısı ise kibar ve güvenilir olarak tanımlandı.

Farklı-olumsuz durumda, türler aynı pozitif özellikleri paylaşırken, negatif özellikleri farklıydı. Farklı-pozitif durumda ise türler aynı negatif özellikleri paylaşırken farklı pozitif özelliklere sahipti.

Araştırmacılar, katılımcıların farklı-olumsuz özelliklere sahip uzaylı türleriyle ne kadar geç tanışırlarsa onları o kadar daha az sevimli olarak değerlendirdiklerini ortaya koydular. Ayrıca, katılımcılar daha sonra tanıştıkları kişileri, daha önceki gruplardan daha olumsuz özelliklere sahipmiş gibi hatırladılar. Farklı-olumlu özelliklere sahip türler ise daha sonra tanıtıldıkça daha sevimli olarak değerlendirildi. Genel olarak ise daha sonraki gruplardaki bireyler, daha olumlu özelliklere sahip olarak hatırlanmıştı. Woitzel, şöyle anlatıyor:

İnsanların bir dizide daha sonra karşılaştıkları gruplarla ilgili izlenimleri, bu grupların farklı özelliklerinden, bir dizide daha önce karşılaştıkları gruplarla ilgili izlenimlerinden daha güçlü bir şekilde etkilendi. Eğer bu paradigmalarda farklı nitelikler gerçek dünya için doğru olduğunu varsaydığımız gibi olumsuzsa daha yeni gruplar dezavantajlıydı.

Woitzel ve Alves, 303 katılımcının yer aldığı ikinci bir çalışmada da bulgularını doğrulayarak katılımcıların bir tür ne kadar geç tanıtılırsa o kadar farklı-olumsuz veya farklı-olumlu nitelikleri hatırladıklarını buldular.

Sonraki araştırmalarında, bu bilişsel önyargıların nasıl stereotiplere dönüşebileceğini inceleyen araştırmacılar, 506 katılımcıdan tanıtılan 18 bireyden sonra her bir uzaylı türünü en iyi tanımlayan bir özelliği seçmeleri istediler. Önceki çalışmalarda olduğu gibi, katılımcıların farklı-olumsuz koşulda bir türü tanımlamak için olumsuz bir özellik seçme olasılıkları daha yüksekken farklı-olumlu koşulda olumlu bir özellik seçme olasılıkları daha yüksekti.

Yazarlar, son iki çalışmada ise katılımcıların bir grubun çoğunluk ya da azınlık statüsüne ilişkin bilgilere nasıl tepki verdiklerini karşılaştırdı. Bu çalışmaların ilkinde, 605 katılımcı bir gruptan altı uzaylı ve başka bir gruptan 12 uzaylı ile tanıştırılmış, her grubun yarısı olumlu, diğer yarısı ise olumsuz özellikler sergilemiştir.

Önceki çalışmalarda olduğu gibi, katılımcılar bir türü farklı-olumsuz koşulda daha sonra tanıdıklarında daha az sevimli, farklı-olumlu koşulda daha sonra olarak tanıdıklarında ise daha sevimli olarak algıladıklarını bildirmişlerdir. Bu, etki türün sayısal çoğunluk ya da azınlık olmasından etkilenmemiştir. Araştırmacılar bu etkiyi, 600 katılımcının, katılımcının kendi kimliğine bağlı olarak cinsiyet iç gruplarını ve dış gruplarını temsil eden erkek ve kadın arkadaş gruplarının sevimliliğini değerlendirdiği ikinci bir çalışmada da tekrarladı. Woitzel, şöyle anlatıyor:

İnsanların sosyal gruplarla karşılaşma ve özelliklerini öğrenme sırası, onlara yönelik tutumlarının oluşumunda önemli bir rol oynuyor.

Woitzel, gelecekteki araştırmalarında, diğer sosyal gruplar hakkında elde edilen dolaylı bilgilerin insanların daha önce hiç tanışmadıkları gruplara ilişkin algılarını nasıl etkileyebileceğini ve motivasyonel ve bilişsel süreçlerin sosyal tutumlarımızı şekillendirmek için nasıl etkileşime girdiğini araştırmak istediğini belirtiyor.