Yellowstone Süpervolkanı Ne Zaman Patlayacak? Bir Sonraki Yellowstone Süperpatlaması Dünya'nın Sonunu Getirebilir mi?

Yellowstone Ulusal Parkı'nın altındaki süpervolkan bir kez daha patlarsa, ABD'nin binlerce kilometre ötesine kül püskürterek binalara zarar verebilir, ekinleri boğabilir ve enerji santrallerini kapatabilir. Bu, büyük bir felaket olur.

Ancak bu, hepimizin korkudan çıldırması gerektiği anlamına gelmiyor. Neyse ki böyle bir patlamanın gerçekleşme ihtimali oldukça düşük. Normal bir volkandan binlerce kat daha güçlü olan Yellowstone süpervolkanı, tarihte sadece üç kez gerçekten muazzam patlamalar yaşamıştır: İlki 2,1 milyon yıl önce, ikincisi 1,3 milyon yıl önce ve sonuncusu da 664.000 yıl önce meydana gelmiştir.

Ve bazen basında duyduklarınıza rağmen, yakın zamanda başka bir "süper patlama" yaşayacağımıza dair hiçbir belirti bulunmuyor. Hatta Yellowstone'un bir daha asla bu kadar büyük bir patlama yaşamaması bile mümkün!

Yine de Yellowstone süpervolkanı sonsuz bir kıyamet hayranlığı kaynağı olmaya devam ediyor - ve bunun nedenini anlamak zor değil. Eylül 2014'te bir grup bilim insanı Geochemistry, Geophysics, Geosystems dergisinde Yellowstone süper patlamasının gerçekte neye benzeyebileceğini araştıran bir makale yayınladı.

Diğer şeylerin yanı sıra, yanardağın; Wyoming, Montana, Idaho ve Colorado gibi eyaletleri 1 metrelik zararlı volkanik küle (yani parçalanmış kaya ve cam karışımına) gömme ve Ortabatı'yı örtme kapasitesine sahip olduğunu buldular. Bu kadar kül bitkileri ve hayvanları öldürebilir, çatıları ezebilir ve her türlü elektrikli ekipmanı kısa devre yaptırabilir.

USGS

Halbuki çalışmanın ortak yazarlarından ABD Jeoloji Araştırmaları'ndan Jacob Lowenstern, makalenin herhangi bir "gelecek tahmini" olmadığını vurguluyor:

Yellowstone tekrar patlasa bile, muhtemelen en kötü senaryo gerçekleşmeyecektir. Çok çok daha yaygın olan şey, küçük patlamalardır - bu, basında genellikle göz ardı edilen bir noktadır - ki bu küçük patlamalar bile çok nadirdir!

Lowenstern, Menlo Park, Kaliforniya'daki Yellowstone Volkan Gözlemevi'nin "Sorumlu Bilim İnsanı"dır. Bu makalede, onun araştırmaları üzerinden, Yellowstone süper volkanı hakkında gerçekte neler bildiğimizi, patlamaların neye benzeyebileceğini ve felaket ihtimalinin neden düşük olduğunu öğreneceğiz.

Yellowstone Süpervolkanı Nedir?

Yellowstone Ulusal Parkı'nın altında, sekiz kilometre derinliğinde bir sıcak magma rezervuarı bulunmaktadır ve bu rezervuar, yüzlerce kilometre aşağıdan gelen devasa bir erimiş kaya kütlesi tarafından beslenmektedir. Parkın meşhur gayzerlerinin ve kaplıcalarının çoğundan işte bu ısı sorumludur. Magma hazneye yükselip soğudukça, yukarıdaki zemin periyodik olarak yükselir ve alçalır.

Tarih boyunca nadiren de olsa bu magma odası patlamıştır. Yellowstone'daki bu patlamaların büyük çoğunluğu daha küçük lav akıntıları şeklinde gerçekleşmiş olup, sonuncusu yaklaşık 70.000 yıl önce Pitchstone Platosu'nda meydana gelmiştir.

Ancak Yellowstone'un bu kadar dikkat çekmesinin nedeni, felaket niteliğindeki "süper püskürmelerin" uzak bir ihtimal de olsa var olmasıdır. Süper patlama, Volkan Patlama İndeksi'ne göre 8 veya daha büyük olan ve en az 1.000 kilometre küp malzeme püskürten patlamalardır. Bu da Teksas'ı (veya Türkiye'yi) yaklaşık bir metre kül altına gömmeye yetecek kadar püskürme demektir!

Bu süper patlamalar, alışık olduğumuz en büyük püskürmelerden bile binlerce kat daha güçlüdür. Aşağıda, USGS'nin Yellowstone süper patlamalarını 1980'deki St. Helens Dağı patlamasıyla karşılaştırdığı bir grafik görebilirsiniz. Aradaki fark şaşırtıcıdır:

Yellowstone, tarihinde üç kez gerçekten büyük patlamalar yaşamıştır: 2,1 milyon yıl önce, 1,3 milyon yıl önce ve 664.000 yıl önce. Bunlardan sonuncusu, Yellowstone Lava Creek'te, aşağıdan o kadar çok malzeme püskürttü ki, bugün Yellowstone Kalderası olarak gördüğümüz yerde 55 kilometreye 80 kilometrelik bir çöküntü bıraktı.

National Park Service

Yellowstone'un var olan tek süper volkan olmadığını belirtmek gerekir: Jeologlar, Dünya tarihinde en az 47 süper patlamaya dair kanıt bulmuşlardır. En sonuncusu yaklaşık 26.000 yıl önce Yeni Zelanda'nın Taupo Gölü'nde meydana gelmiştir.

Daha dramatik olanı ise 74.000 yıl önce tektonik plakaların kayması sonucu meydana gelen devasa Toba patlamasıdır. Bu, 6 ila 10 yıllık dramatik bir küresel kışı tetiklemiştir ve (bazılarına göre) yeni yeni yükselen insan türünü neredeyse yok etti.

Ortalama olarak, Dünya her 100.000 yılda bir kabaca bir süper patlama görmüştür, ancak bu, tabii ki taşa yazılmış bir kanun değildir.

Yellowstone Tekrar Patlarsa Neler Yaşanır?

Büyük ya da küçük herhangi bir Yellowstone patlaması olasılığının çok düşük olduğunu tekrarlayalım. Ama varsayımsal olarak konuşacak olursak: Yellowstone'daki en olası patlama senaryosu, lav akıntıları üreten daha küçük bir olay ve muhtemelen tipik bir volkanik patlama olacaktır. Bu da büyük olasılıkla magma yüzeye çıkarken parkın belirli bir bölgesinde meydana gelen bir dizi depremle tetiklenecektir.

Çok daha büyük bir süper-patlama olması durumunda, uyarı işaretleri çok daha büyük olacaktır. Lowenstern, şöyle anlatıyor:

Muhtemelen ilk olarak tüm parkta yoğun bir sismik faaliyet göreceğiz.

Bu depremlerin bir patlamadan önce magmanın üzerindeki kayaları parçalaması haftalar ya da aylar alabilir.

Peki ya normal bir volkanik patlamadan 1.000 kat daha güçlü olan ve en az 1000 kilometreküp malzeme püskürten ve haftalar ya da aylar süren bir süper patlama olursa? Lav akıntıları, park içinde nispeten küçük bir yarıçap içinde kalacaktır - yaklaşık 60 kilometre kadar. Aslına bakarsanız saçılan malzemenin sadece üçte biri atmosfere karışacaktır.

Asıl hasar, kilometrelerce havaya fırlatılan ve ülkenin dört bir yanına dağılan volkanik külden kaynaklanacaktır. Lowenstern ve meslektaşları, makalelerinde hem tarihsel kül birikintilerini hem de gelişmiş modellemeleri inceleyerek bir patlamanın her yöne doğru genişleyen bir şemsiye bulutu yaratacağı sonucuna vardılar - ki bu, aslında şaşırtıcı bir bulguydu.

Süper bir püskürme, kuzey Rockies'i bir metre külün içine gömebilir ve Wyoming, Idaho, Colorado, Montana ve Utah'ın büyük bir bölümünü tahrip edebilir. Bu arada, Orta Batı birkaç santim kül alırken, her iki kıyı da daha küçük miktarlar görecektir. Kesin dağılım yılın zamanına ve hava koşullarına bağlı olacaktır.

Bu senaryolardan herhangi biri yaşanırsa, bu korkunç bir olay olurdu. Bu kadar volkanik kül insanları, bitkileri ve hayvanları öldürebilir ve binaları yıkabilir. Birkaç santim kül bile (ki ABD'nin büyük bir kısmı bu kadar kül alabilir) çiftlikleri yok edebilir, yolları tıkayabilir, ciddi solunum sorunlarına yol açabilir, kanalizasyon hatlarını tıkayabilir ve hatta trafoları kısa devre yaptırabilir. Kuzey Amerika'nın büyük bölümünde hava ulaşımının durması gerekecektir.

Bu kadar büyük bir volkanik patlamanın küresel iklim üzerinde de önemli etkileri olacaktır. Volkanlar, güneş ışığını atmosfere geri yansıtan sülfür aerosolleri yayarak iklimi soğutabilir. Bu partiküller atmosferde kısa ömürlüdür, bu nedenle etki geçicidir, ancak yine de dramatik olabilir.

Pinatubo 1991 yılında patladığında, gezegeni birkaç yıl boyunca yaklaşık 1°C soğutmuştur. 1815'teki Tambora patlaması gezegeni dünyanın dört bir yanındaki ekinlere zarar verecek kadar soğutmuştu - muhtemelen bazı bölgelerde kıtlıklara yol açtı. Ve bunlar bir süper volkanın teoride yapabilecekleriyle kıyaslandığında nispeten küçük patlamalardı.

Agora Bilim Pazarı

Fiziğin Ötesinde Bir Dünya: Yaşamın Ortaya Çıkışı ve Evrimi

Yaşam nasıl başladı? Yaşamın evrimi, fiziktekine benzer yasalarla açıklanabilir mi? Santa Fe Enstitüsü’nde karmaşık sistemler araştırmacısı olarak yaptığı çalışmalarındaki fikirleri ilerleten Stuart Kauffman son kitabında karmaşık kimyası olan bir ortamdan moleküler çoğalmaya, metabolizma ile erken ön-hücrelere ve tanıdığımız yaşama olan evrime ilişkin fizik yasalarının sağlayabileceğinin ötesinde bir açıklama sunuyor.

• Çevirmen: Murat Havzalı
• Yayın Tarihi: 24.09.2020
• Baskı Sayısı: 1. Baskı
• Sayfa Sayısı: 139
• Cilt Tipi: Karton Kapak
• Kağıt Cinsi: Kitap Kağıdı
• Boyut: 13.5 x 21 cm
• ISBN: 9786058023192

Devamını Göster

₺100.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Yellowstone Süperpatlamasının Yaşanma İhtimali Ne Kadar?

Çok, çok düşük. Hatta Yellowstone'un bir daha asla patlamaması bile mümkün.

Şu anda patlamanın yaklaştığına dair hiçbir işaret yok. Yellowstone parkında depremler yaşanmaya ve zemin yükselip alçalmaya devam ediyor; ancak bu olağan dışı bir şey değil. USGS, şöyle anlatıyor:

Yellowstone, son 140 yıldır olduğu gibi davranıyor. Yellowstone'un önümüzdeki yüzyıllar boyunca patlamasız olma ihtimali çok yüksek.

USGS ayrıca, sadece son üç patlamayı ele alırsak, Yellowstone'un herhangi bir yılda patlama olasılığının %0,00014 olduğunu belirtiyor - bu oran, uygarlığı yok eden bir asteroidin çarpma olasılığından daha düşük. Ancak bu bile iyi bir tahmin değil, çünkü Yellowstone'un düzenli bir döngüde patladığı veya başka bir patlama için "geciktiği" kesin değil. Aslına bakarsanız, Yellowstone'da bir daha asla büyük bir patlama olmayabilir. Lowenstern şöyle anlatıyor:

Dünya gelecekte süper patlamalar görecek, ama bunlar Yellowstone'da mı olacak? Bu kesin bir şey değil. Yellowstone zaten uzun bir ömür yaşadı. Dördüncü bir patlama bile görmeyebilir.

Ne de olsa volkanlar, er ya da geç sönerler. Yellowstone'un altındaki magma odası iki karşıt güçten etkileniyor: aşağıdan gelen ısı ve yüzeyden gelen görece soğuk hava. Eğer aşağıdan daha az ısı gelirse, o zaman hazne muhtemelen donabilir ve sonunda katı bir granit kütleye dönüşebilir.

Yellowstone'un altındaki volkanik sıcak noktanın yavaşça kuzeydoğuya doğru göç ettiğini de belirtmek gerekir (ya da daha doğru bir ifadeyle, sıcak noktanın üzerindeki Kuzey Amerika tektonik plakası güneybatıya doğru göç etmektedir). Aşağıda bu göçü görebilirsiniz:

Yeterince uzun bir zaman ölçeğinde, sıcak nokta Yellowstone'un altından tamamen kayacak ve Yellowstone süper yanardağı muhtemelen sönecektir. Elbette kuzeydoğuda başka bir süper volkanın ortaya çıkması mümkündür, ancak sıcak noktanın önce ısınması ve soğuk kabuğu eritmesi gerekecektir. Ve bu süreç, bir milyon yıl ya da daha uzun sürebilir. Lowenstern, sözlerini şöyle bitiriyor:

Bir milyon yıl gibi bir süreyi hayal etmesi bile zor. İnsanlar nispeten yepyeni bir tür. Ancak Dünya çok uzun zamandır var ve bu sistemlerin yaptıkları şeyi yapmaları uzun zaman alıyor.