Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar!

Bilim İnsanları, Evrimsel Algoritmaları Kullanarak Canlı Hücrelerden Robotik Yapılar Üretmeyi Başardılar!

Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar! Sam Kriegman, UVM
Solda, süperbilgisayar yapımı bir organizmanın anatomik tasarımını; sağda ise ondan elde edilen, tamamen kurbağa derisinden (yeşil) ve kalp kası hücrelerinden (kırmızı) yapılmış canlı organizmasını görüyoruz.
8 dakika
4,363
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Bir araştırma ekibi, kurbağa embriyolarından alınan canlı hücreleri yeniden programladı ve onları tamamen yeni yaşam biçimleri oluşturacak şekilde bir araya getirdi. Bu milimetre genişliğindeki “zenobotlar (xenobots)” belli bir hedefe doğru ilerleyebilir, hastanın vücudu içinde herhangi bir yere ilaç sevkedebilir ve kesildikten sonra kendini iyileştirebilir. Araştırmanın yardımcı yürütücüsü, Vermont Üniversitesinden bilgisayar bilimci ve robotik uzmanı Joshua Bongard şöyle söylüyor:

Bunlar, son teknoloji ürünü yaşayabilen makinalar. Ne geleneksel anlamda robot ne de bilinen bir hayvan türü. Aslında, yeni bir eşya sınıfı: Yaşayan ve programlanabilen bir organizma!

Bu yeni yaratıklar Vermont Üniversitesinde bir süperbilgisayarda tasarlandı ve daha sonra Tufts Üniversitesi biyologlarınca bir araya getirilip test edildi. Araştırmanın diğer yardımcı yürütücüsü, Tufts Üniversitesi Rejeneratif ve Gelişimsel Biyoloji Merkezi müdürü Michael Levin şöyle söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Diğer makinaların yapamayıp da bu canlı robotların yapabileceği pek çok faydalı uygulama hayal edebiliriz. Örneğin, bu robotlar kirli atıkları ya da radyoaktif kirlilik yaratan maddeleri arayabilir, okyanuslardaki mikro plastikleri toplayabilir ve hatta damarlarda tıkanıklığa yol açan plakları temizleyebilir.

Araştırmanın sonuçları 13 Ocak 2020’de Proceedings of the National Academy of Sciences adlı dergide yayımlandı.

Yeni Bir Eşya Sınıfı!

Bildiğimiz kadarıyla tarımın başlangıcından beri insanlar, kendi yararları için canlıları manipüle etmişlerdir. Günümüzde genetik düzenleme yaygın hale gelmiş ve son birkaç yılda birtakım yapay organizmalar elle ("manuel olarak") bir araya getirilerek, bilinen hayvanların beden biçimleri taklit edilmiştir. Ancak ekibe göre, bu araştırmayla, ilk defa, “tamamıyla biyolojik olan makinalar sıfırdan başlanarak yapılmıştır”.

Tüm Reklamları Kapat

Vermont Üniversitesi Gelişmiş Bilgisayar Merkezine (Vermont Advanced Computing Core) ait Deep Green adlı süperbilgisayar kümesinde aylar süren işlem süreci boyunca ekip (hem baş yazar hem doktora öğrencisi olan Sam Kriegman dahil) yeni yaşam biçimleri geliştirmek için binlerce aday tasarım yaratmak amacıyla evrimsel bir algoritma kullandı.

Süperbilgisayar, bilim insanlarınca kendisine atanan görevleri (belli bir yönde hareket kabiliyeti geliştirmek gibi) yerine getirmeye çalışırken yüzlerce simüle edilmiş (taklit) hücreyi binlerce çeşit şekil ve beden biçimi oluşturacak şekilde defalarca bir araya topluyordu. Biyofiziğin temel kurallarınca (tek bir kurbağa derisinin ya da kalp hücresinin neler yapabileceğini söyleyen kurallar gibi) yönlendirilen bilgisayar programları işlem yaptıkça, daha başarılı olan taklit (simüle) organizmalar tutularak optimize edilirken başarısız olan tasarımlar bertaraf edildi. Algoritma yüzlerce kez bağımsız şekilde çalıştıktan sonra en iyi ümit vadeden tasarımlar sınamaya tabi tutuldu. 

Sam Kriegman'ın başını çektiği ekip, yeni yaşam biçimleri geliştirmek için binlerce aday tasarım yaratmak amacıyla evrimsel bir algoritma kullandı.
Sam Kriegman'ın başını çektiği ekip, yeni yaşam biçimleri geliştirmek için binlerce aday tasarım yaratmak amacıyla evrimsel bir algoritma kullandı.
News1

Michael Levin’in başını çektiği ve mikro cerrah Douglas Blackiston’ın önemli katkısıyla Tufts Üniversitesindeki ekip, daha sonra, bilgisayar ortamındaki tasarımları hayata aktardı. Bunun için, ilkin, Xenopus laevis türü Afrika kurbağası embriyosundan kök hücreler topladı (“xenobot” ismi bu türün adından gelmektedir). Akabinde bu kök hücreler, tek hücreye ayrıştırılarak laboratuvar ortamında kuluçkaya yatırıldı. Bu hücreler, mikroskop altında, ufak penseler ve ondan daha da küçük elektrotlar vasıtasıyla kesildikten sonra, bilgisayarın belirlediği tasarımlara yakınlaştırmak için bir araya getirildi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Doğada asla görülmemiş vücut biçimleri geliştirecek şekilde toplanan bu hücreler beraber çalışmaya başladı. Deri hücreleri daha pasif bir yapıya biçimlenirken, bir zamanlar gelişigüzel kasılan kalp kası hücreleri bilgisayar tasarımının yönlendirmesi altında düzenli bir şekilde ileri hareket etmek üzere çalıştı. Spontane, kendi organize olabilen şekiller yardımıyla robotların kendi başlarına hareketinin devamı sağlandı.

Bu yeniden ayarlanabilir organizmalar uyumlu bir tarzda hareket edebiliyor ve embriyoların gelişim sürecinde ihtiyaç duydukları enerji kaynakları sayesinde günlerce, hatta haftalarca sucul ortamlarında gezinebiliyorlardı. Ters çevrildiklerinde ise, tıpkı sırtları üzerine bırakılan top böcekleri gibi, başarısız oluyorlardı.

Daha sonra yapılan testlerde zenobot gruplarının halkalar şeklinde hareket ettiği, kendiliğinden ve toplu bir tarzda küçük madde taneciklerini belli bir merkeze yönlendirebildiği görüldü. Bazıları ise sürtünmeyi en aza indirmek için ortasında delik olacak şekilde tasarlandı. Bu testlerin bilgisayar ortamındaki versiyonunda ise bilim insanları, başka bir amaç için (bir nesneyi başarılı bir şekilde taşısın diye) deliğe yeni bir görev atadı. Vermont Üniversitesi Bilgisayar Bilimi Bölümünde ve Karmaşık Sistemler Merkezinde profesör olan Joshua Bongard, bu deneyi, bilgisayar tasarım ürünü olan organizmaların, akıllı ilaç dağıtımı yapmak amacıyla kullanılmasına giden bir adım olarak niteliyor.

650-750 mikron çapında (toplu iğne başından biraz daha küçük) üretilmiş dört bacaklı organizma.
650-750 mikron çapında (toplu iğne başından biraz daha küçük) üretilmiş dört bacaklı organizma.
Douglas Blackiston, Tufts University

Yaşayan Teknolojiler

Dayanıklı veya esnek olsunlar diye çoğu teknoloji çelik, beton ya da plastikten yapılmaktadır. Ama aynı zamanda bu teknolojiler, okyanuslarda giderek büyüyen plastik kirlilik gibi veya sentetik malzeme ve elektronik eşya kaynaklı zehirlenmeler gibi ekolojiyle ve insan sağlığıyla ilgili problemlere de yol açmaktadır. Bongard şöyle ifade ediyor:

Canlı dokunun dezavantajı dayanıksız ve bozunabilir oluşudur. Bu yüzden de çelik kullanırız. Ama şunu da unutmayalım ki organizmaların kendilerini yenilediği ve yenilenmenin canlı başına on yıllar sürdüğü 4.5 milyar yıllık bir deneyimi var. Kendini yenileme süreci durduğunda (ölüm) ise organizmalar genelde etrafa zarar vermeden öylece çürürler. Zenobotlar da tamamıyla biyobozunurdur: Yedi gün sonra işlerini bitirdiklerinde ölü deri hücreleri haline gelirler.

Dizüstü bilgisayarınız dayanıklı bir teknolojik üründür. Bunu, onu ikiye kesmeye kalktığınızda daha iyi anlarsınız. Yaptıkları deneylerde zenobotları kesen ve neler olduğunu gözlemleyen bilim insanları şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Robotu ortasından ikiye böldük. Tekrar birleşerek kendini yeniledi ve çalışmaya devam etti. Bu, bildiğimiz makinelerle asla yapamayacağımız bir şey.
Kök hücreler, mikroskop altında, ufak penseler ve ondan daha da küçük elektrotlar vasıtasıyla kesildikten sonra, bilgisayarın belirlediği tasarımlara yaklaştırılıyorlar.
Kök hücreler, mikroskop altında, ufak penseler ve ondan daha da küçük elektrotlar vasıtasıyla kesildikten sonra, bilgisayarın belirlediği tasarımlara yaklaştırılıyorlar.
Gigazine

Yaşam Kodunu Kırmak!

Levin ve Bongard’a göre, hücrelerin nasıl konuştuğuyla ve birleştiğiyle ilgili öğreniyor olduğumuz şeylerin gücü hem bilgisayar bilimini hem de yaşamı anlamayı derinden ilgilendirdiğini söylüyor. Levin bunu şöyle ifade ediyor:

Biyolojide en büyük sorun, biçim ve işlevi belirleyen algoritmaları anlayabilmektir. Genom, protein kodlar. Ama bu donanımın, çok farklı koşullar altında işlevsel anatomiler yaratmaya yönelik olarak hücreleri nasıl uyum içinde çalıştırdığına dair buluşumuz dönüşümcü (devrimsel) uygulamalara imza atacaktır.

Bir organizmayı geliştirmek ve işler hale getirmek için, sadece nöron içi değil, hücre içi ve hücreler arası bol miktardaki sürekli bilgi akışı ve iş birliği -diğer bir deyişle, organik bilgi işleme (organic computation)- olmaktadır. Kendiliğinden ortaya çıkan ve geometrik olan bu özellikler, DNA’nın belirlediği donanım üzerinde çalışan biyoelektrik, biyokimyasal ve biyomekanik süreçler tarafından şekillendirilir ve yeniden ayarlanabilir (reconfigurable). Böyle oluşundan dolayı da yeni yaşam biçimlerine olanak tanır.

Bilim insanları PNAS dergisinde yayımladıkları çalışmalarını, biyoelektrik kodun hem biyolojiye hem bilgisayar bilimine uygulanması konusunda bir adım olarak görüyorlar. Levin şöyle söylüyor:

Hangi hücrelerin uyum içerisinde çalışacağına dair anatomiyi belirleyen şey nedir? Zenobotları yapmak için kullandığımız hücrelere bakıyorsunuz ve aslında bunlar kurbağa hücresi. Yani, %100 kurbağa DNA’sına sahip. Ama kurbağa değiller. İşte o zaman, bu hücreler başka ne işler yapmak için kullanılabilir diye soruyorsunuz. Biz burada kurbağa hücrelerinin, varsayılan anatomilerinden tamamıyla farklı ilginç yaşam biçimlerine dönüştürülebileceğini gösterdik.

Levin ve ekipdaşları (DARPA Yaşamboyu Öğrenen Makinalar programının ve Milli Bilim Kurumunun da destekleriyle) zenobot yapmayı, morfogenetik kodu deşifre etmeye yönelik küçük bir adım olarak görüyorlar. Bu sayede, organizmaların bütünüyle nasıl organize olduklarına ve ayrıca geçmişlerine ve yaşadıkları çevreye bağlı olarak bilgiyi nasıl işleyip koruduklarına dair daha kapsamlı bir kavrayış elde edebileceğiz.

Tüm Reklamları Kapat

Zenobotlar, pek çok karıncanın bir karınca tepesi yapması gibi organizasyonel davranışları kavramamıza yardımcı olabilir.
Zenobotlar, pek çok karıncanın bir karınca tepesi yapması gibi organizasyonel davranışları kavramamıza yardımcı olabilir.
Pixabay

Artan Endişeler

Çoğu kişi hızlı teknolojik değişimlerin ve karmaşık biyolojik manipülasyonların getirecekleri konusunda endişe duymaktadır. Levin bu korkunun yersiz olmadığını; anlamadığımız karmaşık sistemlerle oynamaya başladığımızda birtakım istenmeyen sonuçların doğabileceğini söylüyor.

Bir karınca kolonisi gibi pek çok karmaşık sistem basit bir birimle başlar (tek bir karınca gibi). Fakat buradan hareketle koloninin nasıl bir şekil alacağını ya da karıncaların birbirine kenetlenmiş bedenleriyle suyun üzerinde nasıl köprüler kurabileceğini önceden kestirmek oldukça zor bir iştir. Levin konuyla ilgili şunları söylüyor:

İnsanlık olarak ileride hayatta kalmak istiyorsak, karmaşık sistemlerin basit kurallardan nasıl evrimleştiğini daha iyi anlamamız gerekir. Bilim şu anda düşük düzeyli kuralları kontrol etmeye odaklanmıştır. Ama yüksek seviye kuralları da anlamamız gerekir. Şayet bir yerine iki bacalı bir karınca tepesi olsun diyorsak, karıncaları nasıl modifiye ederdik? Buna dair bir fikrimiz olmalı.

Bence, sonuçların oldukça karmaşık olduğu sistemler üzerine kontrol sahibi olmayı isteyen bir toplumun öncelikle şunu kavraması gerekmektedir: Canlı sistemler genel bir davranışın [karınca tepesinin şekli gibi] ne tür olacağına nasıl karar vermektedir? İstediğimiz davranışları elde etmek için parçaları nasıl manipüle ederiz?

Tüm Reklamları Kapat

Diğer bir ifadeyle, Levin’e göre bu çalışma, insanların korktuğu şeyin -istenmeyen sonuçların- kontrolünü elde etmeye doğrudan bir katkı yapıyor. İster sürücüsüz arabaların ani yükselişi, ister virüslerin tüm soy hattını ortadan kaldıracak gen düzenlemeleri, isterse de insan deneyimini şekillendirecek diğer karmaşık ve otonom sistemler olsun, tüm bunlar üzerinde denetim sahibi olabiliriz.

Dahası, Bongard’a göre, yaşamın içkin yaratım sürecini daha derinden anlayıp onu yeni yaşam biçimleri oluşturacak şekilde yönlendirebiliriz.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
64
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Bu yazımızda sözü edilen akademik makalenin yöntemi veya sonuçları ile ilgili bir sorunuz veya sorununuz mu var? Aşağıda, akademik makalenin yazarlarının iletişim adreslerini bulabilirsiniz.

Evrim Ağacı sadece bilimsel bir çalışmayı duyurmak ile mükelleftir; araştırmayı, araştırmacıları veya araştırmanın sonuçlarını savunmaz. Akademik bir makalenin sonuçlarını geçersiz kılmanın ana yöntemi, orijinal çalışmanın yöntemi, sonuçları veya tartışması ile ilgili hatalı noktaları tespit etmek ve bunu hakemli dergilerde yayınlamaktır. Bu yapılacak olursa, Evrim Ağacı o çalışmaları da memnuniyetle duyuracak ve/veya bu çalışmayı güncelleyecektir.

Makalenin Yazışmadan Sorumlu Yazarı:

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 14
  • Bilim Budur! 12
  • Tebrikler! 10
  • Umut Verici! 8
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • İnanılmaz 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Güldürdü 1
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: University of Vermont | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/04/2023 14:55:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8201

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Fosil
Türlerin Kökeni
Biyoçeşitlilik
Elektrik
Kuş
Uçak
Carl Sagan
Radyo
Kuvvet
Evrimsel Psikoloji
Savaş
Örümcek
Çiftleşme
Risk
Dilbilim
Bağışıklık
Göz
Semptom
Tahmin
Jinekoloji
Mitler
Nadir
Lgbt
Radyoaktif
Zooloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
U. o. Vermont, et al. Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar!. (15 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 1 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8201
Vermont, U. o., Özdil, A. Ş. (2020, January 15). Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar!. Evrim Ağacı. Retrieved April 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8201
U. o. Vermont, et al. “Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Ayşegül Şenyiğit Özdil, Evrim Ağacı, 15 Jan. 2020, https://evrimagaci.org/s/8201.
Vermont, University of. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Yaşayan Robotlar: Zenobotlar, Bir Canlı Gibi Yaşıyorlar ama Bir Bilgisayar Gibi Programlanabiliyorlar!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, January 15, 2020. https://evrimagaci.org/s/8201.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.