Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!

4 dakika
568
X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Gökbilimciler, geceleri göğü incelemek için radyo teleskobu kullandıklarında, genelde eliptik galaksilerle karşılaşıyorlar. Bu galaksilerin merkezlerindeki süper kütleli kara deliklerin iki tarafından da jetler çıkıyor. Ancak arada bir, %10'dan daha az bir olasılıkla, gökbilimciler özel ve nadir bir şeyle karşılaşıyorlar: Uzaya doğru uzanan dört jeti ile, X şeklindeki bir "radyo galaksi".

Bu gizemli X şeklindeki radyo galaksileri son 20 yıldır astrofizikçilerin kafasını karıştırıyordu. Northwestern Üniversitesi'nde yapılan yeni bir araştırma, bu galaksilerin nasıl oluştuğuna dair yeni bulgular sundu. Bulgulara göre bu galaksilerin oluşumu, beklenmedik bir şekilde oldukça basitti. Ayrıca bu araştırma, düşünülenin aksine X şeklindeki galaksilerin oldukça yaygın olabileceğini buldu.

Astrophysical Journal Letters dergisinde yayımlanan araştırma, galaktik gazı uzak bir mesafeden başlayarak süper kütleli kara deliğe kadar takip eden ilk geniş kapsamlı galaksi yığılma simülasyonunu ortaya koydu.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Basit Koşullar, Karmaşık Sonuçlara Yol Açtı!

Yeni simülasyonlar kullanan Northwestern astrofizikçileri, süper kütleli kara deliklerin beslenmesi ile jetlerinin ve yığılma diskinin organik oluşumunu modellemek için basit koşullar hazırladı. Araştırmacılar simülasyonu çalıştırdıklarında basit koşullar, hiç beklenmedik bir şekilde kendiliğinden X şekilli radyo galaksisinin oluşumuna yol açtı.

Şaşırtıcı bir şekilde; araştırmacılar galaksinin karakteristik X şeklinin, jetlerin ve kara deliğin içine giren gazların karşılıklı etkileşiminin bir sonucu olduğunu tespit ettiler. Simülasyonun başlarında; açılıp kapanan jetler, düzensiz bir şekilde sallanıyor ve X şeklini andıracak biçimde, delik çiftlerini farklı yönlerde şişiriyordu. İçeri giren gazlar, yeni oluşmuş jetlerin yönlerini değiştiriyordu. Ancak en sonunda, jetler gazları bastırıp geçecek kadar güçleniyordu. Bu noktada jetler dengede kalıyordu, sallanmayı bırakıyordu ve bir eksen boyunca yayılıyordu.

Çalışmayı, Northwestern Üniversitesi Sanat ve Bilim Weinberg Fakültesi yüksek lisans öğrencisi ve Astrofizikte Disiplinlerarası Keşif ve Araştırma Merkezi (CIERA) üyesi Aretaios Lalakos yönetti. Lalakos'a, araştırmada Northwestern Üniversitesi fizik ve astronomi öğretim üyesi ve CIERA'dan yardımcı yazar Sasha Tchekhovskoy ve CIERA'da doktora sonrası araştırmacı Ore Gottlieb eşlik etti. Lalabos çalışmalarını şöyle açıklıyor:

Basit simetrik başlangıç koşullarıyla bile oldukça karmaşık bir sonuç elde edebileceğimizi fark ettik. X şekilli radyo galaksilerinin en yaygın açıklaması, bunların iki galaksinin çarpışması sonucu gerçekleştiği. Bu açıklamaya göre, çarpışma sonucu galaksilerin süper kütleli kara delikleri birleşiyor ve bu, kalan kara deliklerin dönüşünü ve jetlerin yönünü değiştiriyor. Bir diğer fikir de jetin şeklinin, izole bir süper kütleli kara deliği saran büyük bir gaz ile etkileşime geçmesiyle değiştiği yönünde. Biz ilk defa, X şekilli radyo galaksilerinin aslında çok daha basit bir yolla oluştuğunu ortaya koyduk.

Tesadüfi X Şekli!

Radyo galaksileri görünür ışık yaysalar da aynı zamanda geniş radyo emisyon alanlarını da kapsıyorlar. Belki de en ünlü radyo galaksisi, evrendeki en devasa galaksi olan M87'dir. Olay Ufku Teleskobu 2019'da galaksi merkezindeki süper kütleli kara deliğini görüntülediğinde galaksi daha da ün kazandı. İlk defa 1992'de ortaya atılan X şekilli radyo galaksileri tüm radyo galaksilerin %10'undan azını oluşturuyor.

Tüm Reklamları Kapat

Lalakos, bir kara delik modeli yapmaya başladığında, X şekilli bir galaksi simüle etmeyi beklemiyordu. Bunun yerine amacı, kara delikler tarafından yenilen cisim miktarını ölçmekti. Simülasyona basit astronomik koşullar girdi ve sonra simülasyonu başlattı. Lalakos başlangıçta oluşmaya başlayan X şeklinin önemini kavrayamadı ama Tchekhovskoy coşkuyla tepki verdi. Lalakos olayı şöyle özetliyor:

'Dostum bu çok önemli. Bu bir X şekli!' dedi. Gökbilimcilerin bunu gerçek hayatta gözlemlediklerini ama nasıl oluştuklarını bilmediklerini söyledi. Biz bunu kimsenin tahmin edemeyeceği bir şekilde ortaya çıkardık.

Daha önce yapılan simülasyonlarda diğer astrofizikçiler, nasıl ortaya çıktıklarını anlamak için X şekilli yapıları yapay olarak oluşturmayı denediler. Ama Lalakos'un simülasyonu kendiliğinden X şeklini oluşturdu. Lalakos şöyle söylüyor:

Simülasyonumda hiçbir şey varsaymamaya çalıştım. Genellikle araştırmacılar, simülasyon ağının ortasına kara delik koyarlar. Ardından geniş gazdan bir diski etrafına yerleştirirler. Sonrasında diskin dışına ortama ait gaz da ekleyebilirler. Bu çalışmada simülasyon disksiz başlıyor ancak dönen gazlar kara deliğe yaklaştıkça disk kendiliğinden oluşuyor. Disk sonrasında kara deliği besliyor ve jetleri oluşturuyor. Mümkün olabildiğince basit varsayımlarda bulundum. Dolayısıyla tüm sonuç benim için şaşırtıcıydı. Daha önce kimse oldukça basit koşullara sahip simülasyonlarda X şekilli yapıyla karşılaşmamıştı.

Onları Görebilecek Kadar Şanslı Değiliz!

X şekli sadece simülasyonun başında, jetler güçleşip dengelenene kadar göründü. Dolayısıyla Lalakos, düşünülene kıyasla X şekilli radyo galaksilerinin evrende aslında daha sık göründüğüne ama çok az sürdüğüne inanıyor. Lalakos şöyle diyor:

Kara delik her yeni gaz alıp yemeye başladığında görünüyor olabilirler. Yani çok sık gerçekleşiyor olabilirler ama biz onları görecek kadar şanslı olmayabiliriz. Jet, gazı itecek gücü toplayana kadar görünüyorlar sadece.

Lalakos, bu X şekillerinin nasıl oluştuğunu anlamak için daha fazla simülasyon yapmayı düşünüyor. Yığılma disklerinin boyutu ve merkezi kara deliklerin dönüşü üzerine deney yapmayı sabırsızlıkla bekliyor. Lalakos diğer simülasyonlarında neredeyse görünmez olanından aşırı geniş olanına kadar yığılma diskleri kullandı. Ancak hiçbiri bu nadir X şeklini ortaya çıkarmadı. Lalakos şöyle ekliyor:

Evrenin birçoğu için, tam merkeze yakınlaşmak ve kara deliğin yakınında neler olduğunu görmek imkânsız. Üstelik gözlemlediğimiz şeyler de zamanla kısıtlanmış durumda. Eğer süperkütleli kara delik çoktan oluşmuşsa onun evrimini gözlemleyemeyiz çünkü insan ömrü bunun için çok kısa. Bu yüzden birçok durumda, bir kara deliğin yakınlarında neler olduğunu öğrenmek için simülasyonlara bel bağlamak zorundayız.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
37
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Feragatname: Evrim Ağacı, doğrudan üniversiteler, akademik dergiler veya resmi bilim kurumları tarafından yayınlanan bu basın açıklamalarını temel editöryal düzenlemeden geçirmektedir; ancak açıklamaların isabetliliğinden sorumlu değildir. Basın açıklaması konusundaki sorularınızı aşağıdaki medya irtibat kişisine yöneltebilirsiniz.

Medya İrtibat

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 00:37:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12426

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Periyodik Tablo
Bilinç
Meteor
Organ
Venüs
Evrim Ağacı
Nüfus
Primatlar
Bilim
Tür
Gerçek
Evrimsel Psikoloji
Halk Sağlığı
Ağrı
Kontrol
Nöron Hücresi
Fizyoloji
Tıp
Zaman
Küresel İklim Değişimi
Coronavirus
Manyetik
Covid-19
Nadir
Bilim Tarihi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Küçükkıvanç, et al. X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!. (16 Eylül 2022). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12426
Küçükkıvanç, S., Bakırcı, Ç. M. (2022, September 16). X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12426
S. Küçükkıvanç, et al. “X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 16 Sep. 2022, https://evrimagaci.org/s/12426.
Küçükkıvanç, Sena. Bakırcı, Çağrı Mert. “X Şekilli Radyo Galaksileri Beklenenden Daha Kolay Oluşuyor Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 16, 2022. https://evrimagaci.org/s/12426.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close