Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?

Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?
15 dakika
101,198
Tıbbi İçerik Uyarısı

Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.

Daha Fazla Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat
Uyuz
  • Türkçe Adı Uyuz
  • İngilizce Adı Scabies
  • OrphaNet
  • Diğer İsimleri Seven Year Itch

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Uyuz, Sarcoptes scabiei akarının insan varyantının (Sarcoptes scabiei var. Hominis) deriye girmesi sonucu başlayan, şiddetli kaşıntıya neden olan, bulaşıcı bir cilt hastalığıdır.[2] Uyuz, doğrudan ten tene temas yoluyla veya kontamine materyal (fomitler) ile dolaylı olarak temas yoluyla bulaşır. Birçok hastada uyuz semptomları oldukça hafif gözüktüğünden, uyuzun teşhis edilmesi zor olabilir.

Uyuz kaşıntısı, özellikle geceleri amansız hâle gelebilir. Sarcoptes scabiei paraziti deri teması yoluyla bulaştığından, özellikle aile üyeleri ve cinsel partnerler gibi cilt teması yüksek olan ilişkiler en yüksek risk gruplarıdır. Uyuz, 2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ihmal edilen bir cilt hastalığı olarak ilan edilmiştir. Uyuz, Dünya'nın her yerinde görülebilir; ancak gelişmekte olan ülkelerde özellikle önemli bir sağlık sorunu olabilmektedir. Yanlış teşhis salgınlara, morbiditeye ve artan ekonomik yüke yol açabileceğinden, uyuza yakalanmış bireylerin hemen teşhis edilmesi ve hızla tedavi edilmesi gerekir.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Patofizyoloji

Sarcoptes scabiei, insan da dâhil birçok hayvan türünün cildinde, dermal ve epidermal katmanlarda bulunur. Uyuz istilası, dişi akarın, yumurtalarını bıraktığı konağın derisinin epidermis tabakasının en üst katmanı olan stratum corneum'unda bir tünel açmasıyla başlar. Daha sonra bu yumurtalar önce larvaya, sonra nimfe ve nihayetinde yetişkinlere dönüşür.

Yetişkin dişi akarlar, epidermisin yüzeysel katmanları içinde 1-10 milimetre uzunluğunda yuva tünelleri kazar ve günde 2-3 yumurta bırakır. Akarlar 30-60 gün sonra ölür ve yumurtalar yaklaşık 2-3 hafta sonra yumurtadan çıkar. Uyuzun tedavisini zorlaştıran faktörlerden biri, uygulanan krem tedavilerinin yüzeydeki tünellerin tamamına erişemiyor olmasıdır.[2], [6]

Tüm Reklamları Kapat

Bir uyuz istilasında papüller genelde 2-5 hafta içinde ortaya çıkar. Bu papüller, uzunlukları birkaç milimetre ilâ 1 santimetre arasında değişen tüneller veya virgüller şeklindedir. Tipik olarak, erkeklerde parmaklar arası kıvrımlar, areola, göbek bölgesi ve penisin gövdesi gibi alanlarda ince deri altında enfestasyonlar meydana gelir.[2]

Uyuz Tipleri

Uyuz, klinik olarak üç şekilde ortaya çıkar: klasik, nodüler veya "Norveç uyuzu" olarak da adlandırılan bulaşıcı ve kabuklu bir varyant.

Klasik Uyuz

Uyuzun klasik formuna yakalanmış bir bireyin üzerinde 10 ila 15 birey arasında değişen bir akar popülasyonu bulunabilir; yani uyuza yakalanmış herkesin vücudunda yüzlerce veya binlerce mayt (akar) bulunmaz. Klasik uyuz vakalarında akarlar, başka bir insan konakçıya tipik olarak 10-15 dakikalık cilt-cilt teması sonucunda bulaşır. Hastalığın bulaşması, giysi veya çarşaf yoluyla, yani "fomit bulaşması" denen yöntemle de gerçekleşebilir. Uyuz genellikle avuç içlerinde, ayak tabanlarında ve tırnak altlarında yaygın veya lokalize olabilen hiperkeratotik plaklarla kendini gösterir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Klasik bir uyuz vakası.
Klasik bir uyuz vakası.
Medical News Today

Nodüler Uyuz

Nodüler uyuz formu, aslında klasik formun bir çeşididir ve her zaman ayrı bir uyuz tipi olarak kategorize edilmez. Bu form, aksilla ve kasıklara doğru bir eğilim gösteren eritemli nodüller ile kendini gösterir. Nodüller kaşıntılıdır ve dişi akarlara karşı aşırı duyarlılık reaksiyonu dolayısıyla gelişir.

Nodüler uyuz vakası.
Nodüler uyuz vakası.
Cureus

Kabuklu Uyuz (Norveç Uyuzu)

Kabuklu varyant olarak da bilinen Norveç uyuzu, tek bir bireyin vücudunda milyonlarca akarın birikmesiyle sonuçlanır. Bu türden kabuklu uyuz; genellikle immünosupresif tedavi, diyabet, insan immün yetmezlik virüsü (HIV) veya ileri yaş nedeniyle bağışıklığı baskılanmış hastalarda ortaya çıkar.[3], [4] Tek bir bireyin vücudunda biriken bu yüksek akar yoğunluğu dolayısıyla Norveç uyuzu çok daha hızlı ve kolay bir şekilde kişiden kişiye bulaşabilir. Konağın immünolojik durumu ve yayılma derecesi, genellikle bireyin vücudunu istila eden akar sayısını belirler (çoğu durumda ortalama 2 milyon adet akar bulunur).[3]

Kabuklu uyuz (Norveç uyuzu) vakası
Kabuklu uyuz (Norveç uyuzu) vakası
Cleveland Clinic Journal of Medicine

Belirti ve Semptomlar

Uyuzun en yaygın belirti ve semptomları, özellikle geceleri yoğun kaşıntı (pruritus) ve sivilce benzeri (papüler) kaşıntılı döküntüdür. Kaşıntı ve kızarıklık vücudun çoğunu etkileyebilir; ancak çoğunlukla bilek, dirsek, koltuk altı, parmaklar arasındaki deri tabakası, meme ucu, penis, bel, kemer çizgisi ve kalça gibi bölgelerde görülür. Döküntü ayrıca küçük kabarcıklar (veziküller) ve pullar da içerebilir. Döküntüyü kaşımak ciltte yaralara neden olabilir ve bazen bu yaralar, fırsatçı bakteriler nedeniyle enfekte olur.

Bazen ciltte küçük oyuklar da görülür. Bunlara, dişi uyuz akarının deri yüzeyinin hemen altında tünel açması neden olur. Bu oyuklar, cilt yüzeyinde küçük kabarık ve eğri (serpiginimsi) grimsi beyaz veya ten rengi çizgiler olarak görünür. Akarların sayısı genellikle az olduğu için (kişi başına sadece 10-15 akar), bu yuvaları bulmak zor olabilir. En sık olarak parmaklar arasındaki deri tabakasında, bilek, dirsek veya dizdeki deri kıvrımlarında ve penis, meme veya kürek kemiklerinde bulunurlar.

Baş, yüz, boyun, avuç içi ve tabanları etkileyen uyuz istilası genellikle sadece bebeklerde ve çok küçük çocuklarda görülür; ama nadiren de olsa yetişkinlerde ve daha büyük çocuklarda görülebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Norveç uyuzu olan kişiler, karakteristik döküntü veya kaşıntı gibi uyuzun olağan belirtilerini ve semptomlarını göstermeyebilir.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Uyuza yakalanmış bir kişi, Sarcoptes scabiei parazitini ev üyelerine ve cinsel partnerlerine kolayca bulaştırabilir. Yetişkinlerde uyuz, sıklıkla cinsel yolla bulaşır.

Uyuz, dünya çapında bulunan yaygın bir durumdur; her ülkede, her sosyal sınıftan insanı etkileyebilir; ancak özellikle de yakın vücut ve cilt temasının yaygın olduğu, kalabalık koşullarda kolayca yayılabilir. Huzurevleri, kapsamlı bakım tesisleri ve hapishaneler gibi kurumlar genellikle uyuz salgınlarının görüldüğü yerlerdir. Çocuk bakım tesisleri de uyuz istilasının yaygın bir bölgesidir.

Kedi ve Köpek Gibi Evcil Hayvanlardan Uyuz Bulaşır mı?

Hayır. Hayvanlar insanlara uyuz bulaştırmaz. Evcil hayvanlar, insanlarda hayatta kalmayan veya üremeyen, ancak hayvanlarda uyuz hastalığına neden olan farklı türde bir uyuz akarıyla enfekte olabilirler. Uyuz olan bir hayvan, bir insanla yakın temas halindeyse, hayvan akarı kişinin derisinin altına girerek geçici kaşıntı ve cilt tahrişine neden olabilir. Ancak diğer hayvanlara özelleşmiş akarlar insan üzerinde üreyemez ve birkaç gün içinde kendi kendine ölür. Başka bir hayvandan uyuz atlaması hâlinde kişinin tedavi edilmesi gerekmez; ancak söz konusu hayvandaki akarlar her yeni temasta insana da atlayarak deriye girmeye çalışacaktır. Hem bu tür atlamaları önlemek hem de hayvan refahını sağlamak için uyuz olan hayvan tedavi edilmelidir.

Tüm Reklamları Kapat

Havuzda Uyuz Bulaşır mı?

Uyuzun bir yüzme havuzunda, su yoluyla bulaşması pek olası değildir. Norveç uyuzu olan kişiler haricindeki uyuz vakalarında vücutta sadece 10-15 kadar uyuz akarı bulunduğundan, bunların ıslak cilt altından herhangi çıkması pek olası değildir (ama imkânsız da değildir).

Uyuz, normalde uyuzlu bir kişiyle uzun süreli cilt temasıyla yayılır. Ancak bazen uyuzlu bir kişi tarafından kullanılmış olan giysiler, yatak takımları veya havlular gibi nesnelerden de temas yoluyla yayılabilir. Fakat bu tür yayılma, uyuz olan kişi Norveç uyuzu olmadığı müddetçe çok nadir görülür.

Teşhis Yöntemleri

Uyuz istilasının teşhisi, genellikle döküntülerin alışılmış görünümüne ve dağılımına ve oyukların varlığına göre yapılır. Uyuz teşhisi, mümkün olduğunca akarların kendisi, akar yumurtası veya akar dışkı maddesi (scybala) ile doğrulanmalıdır. Bu, bir iğnenin ucu kullanılarak bir akarın yuvasının ucundan dikkatlice çıkarılmasıyla veya akar, yumurta veya akar dışkı maddesi için mikroskop altında incelemek için deri kazıması yapılarak yapılabilir. Çoğu durumda uyuz olmuş bir kişinin vücudunda tipik olarak 10-15 veya daha az sayıda akar bulunacaktır. Ancak akarların kendileri, yumurtaları veya dışkı maddeleri tespit edilemese bile kişinin uyuz olabileceğini hatırlanmalıdır. Son olarak, Norveç Uyuzu olan kişiler binlerce, yüz binlerce, hatta milyonlarca kene ile enfekte olabilirler ve bu nedenle son derece bulaşıcıdırlar.

Uyuz, bahsettiğimiz gibi genellikle klinik özellikleriyle teşhis edilir; ancak nadiren de olsa "punch biyopsisi" gerekebilir. Norveç uyuzu hariç, vücut üzerinde genellikle çok az akar bulunduğundan, biyopsi sırasında bir akara denk gelme ihtimali düşüktür. Ama şanslıysanız, iltihaplı bir sızıntı ile birlikte akar ve yumurta retiküler dermiste görülebilir. Epidermis, sıklıkla seröz eksüda, nötrofiller ve eozinofiller ile birlikte önemli miktarda pul ve kabuk ortaya çıkaracaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Doğanın Gizli Ağı

Doğa akla hayale gelmeyecek sürprizle dolu ve bizim bildiğimizden çok daha karmaşık. Yılların ormancısı ve çok okunan kitapların yazarı Peter Wohlleben, en son bilimsel bulguları ve onlarca yıllık gözlemlerini kullanarak bize bir kez daha doğaya hayret etmeyi öğretiyor. Ve etrafımızdaki dünyayı yepyeni gözlerle görmemizi sağlıyor.
Doğadaki canlılar birbirlerini nasıl etkiliyor? Farklı türler arasında nasıl bir iletişim var? Doğanın o meşhur dengesi gerçekten bizim zannettiğimiz gibi mi işliyor?
“Doğada her şey birbiriyle ilişki içindedir. Bu ilişki ağı öylesine karmaşık ve incelikle dallanıp budaklanmıştır ki muhtemelen tam anlamıyla kavrayıp çözmemiz hiçbir zaman mümkün olmayacak. Böyle olması aslında daha iyi sanırım; zira hayvanlara ve bitkilere baktıkça yaşadığımız şaşkınlığı hiçbir zaman yitirmeyeceğiz. En mühimiyse küçücük müdahalelerin bile çok büyük sonuçları olabileceğini kavramamız ve çok gerekmedikçe burnumuzu doğanın işine sokmaktan kaçınmamız olacaktır.
Şimdi bu hassas ağı daha net görebilmemiz için size bazı örnekler vermek istiyorum. O halde şimdi gelin birlikte şaşıralım!”

Devamını Göster
₺110.00
Doğanın Gizli Ağı

Partnerimle Birlikte Uyuza Yakalandık. Ben İyileştim, O Hâlâ Kaşınıyor. Neden?

Uyuz döküntüsü ve kaşıntısı, tedavi başarılı olmuş ve tüm akarlar ve yumurtalar öldürülmüş olsa bile, tedaviden sonra birkaç hafta ila bir ay sürebilir. Sağlık uzmanınız, şiddetli ise kaşıntıyı hafifletmek için ek ilaçlar reçete edebilir. Tedaviden sonra 2 haftadan daha uzun süre devam eden semptomlar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi nedene bağlı olabilir:

  • Uyuz teşhisi hatalı olabilir. Uyuz sıklıkla egzama, dermatitis prurigo nodularis veya lupus eritematozus ile karıştırılır.[9] Uyuzun klinik görünümü, bakteri, mantar, parazit ve virüs gibi diğer kaynakların neden olduğu enfeksiyonlara benzeyebilir.[10] Birçok ilacın yan etkileri uyuz semptomlarını taklit edebilir ve deri döküntüsü ve kaşıntıya neden olabilir. Uyuz teşhisi, mikroskop altında akar, yumurta veya akar dışkısının (scybala) gözlemlenmesini içeren bir deri kazıması ile doğrulanmalıdır. Eşinizle aynı yatakta uyuyorsanız ve yeniden enfeksiyon kapmadıysanız ve en az 30 gün boyunca ayrı odalarda, temassız bir şekilde kalmadıysanız, eşinizin uyuz olması olası değildir.
  • Tüm hastalar ve temaslıları aynı anda tedavi edilmezse, bir aile üyesinden veya uyuzlu bir diğer kişiden gelen uyuz ile yeniden enfestasyon yaşanabilir. Yeniden bulaşmayı önlemek için uyuzlu kişiler ve bütün temasları aynı anda tedavi edilmelidir.
  • Uyuz, ilaca karşı dirençli olacak biçimde evrimleşmiş olabilir. İlaca direnç, topikal skabisitlerin hatalı uygulanması veya gerektiğinde ikinci bir uygulamanın yapılmamasından kaynaklanabilir. Tedavi etkili olduysa, 24-48 saat sonra ciltte yeni uyuz yuvaları belirmemelidir.
  • Norveç Uyuzunu tedavi etmek çok zor olabilir. Norveç uyuzunda oluşan kabuk kalınlığı, ilacın yeterince derinlere penetre etmesine engel olabilir ve tedavinin etkilerini kısıtlayabilir. Kabuklu uyuzu başarılı bir şekilde tedavi etmek için hem topikal hem de oral ilaçların bir kombinasyonu ile tekrarlanan tedavi gerekli olabilir.
  • Akarların bulunduğu nesneler temizlenmemiş olabilir. Uygun şekilde yıkanmamış veya kuru temizleme yapılmamış giysiler, yatak takımları veya havlular gibi eşyalar, yeniden bulaşmaya neden olabilir. Bu, özellikle kabuklu uyuzlu kişiler tarafından kullanılan eşyalar için geçerlidir. Potansiyel olarak kontamine olmuş maddeler (fomitler) sıcak suda makinede yıkanmalı ve sıcak sıcaklık döngüsü kullanılarak kurutulmalı, kuru temizleme yapılmalı veya en az 72 saat cilt temasından uzaklaştırılmalıdır.
  • Alerjik deri döküntüsü (dermatit) geçiriyor olabilirsiniz.
  • Çapraz reaktivite yaşıyor olabilirsiniz. Akar antijenleri arasındaki çapraz reaktivite nedeniyle semptomlarınız devam ediyor olabilir.

Kaşıntı 2-4 haftadan uzun sürerse veya yeni oyuklar veya kızarıklıklar oluşmaya devam ederse bir doktor tavsiyesi alınız. Aynı veya farklı bir uyuz ilacı ile tekrar tedavi gerekli olabilir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Uyuz, tedavi edilebilir bir hastalıktır. Uyuz tedavisinde kullanılan ürünler, uyuz akarlarını öldürdüğü için "uyuz ilacı" (skabisit) olarak adlandırılır. Bu ilaçların bir kısmı yumurtaları da öldürür. İnsan uyuzunu tedavi etmek için uyuz ilaçları sadece doktor reçetesiyle alınabilir; reçetesiz hiçbir ürün insanlar için test edilmemiş ve onaylanmamıştır.

Uyuz için birden fazla tedavi mevcuttur. Kanıtlar, ilaçların her biri belirtildiği şekilde kullanıldığında, standart tedavi seçeneklerinin her birinin etkinliğinin birbiriyle kabaca eşit olduğunu göstermektedir. Bunlara topikal permetrin, topikal krotamiton ve sistemik ivermektin dahildir. Bu ilaçlara yan etkiler nadirdir.[6]

Topikal permetrin %5 krem etkilidir ve uyuza karşı yaygın bir tedavi olarak kullanılmaktadır. Krem, tipik olarak iki hafta boyunca haftada bir kez uygulanır (toplam 2 tedavi). Bununla birlikte, bu tedavi bazen uyuz direnci, zayıf hasta uyumu ve nadir görülen alerjik reaksiyonlar ile ilişkilendirilmiştir.[5]

Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi tarafından uyuz tedavisi için kullanımı onaylanmamış olsa da, oral yolla alınan ivermektin de başka bir tedavi seçeneğidir. Bu tedavi sadece 10 yaş ve üzeri kişilere uygulanır ve 1 defa verilir. Semptomlar devam ederse iki hafta sonra ek bir doz verilir. İki doz ivermektin uyuz öldürücüdür; ikinci tedavi, ilk tedaviden bu yana yumurtadan çıkan akarları öldürür. Uygunluk, uygulama kolaylığı, uygun yan etki profili ve doğru dozda alınması hâlinde güvenli olması nedeniyle oral ivermektin önerilir. Bu tedavi modalitesine uyum oranları, topikal permetrine göre daha yüksektir ve ivermektinin tablet formu, topikal permetrin ile olabileceği gibi, yanlış kullanım veya yetersiz uygulama olasılığını azaltır.[5] Uyuz salgınlarını tedavi ederken sistemik ivermektin, topikal permetrinden üstündür. Yeterli tedavinin sağlanması; özellikle evsizler barınakları, cezaevleri ve sağlık tesisleri gibi birbirine yakın temasta yaşayan bireylerin tedavisinde önemlidir.[6]

Diğer seçenekler arasında topikal lindan, %5 çökeltilmiş kükürt, malathion ve topikal ivermektin bulunur.[8] İvermektin direnci görülmesi hâlinde moksidektin önerilir.[3]

Yetişkinleri ve daha büyük çocukları tedavi ederken, boyundan ayaklara ve ayak parmaklarına kadar vücudun tüm bölgelerine uyuz kremi veya losyonu uygulanır; bebekleri ve küçük çocukları tedavi ederken, krem ​​veya losyon baş ve boyuna da uygulanır. İlaç, yıkanmadan önce, önerilen süre boyunca vücutta bırakılmalıdır. Tedaviden sonra temiz giysiler giyilmelidir.

Enfekte kişiye ek olarak, ev halkı ve cinsel temasta bulunanlar, özellikle de uyuza yakalanan kişiyle uzun süreli cilt teması olan kişiler için tedavi önerilir. Yeniden bulaşmayı önlemek için tüm kişiler aynı anda tedavi edilmelidir. Tedaviden 2-4 hafta sonra kaşıntı devam ederse veya yeni oyuklar veya döküntüler ortaya çıkmaya devam ederse, yeniden tedavi gerekli olabilir.

İnsanları tedavi etmek için asla diğer hayvanlara veya tarımsal kullanıma yönelik bir uyuz ilacı kullanmayın! Her zaman doktor ve eczacı tarafından verilen talimatlar ile birlikte, ilaç kutusunda ve prospektüste yazılı talimatları dikkatle takip edin.

Tüm Reklamları Kapat

Evinizdeki ve Kıyafetlerinizdeki Akarlardan Nasıl Kurtulursunuz?

İnsan derisinde bulunmayan uyuz akarları en fazla 2-3 gün yaşayabilirler. Uyuzlu bir kişinin kullandığı yatak takımları, giysiler ve havlular gibi eşyalar makinede sıcak suda yıkanarak ve sıcak döngüde kurutularak veya kuru temizleme ile temizlenebilir. Yıkanamayan veya kuru temizleme yapılamayan eşyalar, en az 72 saat süreyle herhangi bir vücut temasından uzaklaştırılarak dekontamine edilebilir.

Kabuklu uyuzu olan kişiler çok bulaşıcı olarak kabul edildiğinden, bu kişiler tarafından kullanılan odalarda mobilya ve halıların dikkatli bir şekilde elektrikli süpürgeyle temizlenmesi tavsiye edilir.

Yaşam alanlarının fümigasyonu (buharla temizlenmesi) gereksizdir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Bir insan üzerinde uyuz akarları en fazla 1-2 ay kadar yaşayabilir; ancak çoğu durumda 48-72 saatten fazla hayatta kalamazlar. Ayrıca uyuz akarları, 10 dakika boyunca 50°C sıcaklığa maruz kalırsa ölür.

Tüm Reklamları Kapat

İlk tedaviden 2-4 hafta sonra kaşıntı devam ederse veya yeni oyuklar veya döküntüler ortaya çıkmaya devam ederse (ilk tedavi birden fazla uygulama veya doz içeriyorsa, "2-4 zaman periyodu" o tedavinin son uygulamasından veya dozundan sonra başlar), tekrar tedavi uyuz ile gerekli olabilir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Dünya çapında uyuz prevalansının yılda 300 milyon enfekte birey düzeyinde olduğu hesaplanmaktadır.[2], [5] Uyzu, özellikle de gelişmekte olan birçok ülkede önemli bir sağlık sorunudur ve 2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından "ihmal edilen bir cilt hastalığı" olarak ilan edilmiştir.[5]

Uyuz, özellikle Afrika, Güney Amerika, Avustralya ve Güneydoğu Asya'da çok yaygındır. Yüksek prevalans yoksulluk, yetersiz beslenme durumu, evsizlik ve yetersiz hijyen ile ilişkilidir.[2]

Uyuz, çocuklar ve genç yetişkinler arasında daha yaygındır. Bahsettiğimiz ülkelerdeki vakalar, uyuz kaynaklı komplikasyonlar ve ikincil enfeksiyonlar nedeniyle önemli düzeyde morbidite ile ilişkilidir. Uyuz ile birlikte ölümü getiren nedenler arasında apseler, lenfadenopati ve streptokok sonrası glomerülonefrit bulunur.

Tüm Reklamları Kapat

Sanayileşmiş ülkelerde uyuz salgınları; genellikle okullarda, bakım evlerinde, uzun süreli akut bakım (LTAC) tesislerinde, hastanelerde, cezaevlerinde, huzurevlerinde ve aşırı kalabalık alanlarda, sporadik veya "kurumsal salgınlar" olarak kendini gösterebilir.[2]

Önlem Yöntemleri

Uyuz, uyuzlu bir kişiyle veya uyuzlu kişinin kullandığı giysi veya yatak takımı gibi nesnelerle doğrudan, ten tene temastan kaçınılarak önlenir.

Uyuz tedavisi genellikle aynı hanenin üyeleri için, özellikle uzun süreli cilt teması olan kişiler için önerilir. Tüm hane halkı üyeleri ve potansiyel olarak maruz kalan diğer kişiler, olası yeniden maruz kalma ve yeniden istilayı önlemek için uyuzlu kişiyle aynı anda tedavi edilmelidir. Tedaviden önceki 3 gün boyunca herhangi bir zamanda cilde yakın giyilen veya kullanılan yatak ve giysiler, sıcak su ve sıcak kurutma döngüleri kullanılarak makinede yıkanmalı ve kurutulmalı veya kuru temizlenmelidir. Kuru temizleme yapılamayan veya yıkanamayan ürünler, birkaç günden bir haftaya kadar kapalı bir plastik torba içinde saklanarak dezenfekte edilebilir. Uyuz akarları genellikle insan derisinden uzakta 2 ila 3 günden fazla hayatta kalamazlar. Çocuklar ve yetişkinler genellikle tedaviden sonraki gün çocuk bakımına, okula veya işe dönebilir.

Kabuklu uyuzu olan kişiler ve hane halkı üyeleri de dahil olmak üzere yakın temasları, salgınları önlemek için hızlı ve agresif bir şekilde tedavi edilmelidir. Kurumsal salgınları kontrol etmek zor olabilir ve hızlı, agresif ve sürekli bir yanıt gerektirebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Kabuklu uyuzlu bir hasta tarafından kullanılan odalar, kullanımdan sonra iyice temizlenmeli ve elektrikli süpürgeyle temizlenmelidir. Pestisit spreyleri veya sisleri kullanarak çevresel dezenfeksiyon genellikle gereksizdir ve önerilmez.

Uyuzlu Birine Dokunduysam Tedavi Görmeli miyim?

Hayır; kişi, yalnızca uyuz olduğunu düşünüyorsa doktora başvurmalıdır; uyuzlu birine sadece temas etmiş olmak tedavi almayı gerektirmez. Doktor kişiyi muayene edebilir, uyuz tanısını doğrulayabilir ve uygun bir tedavi önerebilir. İnsanlarda uyuz tedavisinde kullanılan ürünler yalnızca doktor reçetesiyle alınabilir.

Uyuz bulaşmış herhangi bir kişiyle uyumak veya seks yapmak, bulaşma için yüksek risk oluşturur. Bir kişinin ciltten cilde maruz kalması ne kadar uzun sürerse, bulaşma olasılığı o kadar artar. Kabuklu olmayan uyuzlu bir kişiyle kısaca tokalaşmak nispeten düşük bir risk olarak kabul edilebilirken, uyuzlu bir kişinin elini 5-10 dakika tutmak nispeten yüksek bir bulaşma riski olarak kabul edilebilir. Bununla birlikte, kabuklu uyuzlu bir kişiyle el sıkışma gibi kısa süreli ten tene temastan sonra bile bulaşma meydana gelebilir. Sadece ten tene temas sonrası hekim kontrolü veya tedavi gerektirmeye en iyi aday kişiler, dokundukları kişilerde Norveç uyuzu olan kişilerdir - ki bunların bile illâ uyuz kapmış olması garanti değildir.

Bulaşma riskini azaltmak üzere profilaktik tedavinin ne zaman verilmesi gerektiğini belirlemek için, aşağıdakileri anlayan bir sağlık hizmeti sağlayıcısı ile erken konsültasyon istenmelidir:

  • bir kişinin maruz kaldığı uyuz türü (yani kabuksuz veya kabuklu);
  • bir kişinin uyuzlu hastayka kaldığı cilt maruziyetinin derecesi ve süresi;
  • maruziyetin hastanın uyuz tedavisi görmesinden önce mi sonra mı meydana geldiği; ve,
  • maruz kalan kişinin, asemptomatik kuluçka döneminde diğer insanlara maruz kalma olasılığının yüksek olduğu bir ortamda çalışıp çalışmadığı. Örneğin, bir huzurevinde veya hastanede çalışan bir hemşire veya bakıcı, tesiste daha fazla uyuz bulaşma riskini azaltmak için genellikle profilaktik olarak tedavi edilir.

Etimoloji

Türkçede "uyuz" sözcüğü Eski Türkçede "uyumak" fiilinin kökü olan "udı-" kökünden türetilmiştir ve "uduz" olarak kullanılmıştır. Bu, muhtemelen, uyuz semptomlarının geceleri artmasından kaynaklanmaktadır. Hastalığın İngilizce adı olan "scabies" ise Latincede "kaşınmak" anlamına gelen "scabere" kelimesinden türetilmiştir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
29
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 18
  • Korkutucu! 10
  • Muhteşem! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Üzücü! 2
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Sıkça Sorulan Sorular

Uyuz, Sarcoptes scabiei akarının insan derisine girmesi sonucu oluşan, bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Direkt ten tene temas veya kontamine materyaller aracılığıyla bulaşabilir.

Uyuzun neden olduğu kaşıntı, akarların insan cildinde gece daha aktif olmaları nedeniyle gece saatlerinde şiddetlenebilir.

Uyuz teşhisi, genellikle döküntülerin alışılmış görünümüne, dağılımına ve derideki akar tünellerinin varlığına göre yapılır.

Uyuzun en yaygın belirti ve semptomları, yoğun kaşıntı ve sivilce benzeri döküntülerdir. Kaşıntı ve kızarıklık, özellikle bilek, dirsek ve parmaklar arasında görülür.

Uyuz, Dünya'nın her yerinde görülebilir. Ancak gelişmekte olan ülkelerde özellikle önemli bir sağlık sorunu olarak kabul edilir.

Uyuzun klinik olarak üç farklı tipi bulunur: Klasik, nodüler ve kabuklu (Norveç uyuzu) uyuz.

Nodüler uyuz, klasik uyuzun bir çeşididir. Kaşıntılı eritemli nodüller ile kendini gösterir ve aşırı duyarlılık reaksiyonu sonucunda gelişir.

Kabuklu uyuz, tek bir bireyin vücudunda milyonlarca akarın birikmesiyle sonuçlanan bir uyuz türüdür. Genellikle bağışıklığı baskılanmış hastalarda görülür.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2023 07:49:37 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11430

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Molekül
Çeşitlilik
Hayatta Kalma
Pandemik
İhtiyoloji
Sürüngen
Evrim Kuramı
Mit
Einstein
Yaşamın Başlangıcı
Uluslararası Uzay İstasyonu
İklim
Hava
Hızlı
Yeşil
Elektrik
Yanlış
Şiddet
Homeostasis
Jeoloji
Orman
Matematik
Yeme
Viral
Beslenme Davranışı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Filler Neden Farelerden Korkar?
Filler Neden Farelerden Korkar?
Ay Nasıl Oluştu?
Ay Nasıl Oluştu?
Balinalar Nefesini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Balinalar Nefesini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Işıldayan Bu Taş Radyoaktif mi? | Yooperlite Taşı
Işıldayan Bu Taş Radyoaktif mi? | Yooperlite Taşı
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?. (4 Şubat 2022). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11430
Bakırcı, Ç. M. (2022, February 04). Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11430
Ç. M. Bakırcı. “Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 04 Feb. 2022, https://evrimagaci.org/s/11430.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Uyuz Nedir? Uyuz Salgınını Durdurmak Neden Zordur? Uyuz Akarı Nasıl Bulaşır, Nasıl Tedavi Edilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 04, 2022. https://evrimagaci.org/s/11430.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close