Ukrayna Savaşı: Rusya'nın Nükleer Cephaneliğini Kullanmaya Karar Vermesinin Riskleri Nelerdir?

Rusya, şimdi nükleer silahları çok fazla endişe duymadan kullanmayı düşünen birisi tarafından mı yönetiliyor?^[1] Vladimir Putin, Ukrayna'yla ilgili olarak o stratejik çizgiyi geçmeye hazırlandığının büyük sinyallerini verdi.

Ukrayna’nın işgalinden sadece günler önce, Rusya ve müttefiği Belarus, nükleer tatbikatlar düzenlediler.^[2] Putin, işgali duyururken, "dünyanın en güçlü nükleer güçlerinden birisi" diyerek Rusya'nın konumuna açıkça dikkat çekti.^[3] Rusya Devlet Başkanı Putin, "ülkesine doğrudan bir saldırıya karşı" bir önlem olarak saklıyor gibiydi.

Ancak tehditkâr şekilde, "Ukrayna’da bizi engellemeye çalışanlar, tarihte karşılaştıkları herhangi bir şeyden daha büyük sonuçlarla karşılaşabilirler." diye uyarmaktan da geri durmadı.^[4] Rusya'nın herkesten önce davranmasından korkuluyordu. Putin, ayrıca 21 Şubat 2022 tarihinde yayınlanan Rus halkına yaptığı konuşmada, hatalı bir şekilde, Ukrayna yönetiminin kendi nükleer silahlarını elde etme arayışında olduğunu ileri sürdü.

Putin'in niyetlerine dair endişeler, Rusya'nın işgalinin başlamasından kısa bir süre sonra daha da arttı. Putin 27 Şubat 2022’de, Rusya’nın nükleer güçlerinin yüksek alarma geçirildiğini açıkladı.^[5]

Rusya Devlet Başkanı’nın iddiasına göre bu, "NATO ülkelerinin üst düzey yetkililerinin ülkesine karşı saldırgan demeçlerine" bir cevaptı. Bu durum üzerine yapılan tahminler Rus yönetiminin, ekonomik yaptırımların ağırlığı ve savaş alanındaki yavaş ilerlemeden nasıl korktuğuna odaklandı.^[6]

Birleşik Krallık savunma bakanı Ben Wallace'ın ifade ettiği gibi, Putin'in bu emrinin amacı sadece "dikkat dağıtmak" mıydı?^[7] Ya da daha endişe verici bir biçimde, Putin yenilgiyle yüzleştiği takdirde onun başvuracağı eylemlerin göstergesi miydi?^[8]

Rus Nükleer Düşüncesi

Bu soruların cevabının bir kısmı Rus askeri stratejisinde yatıyor. Bilinen durumlar, Rusya’nın nükleer silahları nasıl kullanabileceğine dair belirli varsayımlarda bulunmamıza olanak sağlıyor. Bu perspektiften, stratejik ve daha az stratejik (taktiksel-operasyonel) nükleer silahların ayrımını yapmak faydalı olacaktır.

Stratejik nükleer silahlar iki büyük görevi yerine getirirler: Birincisi, başka bir nükleer gücün etkisiz hale getiren saldırısı da dahil olmak üzere, Rus devletinin varoluşsal bir tehdide karşı varlığını sürdürmesinin nihai garantörü olarak caydırıcılık görevine sahiptirler.^[9]

İkincisi, bu tür bir silah Moskova'nın uygun şartlarda savaşı sürdürmesine yardımcı olur. Stratejik nükleer kabiliyetleri kullanmanın en ufak tehdidi bile, istenmeyen tarafları savaştan uzak tutmayı sağlayan güçlü bir vasıta sağlar ve böylece Rusya'ya başka yollardan aktif askeri operasyonlar sürdürme izni verir.

Öte yandan daha az stratejik nükleer silahlar, Rus askeri doktrininde değişken bir rol oynadı. 1990'lar ve 2000'lerin başında, Moskova konvansiyonel kuvvetlerinin yapısal eksikliklerini gidermeye çalışırken, bu kabiliyetler Rusya'nın askeri tutumunun merkezindeydi.

Bazı Rus stratejistler, nükleer kullanımı kısıtlamanın makul bir teklif olduğunu ileri sürdüler.^[10] Bu, NATO’nun konvansiyonel güçlerinin üstünlüğünün ittifaka aksi takdirde zafer kazandıracağı bir savaşta gidişatı değiştirirdi.

2008'de başlatılan kapsamlı savunma reformları programı Rusya’nın konvansiyonel gücünü yeniledi ve taktiksel-operasyonel nükleer silahların rolünü alt seviyeye indirdi. Son zamanlarda "çatışmasızlık için gerilimi tırmandırma" denilen doktrin ile ilgili bir tartışma ortaya çıktı.^[11] Buna göre Rusya, hızlı bir zafer kazanmak için bir çatışmanın erken safhalarında taktiksel nükleer silahlar kullanabilir.

Ancak bu varsayım, sağlam bir temele dayanmıyor.^[12] Rus açıklamaları böyle bir durumun askeri doktrininde gerçekten var olduğuna dair kesin bir kanıt sunmuyor. Ayrıca bu, konvansiyonel gücün yetersiz (belki bir zamanlar doğruydu, ancak artık değil) ve nükleer misillemenin olasılık dışı (bu nükleer caydırıcılığın sert dünyasında asla varsayılamaz) olduğuna dair iki yanlış önermeye dayanıyor.

Rus askeri düşüncesine dair iki ek özellik de not almaya değer duruyor. İlki, savaşın dört seviyede sınıflandırılmasıdır.^[13] Bunlar, "sınırlı ölçüde" silahlı çatışma (daha çok iç savaşlar için geçerlidir), ayrıca her biri devletler ve onların müttefiklerinin farklı düzenlenişlerini içine çeken yerel, bölgesel ve geniş çaplı savaşlardır. Hepsi daha yüksek riskler ve artan askeri mutabakat çağrısı içeriyor.

The Conversation

İkincisi ve alakalı olanı, Rus ordusu oldukça kesin, ancak durağan bir gerilim basamağına dayanarak hareket ediyor gibi görünüyor.^[14] Nükleer kullanım bu basamakta oldukça sonda geliyor ve dünyanın sonu riskiyle de ayrılmaz olarak bağlantılı. Rusya'nın aslında korktuğu tek senaryo bu. Bu gözlemlerin her ikisi de nükleer kullanımı son çare olarak işaret ediyor.

Ukrayna İçin Çıkarımlar

Moskova, orantısız nükleer gerilimi ima ederek, savaş çabalarını sürdürülebilir kılmak için, Ukrayna'ya Batı'nın müdahalesini kısıtlamak (hatta tersine çevirmek) istiyor. Batı'nın şu anda en güçlü silahı, askeri müdahaleden ziyade, yaptırımlardır.

Bu kendine özgü riskler taşıyor. Eğer bu tarz tedbirler gerçekten kısa vadede "Rus ekonomisinin çöküşüne" neden olacaksa ve iç düzenin varlığını sürdürmesini tehdit edecekse, Rus elitleri varoluşsal tehdidi ne pahasına olursa olsun Ukrayna'daki zaferi gerekli kılmak olarak algılayabilirler.^[15]

Bu şartlar altında, kararlılık göstermek veya Ukrayna'daki direnişi kırmak için yapılan sınırlı bir nükleer saldırı hayal edilemez değildir. Bu yüzden, yaptırımların Putin rejimini yerinden etmeye değil, Rusya'nın savaş çabalarını sona erdirmeye yönelik kalması çok önemlidir.

Ancak bu senaryolar uzak görünüyor. Tamamen askeri bir bakış açısıyla, Ukrayna'da günümüzde yaşanan savaş Rus sınıflandırma sistemine göre yerel ve bölgesel seviye arasında yer almaktadır. Bunlardan hiçbiri taktiksel-operasyonel nükleer silahların Ukrayna hedeflerinde kullanılmasını talep etmiyor. Yakın gelecekte, Ukrayna'nın Rus işgaline karşı koyma kabiliyetinin devam etmesi, büyük ihtimalle kademeli bir şekilde artan Rus personeli ve sivil altyapıyı hedef alan konvansiyonel ateş gücü ile karşılık bulacak.

Bunun ötesinde, sıradakinin nükleer silahlar olduğunu varsaymamalıyız. Birleşik Devletler yetkilileri, Rusya'nın kimyasal ve biyolojik savaşa başvurmaya hazır olduğu uyarısını yaptılar.^[16] Rus ordusunun Ukrayna'da zafer kazanmak için bir hayli "tatsız yolu" var.^[17]