Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!

Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!
5 dakika
3,903
  • Oyun Teorisi
  • Akraba Seçilimi
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 9 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

“Tutuklu İkilemi” olarak bilinen klasik oyun teorisi analojisinin daha iyi anlaşılmasıyla, Pennsylvania Üniversitesi biyologları doğada işbirliği ve cömertliğin neden geliştiğine dair matematiksel bir açıklama getirdiler.

Çalışmaları, 1950’lerde oyun teorisi alanını ileri süren ekonomist John Nash’in ve geçen yıl Tutuklu İkilemi’nden başarıyla çıkmak için yeni birtakım stratejiler tespit eden fizikçi-matematikçi Freeman Dyson’ın ve hesaplamalı biyolog William Press’in çığır açıcı bulgularına dayanmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Penn Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi-Biyoloji Bölümünden doktora sonrası araştırmacı Alexander J. Stewart ve doçent doktor Joshua B. Plotkin, büyük ve evrimleşen bir oyuncu popülasyonunun defalarca oynadığı Tutuklu İkilemi’nin sonuçlarını incelediler.

Benzer bir senaryoda işbirlikçi stratejilerin başarılı olduğunu başka araştırmacılar daha önce önerdiyse de Stewart ve Plotkin, uzun vadede başarılı olan stratejilerin sadece cömert stratejiler olduğunu matematiksel olarak kanıtladılar. Bulgularını PNAS’ta yayınladılar. Plotkin konuyla ilgili şunları söyledi: 

Tüm Reklamları Kapat

Darwin’den beri biyologlar, doğada bu kadar bariz işbirliğinin ve hatta direkt cömertlik ve fedakârlığın olmasına hayret etmişlerdir. Oyun teorisi hakkındaki yazılı kaynaklar cömertliğin oluşma nedenlerini açıklamaya çabalamıştır. Makalemiz, niçin bu kadar çok cömertlikle karşılaştığımızın benzer bir açıklamasını sağlıyor.

Tutuklu İkilemi Nedir?

Tutuklu İkilemi, bireylerin birbiriyle işbirliği yapıp yapmamayı nasıl seçtiklerini inceleyen bir yöntemdir. Bu düşünce deneyinde, aynı çeteden iki kişinin tutuklandığı düşünülür. Bu iki kişinin birbiriyle hiçbir şekilde iletişim aracı bulunmamaktadır. Polis, ayrı hücrelerde tuttuğu ve aralarında iletişim olmayan bu iki tutukluya şu opsiyonları sunar:

  1. Eğer hem A, hem B birbirine ihanet ederse, ikisi de 10 yıl hapis yatacaktır.
  2. Eğer sadece A, B'ye ihanet eder ve suçu onun işlediğini söyler, B ise sessiz kalırsa, A tutuklusu serbest bırakılacak, B ise 20 yıl hapis yatacaktır (tam tersi de geçerlidir).
  3. Eğer hem A, hem de B sessiz kalırsa, ikisi de sadece 1 yıl hapis yatacaktır.

Bu durumda A'nın ve B nasıl davranacaktır? A, B'ye ne kadar güvenecektir? Eğer sessiz kalacak olursa ve B de sessiz kalacaksa, sorun yoktur. Ancak ola ki B suçu kendisine atacak olursa, 20 yıl yatacaktır. Öte yandan eğer hemen suçu B'ye atarsa ve B de sessiz kalmayıp, suçu A'ya atacak olursa, sırf kurtulma şansını denemek için ikisi de 10 yıl hapis yatacaktır. Nasıl bir karar verilmelidir? İşte oyun teorisi, Tutuklu İkilemi dahilinde bu soruyu inceler.

Tekrarlamalı Tutuklu İkilemi ve Cömertlik

Tekrarlamalı Tutuklu İkilemi’nde, iki oyuncu (mahkum) defalarca karşı karşıya gelirler ve rakibini yenmek için değişik stratejiler uygulayabilirler. 2012’de Press ve Dyson, oyunun bu biçimini oynamada kullanılacak bir grup stratejiyi tespit ederek, Plotkin’in sözleriyle, “oyun teorisi dünyasını sarstılar”. Bu yaklaşım kategorisine “sıfırlayıcı etken” stratejileri adını verdiler çünkü oyunculardan birinin skoru, diğerininkiyle doğrusal olarak ilişkiliydi. Özellikle de, sıfırlayıcı etken yaklaşımlarının bir alt kümesi olan ve baskıcı stratejiler olarak gördükleri stratejilere odaklandılar. Oyunculardan biri, durumdan habersiz rakibine karşı baskıcı bir strateji uygularsa rakibini daha düşük bir skor veya ödül almaya zorlayabilirdi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Stewart ve Plotkin bu bulguyla çok ilgilendiler ve geçen yıl PNAS’ta Press ve Dyson’ın çalışması hakkında açıklayıcı bir makale yazdılar. Tutuklu İkilemi’ne farklı bir yaklaşım araştırmaya başladılar. Bire bir rekabet yerine birbirleriyle eşleşen oyuncular popülasyonu düşündüler, aynen doğadaki insan veya hayvan topluluklarında olduğu gibi. En başarılı oyuncular daha fazla “üreme” şansına sahip olacaklardı, böylece stratejilerini bir sonraki oyuncu kuşağa aktarabileceklerdi.

Penn biyologları, geniş bir evrimleşen popülasyonda baskıcı stratejilerin çok işe yaramadığını hemen gördüler çünkü baskıcı bir strateji kendisine karşı oynandığında başarılı olamıyordu. Stewart şöyle diyor:

Baskıcı stratejilerin olduğu gerçeği, terazinin diğer kefesinde, cömert stratejilerin de olabileceğini akla getiriyor hemen. Cömert olmanın aptalca bir şey olduğunu düşünebilirsiniz, eğer oyunda sadece iki oyuncu varsa gerçekten öyledir de, fakat birçok oyuncu varsa ve hepsi cömertçe oynuyorsa gruptaki herkes birbirinin cömertliğinden fayda sağlar.

Temelde baskıcı stratejilerin karşıtı olan cömert stratejilerde, oyuncular rakipleriyle işbirliği yapma eğilimi gösterirler fakat işbirliği yapmazlarsa uzun vadede rakiplerinden daha çok zarar görürler. “Bağışlama” bu stratejilerin belirleyici bir özelliğidir. Bir oyuncu, işbirliği yapmayan biriyle karşı karşıya geldiğinde onu biraz cezalandırabilir fakat bir süre sonra onunla tekrar işbirliği yapabilir.

Stewart, Press ve Dyson’ın tanımladığı sıfırlayıcı etken stratejileri arasından bu cömert yaklaşımların ilkini ayırt etti. Cömert stratejilerden bazılarının evrimleşen bir popülasyonda nasıl bir yol izleyeceğini simüle ettikten sonra, o ve Plotkin cömert stratejilerin Tutuklu İkilemi’nin evrimsel biçiminde başarılı olduğunu göstermekle kalmadılar, bu stratejilerin uzun vadede işbirliği yapmayanlara direnebilen tek yaklaşım olduğunu da büyük bir beceriyle matematiksel olarak kanıtladılar. Plotkin şöyle diyor:

Makalemiz, hiçbir bencil stratejinin evrimde başarılı olamayacağını göstermektedir. Evrimsel olarak güçlü olan tek strateji, cömert olanlardır.

Soyut olsa da, bu keşif doğada cömertliğin varlığını açıklamaya yardımcı oluyor, Darwin’in en güçlünün hayatta kalması ilkesine bazen karşı gibi görünen bir eğilim. Plotkin şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

İnsanlar cömertçe davrandıklarında bunun sanki içgüdüsel olduğunu hissederler ve gerçekte de evrim psikolojisi hakkındaki birçok yazılı kaynak insanların cömert olmaktan mutluluk duyduklarını göstermektedir.

Bu, sadece insanlar için geçerli değil. Tabii ki toplu hâlde yaşayan böcekler de bu şekilde davranır, hatta bakteri ve virüsler gen ürünleri paylaşır ve cömertlik dışında başka bir şekilde tanımlanamayacak biçimde davranır. 

Stewart ise sözlerini şöyle tamamlıyor:

Evrimde, işbirliğini teşvik eden bir popülasyon, iyi durumdadır. Uzun vadede işbirliğini devam ettirebilmek için, en iyisi cömert olmak...
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
17
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 7
  • Tebrikler! 5
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Umut Verici! 2
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Phys.org | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/05/2023 12:46:00 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1679

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Saç
Sağlık Personeli
Hafıza
Çekirdek
Mars
Kuyruksuz Maymun
Diyet
Zaman
Mitler
Tardigrad
Öne Çıkan
Olumsuz
Şehir Hastanesi
Hidrotermal Baca
Haber
Entomoloji
Zehirli Mantar
Canlı Cansız
Mit
Yangın
Nörobiyoloji
Koruma
Elektrik
Mutasyon
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
U. o. Pennsylvania, et al. Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!. (21 Kasım 2013). Alındığı Tarih: 28 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1679
Pennsylvania, U. o., Ölez, Ş., Bakırcı, Ç. M. (2013, November 21). Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!. Evrim Ağacı. Retrieved May 28, 2023. from https://evrimagaci.org/s/1679
U. o. Pennsylvania, et al. “Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 21 Nov. 2013, https://evrimagaci.org/s/1679.
Pennsylvania, University of. Ölez, Şule. Bakırcı, Çağrı Mert. “Tutuklu İkilemi ve Cömertlik: Cömertliğin Evrimsel Başarısı, Matematiksel Olarak Gösterildi!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 21, 2013. https://evrimagaci.org/s/1679.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close