Türkiye'de STEM Eğitimi

STEM Nedir? 

STEM, işlevsel anlamda derin bir anlam barındırsa da kelime açılımı Science, Technology, Engineering and Mathematics (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) olan, disiplinler arası bir öğrenim yaklaşımıdır. Bu eğitim, günümüz klasik eğitimin aksine bu alanların birbirleri ile bağlantılı olarak öğrenciye kazandırılmasını amaçlar. Bir başka deyişle STEM, teorik bilgiyi pratiğe dönüştüren bir köprü niteliğindedir.

STEM Vadisi Eğitbilim

Kazanımlarıyla STEM

STEM eğitiminin günümüzde yaygınlaşma çabası içinde olmasının en önemli amaçlarından biri geleceğin dünyasına, sorun çözebilen, hayal gücünü verimli kullanabilen nitelikli bireyler yetiştirmektir. Günümüzden 300 yıl önce 10 yıllık bir süreçte kaydedilen gelişim ile günümüz dünyasını kıyasladığımızda, sürecin kendini katbekat hızlandırdığını görebiliriz. Süreçteki bu hızlanma, çabuk karar verebilen ve sorunlara çözüm üreten bireylerin eğitilmesini mecbur kılmıştır. Henüz topluma aktif olarak katılmamış bu öğrencilerin eğitimindeki hassasiyet, geleceğin dünyasını çok daha iyi bir yer haline getirebilir. Bu bağlamda STEM, eğitimde kullanılabilecek yöntemlerden biridir. Bu eğitim, öğrencinin üretken ve dinamik bir yapıda olmasını aynı zamanda da farklı disiplinlere olan yaklaşımına yeni bir pencere açmasını hedefler. STEM dersleri, içerisinde pek çok aktivite barındırır. Aktivitelerde öğrenciler bir grup içerisinde veya bireysel olarak çalışabilir. Bu çalışmalar sayesinde öğrenci kendine olan inancını ve ekip kavramını daha iyi anlayabilmektedir. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi BÖTE (Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi) Bölüm Başkanı Sayın Yrd. Doç. Dr. Devrim Akgündüz ise STEM anlayışının ne olduğunu ve neyi amaçladığını şöyle dile getiriyor:  

“STEM eğitimi fen ve matematik gibi temel bilimlerin, mühendislik ve teknolojinin sağladığı uygulama olanaklarıyla entegre edilerek öğretilmesini içeren ve okul öncesinden yüksek öğretime kadar tüm seviyeleri kapsayan bir eğitim yaklaşımıdır. 21. yüzyılda dünyadaki en önemli paradigmalardan birisi olan STEM eğitimi teorik bilgilerin ürüne dönüştürülmesi ve 21.yy becerilerinin kazanılması açısından büyük önem teşkil etmektedir. Aynı zamanda, ekonomik olarak ilerlemeyi, bilgi ve bilişim çağını yakalamış yaratıcı liderler yetiştirmeyi amaçlamaktadır.”

Noah Jacob (Young Scientist)

Öğretmenler ve Öğrenciler Neler Düşünüyorlar?

STEM sürecinde verilen eğitimin kazanımlarından biri, öğrencileri aktif tutarak öğrenmeye ve üretmeye hevesli ve geleceğin dünyasını şekillendirebilecek bireyler olarak yetişebilmelerine imkan sağlamaktır. Görüşünü aldığımız Bilişim teknolojileri öğretmeni Sayın Tuba Bozik STEM eğitimi hakkında şöyle düşünüyor:

“Genelde eğitimciler öğrencilerin dikkatini işlenen konunun belli bir noktasına toplama gereğini hissederler. Bunu yaparken onların ilgisini çekebilecek yollar ile onların ortak ilgi alanlarını bir noktada birleştirerek dersi eğlenceli bir hale dönüştürmeye çalışırlar. Bu bağlamda STEM eğitimi sadece dersin içeriğini zenginleştirdiği için değil aynı zamanda öğrencilerin ilgisini ayakta tutarak onların eğlenirken öğrenmelerine imkan tanıdığı ve böylelikle dersten maksimum faydayı almalarını sağladığı için de değerlidir.”

İkinci olarak, STEM sürecinde verilen dersler bir taraftan öğrenciyi öğrenmeye hazır ve üretken halde tutmakta diğer taraftan öğretmenin de kendini geliştirmesine olanak tanımaktadır. Tuba Bozik bu konu hakkında ise şunları düşünüyor:

“Dersin benim tarafımdan en güzel yanlarından biri, öğrenci ve öğretmenin birbirleriyle bilgi paylaşımı içerisinde olmasıdır. (…) Bu bilgi alışverişi aslında biz eğitmenleri her zaman taze ve yenilikçi tutmaktadır. STEM, en genel anlamda teknoloji ve bilimden beslenmektedir. Bu temel iki unsur aslında düşünce perdelerimizi sonuna kadar aralayabilecek niteliktedir. İşlenen konular, anlatılan bilgiler bizim hayal gücümüzle sınırlıdır. Belli bir müfredata bağlı kalmak bazen bu noktada bizleri sıkıntıya soksa da eğitim kurumları sağlanan müfredatın eksik kaldığı bazı noktalarda kendi eğitim içeriklerini derslere ilave edebiliyor. Bunun öğrencilere ve bizlere sağladığı içerik bolluğu ise dersi daha verimli hale getiriyor.”

STEM’in ne olduğundan, neleri amaçladığından ve işleyiş disiplininden bahsettik. Bir de bu eğitimi alan bir ortaokul öğrencisinin kendini nasıl geliştirdiğini kendi ağzından dinleyelim:

“Ders esnasında öğrendiğimiz bilgileri kullanmak, derse olan ilgimi ayakta tutuyor. Bir dönem bırakmak zorunda kalmış olsam bile bu derse olan ilgim geçen seneye göre artış gösterdi. Öğretmenime yapmak istediğim projeden bahsediyorum ve öğretmenimin talimatlarıyla geliştirmek istediğim projeyi yapmaya çalışıyorum. Örneğin “C” dilini kullanarak multiplayer [çok oyunculu] bir oyun yazdım ve sınıfta arkadaşlarımla bu oyunu paylaştım. Tabii ki bu eğitimi liseye geçtiğim zaman da almak isterim fakat bence bu dersin en önemli özelliklerinden biri temeliniz olduğu takdirde zaman ilerledikçe kendi kendinizi geliştirme imkanı tanımasıdır. Ders, işleyiş bakımından tam bir ekip işi. Birbirimizle yaptığımız fikir alışverişleri bizleri eksik olduğumuz konularda bir adım ileri götürebiliyor. Örneğin ben yazılım konusunda, arkadaşım ise robotik tasarımda daha iyi. Birlikte fikir alışverişi yapıp eksik yönlerimizi kapatmaya çalışıyoruz.” 

Smore

STEM Eğitiminin Yetersiz Kalan Yönleri

Edinilen bilgiler ışığında STEM eğitiminin verimli işliyor olmasının ardında yatan en önemli faktörlerden birisi okul. Okul yöneticilerinin bu derse gereken ilgiyi göstermesi, okuldaki materyallerin yeterliliğini ve etkin kullanılabilmesini sağlayabilmesi, dersin işleyişini tamamıyla olumlu yönde etkilemektedir. Fakat bu durumun her zaman gerçekleştiği söylenemez. Bazı okullarda laboratuvar ya da materyal eksikliğinden kaynaklı olarak ders, amacından sapabilmekte; öğrenciler dersten yeterli verim alamayabilmektedir.

Bir diğer eksik nokta, öğrencilerin bu ders hakkında yetersiz bilgiye sahip olmalarıdır. Dersten bir sınava tabii tutulmadıklarını gören öğrenciler, derste gösterilen bilgilerin bir anlam taşımadığını ya da bu dersteki bilgilerin önemsiz olduğunu düşünme eğiliminde olabilirler. STEM eğitiminin öğrenci tarafından daha anlamlı bir hale gelebilmesi için onların bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

STEM dersi ile ilgili yanlış kanılardan biri, bu derste yalnızca basit robotlar veya maketler yapıldığı ve bu dersin amacından saparak sadece eğlenceye odaklanıldığı yönündedir. Sadece maket yapmak veya bazı küçük kodlar yazarak robotların yürümesini, hareket etmesini beklemek bazı kişilerce STEM eğitimi zannedilmektedir. Dersin işleyişine yardımcı olan bu tür materyaller STEM’in ham maddesi olmasına rağmen durum göründüğü ya da iddia edildiği kadar basit değildir çünkü içerisinde birçok disiplini barındıran bu eğitim anlayışında proje tabanlı öğrenme, problem çözme yöntemiyle öğrenme, sorgulayarak öğrenme gibi öğrenme modelleri bulunmaktadır.

Ayrıca, STEM'in sadece robotik setlerden ibaret olduğu algısı da bir hayli yaygındır. Robotik eğitimi bazı setleri kullanarak parçaları birleştirmekten ziyade, mühendisliğe, matematiğe ve en önemlisi bilime yönelik olarak kullanılırsa ancak o zaman STEM olabilir. Örnek olarak, bir öğrenci robotik dersi ile ilgili olarak şunları söylüyor: 

“STEM dersinin diğer derslerimize dolaylı olarak etkisi olabiliyor. Örneğin bir robot tasarlarken ağırlık merkezi faktörünü göz önünde bulundurmamız gerekiyor ve bu bizlerin ilerisi için daha somut bir fizik anlayışı kazanmamıza olanak sağlıyor.”

Symmetry Magazine

STEM Eğitiminin Yetersiz Kalan Yönlerine Çözüm Önerileri

1. Dersin önemini kavratabilmek adına öğrencilere özel konferanslar düzenlemek ve bu tür etkinliklerin onların üzerinde maksimum etki bırakabilmesi için sunum öncesi ve sonrası örneklendirme çalışmaları yaparak öğrenciyi STEM aktivitelerine teşvik etmek.
2. Materyal eksiklikleri bulunan kurumlarda çalışmakta olan ilgili kişilerin bu eksiklikleri tespit ederek yetkin kurumlarla irtibata geçmesi ve diğer laboratuvarlarla materyal ortaklığına gitmesi.
3. Öğrencileri, teorik bilginin yanı sıra, gerek ekip gerekse bireysel anlamda pratik çalışmalara yönlendirerek yetkinlik artırma faaliyetine gidilmesi.
4. Uygulamalı eğitim bazında yalnızca bu ders için hazırlanmış özel setler ile değil, öğretmenin hakim olduğu bilimsel çalışmalarla da öğrencilere etkin bir ders deneyimi sunulması.
5. Bu eğitimi veren öğretmenlerin yetkinliğini arttırmak için okullarda yapılmak üzere, ortak STEM çalışmaları ve etkinliklerinin düzenlenmesi.
6. En önemli maddelerden bir tanesi ise bu eğitim programının bir sınava tabi tutulmamasından dolayı dersin öğrenciler tarafından gereksiz görülmesi konusunda veliler ile birlikte toplantılar gerçekleştirilmesi ve velilerin ders hakkında bilinçlendirilmesi.
7. Dersin ciddiyetinin arttırılması ve bu eğitimin yaygınlaştırılması noktasında ilgili kurumlarca eğitim programlarının ve müfredatlarının bu eğitimi verecek kurumlar adına güncellenmesi.

Yukarıda saymış olduğumuz 7 maddenin güncel STEM eğitimi anlayışının uygulanışında olumlu yönde büyük katkılar sağlaması umuduyla...

Creative Market

STEM Eğitiminde Kullanılan Materyal Örnekleri

Teşekkür: Bizlerle yaptığı röportajdan dolayı Sayın Tuba Bozik hocamıza, onun sevgili öğrencilerine ve araştırmalarıyla bize katkı sağlayan Sayın Yrd. Doç. Dr. Devrim Akgündüz’e sonsuz teşekkürler.