Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız?

Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız? NASA-LaRC
Bir uçağın kanat ucu arkasında oluşan türbülans
5 dakika
13,764
Tüm Reklamları Kapat

Birçok kişiyi korkutan, hatta hava taşıtlarıyla seyahat etmekten alıkoyan ve hayatımızda bu kadar büyük bir yeri olmasına rağmen kapsamlı bir şekilde anlayamadığımız bir olay türbülans... Peki türbülans nedir ve ondan korkmalı mıyız? Özetle, cevaplayacak olursak: "O iş karışık." ve "Hayır". Şimdi biraz daha detaylı bahsedelim.

Türbülans Nedir?

Önce etimolojik kökeni ile başlayalım. Latince turbulentus kelimesi “karışık, düzensiz, isyankâr” gibi anlamlara geliyor. Bu kelime daha sonra mevzubahis akış rejimini tanımlamak için kullanılmıştır. Bu işin karışık olduğunu biraz önce söylemiştik.

Tüm Reklamları Kapat

Akışkan, kayma gerilimi altında sürekli şekil değiştiren (akan) maddelere verilen bir isimdir. Bunlar sıvı, gaz, plazma ve bazı plastik katılar olabilir. Dolayısıyla türbülans da bunların herhangi birinde görülebilir. Akış hızı, akışkanın yoğunluğu ve viskozitesi (bir akışkanın sekil değiştirmeye karşı uyguladığı dirençtir; örneğin balın viskozitesi sudan daha yüksektir) ve akışın üstünden geçtiği cismin geometrisi gibi parametrelere göre akışın rejimi değişebilir.

Akış rejimleri, laminar ve türbülanslı olarak ikiye ayrılır. Laminar akışta, akışkan içindeki parçacıklar düzenli bir yol izlerler. Katmanlar birbirine paralel hareket ederler ve birbirleriyle neredeyse hiç karışmazlar. Bu durumda, her bir parçacığın hız vektörünün paralel olduğunu söyleyebiliriz. Bu akışa bir örnek aklınıza geliyor mu? Hemen bir tane verelim, memleketimizin incisi alışveriş merkezlerinde sıkça görebileceğiniz su havuzlarındaki hoplayan zıplayan fıskiyeler! Hatırladınız değil mi?

Tüm Reklamları Kapat

Fıskiyeden çıkan laminar akış. Lütfen fışkiyeyi kırmayınız!
Fıskiyeden çıkan laminar akış. Lütfen fışkiyeyi kırmayınız!
makezine

Bir akış ne kadar düzenli olursa olsun, zaman içinde akışkan içindeki ve temas edilen yüzeydeki pürüzlerden ötürü, akışta bir düzensizlik oluşmaya başlar. Bir geçiş sürecinden sonra akış tamamen türbülanslı akışa dönüşür. Türbülanslı akışta belli bir hareket düzeni yoktur, dolayısıyla ortalık karışır!

Türbülanslı akışa geçiş sadece akışın hızlanması veya temas edilen geometrideki düzensizlikler gibi çok basit sebeplerden oluşabileceği için, aslında gördüğümüz akışların hemen hemen hepsi türbülanslı akıştır. Nefes alışverişimizden, atmosferimizdeki ve hatta diğer gezegenlerin atmosferlerindeki rüzgârlara kadar bütün akışlar çok yüksek ihtimalle türbülanslı akış rejimindedir; çünkü o duruma evrilmeye meyillidirler!

Jüpiter atmosferindeki türbülanslı akış
Jüpiter atmosferindeki türbülanslı akış
NASA-JPL

Havacılıkta Türbülans

Atmosferimizde, jet akımları, yüksek sıcaklık/basınç değişimleri gibi nedenlerden dolayı, özellikle de yüksek irtifalarda kuvvetli rüzgârlar var. Her ne kadar bu rüzgârların hızı modern yolcu uçaklarının seyir hızlarına kıyasla düşük olsa da, seyahatimizi etkileyecek kadar hızlılar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Eğer kanadın üzerindeki hava akışı laminar ise, ve bütün kuvvetler dengedeyse, uçak sabit hızla ve sabit doğrultuda seyretmeye devam edecektir. Çünkü akış, gövdenin ve kanatların üstünden düzenli ve zamanla pek değişmeyecek bir şekilde devam edecektir ve uçaktan ayrılacaktır. Şimdi, türbülanstan bahsederken burada şu ayrımı yapmamız gerekiyor: uçağa gelen hava ve uçağın üzerinden geçen hava.

Uçağınız seyir halindeyken çok hızlı bir şekilde ilerlemektedir. Rüzgârsız, sakin bir havada bile, bu uçuş koşullarında (özellikle hava yoğunluğu ve viskozitesi) ve kanatların şeklinden dolayı laminar akış, kanat üzerinde çok kısa bir sürede türbülanslı akışa evrilir ve kanattan bu şekilde ayrılır. Peki bu yolculara ve pilotlara ne hissettir? Neredeyse hiçbir şey. Pencereden dışarıya baktığınız zaman, kanadın üstünden geçen havanın düzensizliğinin (türbülans) etkisiyle yarattığı taşıma kuvveti ufak ufak değişirken, bir dengeye gelmek için hafif hafif sallanan kanadı görürsünüz. Uçak neredeyse sallanmaz bile. Bu durumda türbülans olduğunun neredeyse kimse farkında bile değildir.

Peki ya atmosferde gerçekten durum böyle mi? Tabii ki de hayır! Atmosferde jet rüzgârları var, termaller var, dağlar ve hatta yüksek binalar yüzünden akış yönü değişen rüzgarlar var… Bu akışlar da türbülanslı olabilir. Bu durumda ne olur peki? Uçak ilerledikçe karşılaştığı rüzgârın hızı ve yönü (aşağı/yukarı/sağ/sol) değişken olabilir. Bu da uçağın kanatları üzerinden geçen akışın hızını ve kanada geldiği açıyı (hücum açısı) bozacaktır. Eğer bu türbülans çok şiddetliyse uçak, bir anda sağa sola doğru yuvarlanma hareketi yapabilir, irtifa kazanabilir veya kaybedebilir. Bunlar hiçbir zaman, uçağa bir zarar verecek kadar şiddetli olmaz çünkü uçaklar çok ciddi türbülanslarda bile hasar almayacak şekilde tasarlanmıştır. Aslında bunun nedeni de uçağın, içinde bulunduğu havayla yeni bir denge kurmak istemesidir. Sadece havanın koşulları durmadan değiştiği için uçak bir denge pozisyonundan diğerine geçmeye çalışır.

Çok şiddetli bir türbülans, uçağa zarar vermese bile yolculara rahatsızlık verebilir ve hatta yaralanmalarına sebep olabilir. Ellerinde olan meteorolojik veriler ve Hava Trafik Kontrol ekiplerinin pilotlarla koordinasyonu sayesinde pilotlar, uçakların rotalarını ciddi türbülansları önleyecek şekilde değiştirebilirler. Bu sayede risklerin önüne geçilir. Ama eğer herhangi bir nedenden dolayı türbülanstan kaçış mümkün değilse yapacak bir şey yoktur. Türbülans, ayakta olan yolcuların ve veya kabin ekibinin dengesini kaybetmesine ya da iyi bir şekilde depolanmamış bir parça bagajın kabinde fırlamasına neden olabilir. Bir seyahatinizde pilottan duymuş olabileceğiniz “bulunduğumuz yükseklikteki hava koşullarından dolayı kemerinizi bağlamanız gerekmektedir” anonsu da tam da bu yüzden.

Bir uçağın hava durumunu gösteren radarı
Bir uçağın hava durumunu gösteren radarı
Banyan Air Service

Modern havacılıkta türbülanstan dolayı düşen bir uçak kayıtlara geçmemiştir. Dolayısıyla, en başta sorduğumuz sorunun cevabına gelelim: Hayır, türbülanstan korkmamıza gerek yok. Yerimize oturalım, kemerimizi bağlayalım ve eşyalarımızın güvenli bir şekilde depolanmış olduğundan emin olalım yeter.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
56
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 51
  • Bilim Budur! 12
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 9
  • Muhteşem! 8
  • Güldürdü 4
  • İnanılmaz 2
  • Umut Verici! 2
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • J.D. Anderson. (2010). Fundamentals Of Aerodynamics. ISBN: 978-0073398105. Yayınevi: McGraw-Hill Education.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 13:38:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8981

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Y. Yarbaşı. Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız?. (13 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8981
Yarbaşı, E. Y. (2020, July 13). Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8981
E. Y. Yarbaşı. “Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız?.” Edited by Efe Yamaç Yarbaşı. Evrim Ağacı, 13 Jul. 2020, https://evrimagaci.org/s/8981.
Yarbaşı, Efe Yamaç. “Türbülans Nedir? Türbülanstan Korkmalı mıyız?.” Edited by Efe Yamaç Yarbaşı. Evrim Ağacı, July 13, 2020. https://evrimagaci.org/s/8981.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close