Transparan Kafalı Balık: Macropinna microstoma

Macropinna microstoma Fıçıgözlüler (Opisthoproctidae) familyasına ait bir türdür. Bu tür, halen Monterey Körfezi Akvaryumu'nda incelenmektedir ve araştırmalar çok ilginç sonuçlar vermektedir. Pek çok bilim insanı, bu balığı "Evrim'in zaferi" olarak nitelendirmekteyken, biz, Evrim Ağacı olarak bu kadar gladyatör havasında yaklaşmanın anlamsız olduğunu, zaten Evrim'in karşısında herhangi bir rakip olacak seviye, kalite ve güçte rakip bile bulunmadığını düşünüyoruz. Dolayısıyla bizim için bu balık da sıradan bir evrim ürünüdür ve özelliklerinin incelenmesi, önemli bilgiler verebilecektir.

Fıçıgözlüler, normal olarak güneş ışınlarının okyanus içerisinde ulaşabildikleri son noktalarda (yüzeyden ~600-800 metre aşağıda) yaşamaktadırlar; yani tam aydınlığın karanlığa kavuştuğu hatta. Ve bu canlılar, yaşadıkları ortama uygun bir şekilde (diğer tüm canlılar gibi) adapte olmuşlardır ve evrim sürecinden geçmişlerdir ve geçmektedirler. Örneğin bu balıkların gözleri, isimlerinden de anlaşılabileceği gibi tüp şeklindedir ve bir fıçıyı andırmaktadır. Bu sayede kafalarının üzerindeki silüet halinde dolaşan avlarını ayırt edip avlanabilirler. Macropinna da bu özelliği geliştirmiş bir türdür.

Bu göz tipinin en büyük sıkıntısı, her ne kadar çok ciddi bir çözünürlük sağlasa da, görüş alanının çok dar olmasıdır. Bu balığın uzun bir süre gözlerini hareket ettiremediği düşünülmüştür; ancak derin denizaltı kameraları sayesinde doğal ortamlarında gözlenen Macropinna'nın gözlerini hareket ettirmek yerine yatay konumdan dikey konuma geçerek daha geniş bir alanı görebildiği keşfedilmiştir. Bu da bizlere, doğanın mükemmel bir tasarıma sahip olmaktan çok, eldekiyle yetinme ve onu mükemmele olabildiğince yakınlaştrma şeklinde "kör bir saatçi" gibi işlediğini göstermektedir.

Bu canlının tek adaptasyonu bu değildir. Bir diğer ilginç adaptasyon, bu balıkların yüzgeçlerinin suda neredeyse hiç hareketsiz durması ve son derece net ve keskin dönüşler yapabilmesidir. Bu yetisi sayesinde avına kilitlenebilir ve küçük bir balıktan bir denizanasına kadar pek çok canlıyı yiyebilir.

Henüz halen transparan kafa yapısının tam olarak ne işe yaradığı ve neden evrimleştiği bilinmemektedir; ancak en güçlü hipotezlerden biri, Macropinna'nın bu yapı sayesinde edindiği kamuflaj ile pek çok denizanasına oldukça yaklaşabildiği ve avlanmak için bu gizlenme tekniğini kullandığıdır. Çünkü Macropinna ile aynı derinlikte yaşayan denizanalarının görüntüsünün de benzer olduğu not edilmiştir. Ayrıca bu hipotez, Macropinna'nın gözlerinde bulunan yeşil biyolüminesant (biyolojik aydınlatıcı) pigmentlerin yapısının ve renklerinin denizanalarıyla benzer olmasıyla desteklenmektedir. Yine de, araştırmalar sürerken gereksiz spekülasyonlardan kaçınmakta ve bilim insanlarından gelecek cevapları beklemekte fayda vardır.

Teşekkür: Berk Çakan