Toksik Şok Sendromu

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Toksik şok sendromu, bakteriyel toksinlerin neden olduğu bir multisistemik hastalıktır. Başlıca Streptococcus pyogenes ve Staphylococcus aureus türü bakterilerin neden olduğu nadir bir tepkisel süreçtir. Streptokokal toksik şok sendromuna bazen toksik şok benzeri sendrom (toxic-shock-like syndrome [TSLS]) denilebilir. Staphylococcus aureus bakterisi pek çok insanın cilt, burun, dirsek, vajina gibi bölgelerindeki normal florada bulunmasına rağmen yara ve benzeri açıklıklardan kan dolaşımına girip toksinler ürettiğinde ortaya çıkan bu rahatsızlık tedavi edilmediğinde organ kayıplarına ya da ölüme neden olabilir.

Enfeksiyon, genellikle bakteriler vücudumuza bir kesik ya da yara gibi bir açıklıktan girdiğinde ortaya çıkar. Ayrıca toksik şok sendromu tampon kullanımından kaynaklı gerçekleşebilir. Uzmanlar tampon kullanımının neden bazen bu duruma yol açtığından emin değiller. Bazıları uzun süre yerinde bırakılan bir tamponun bakterileri çektiğine inanıyor. Başka bir olasılık ise tampon liflerinin vajinayı çizmesi ve bakterilerin kan dolaşımına girmesi için bir açıklık yaratmasıdır.

Belirti ve Semptomlar

Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ancak genelde semptomlar aniden ortaya çıkar. Bu durumun ortak belirtileri; aniden ortaya çıkan ateş, düşük kan basıncı (hipotansiyon), baş ağrısı, kas ağrıları (miyalji), ishal, mide bulantısı, kusma, ciltte döküntü, göz-ağız-boğazda kızarıklık, bilinç bulanıklığı ve nöbetler halindedir. İleri süreçte çoklu organ yetmezliği ve koma görülebilir.

Eğer yakın tarihli bir cilt yanığı, açık bir cilt yarası, enfeksiyon, cerrahi operasyon, doğum, tampon, gebelik önleyici diyafram ya da vajinal sünger kullanımı yaşandıysa ve yukarıda bahsedilen belirtilerden bazıları görülüyorsa acil müdahele gereklidir. Toksik şok sendromu tedavi edilmezse karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği, kan akışının azalması gibi sonuçlara neden olabileceği gibi organ kayıplarına ve hatta ölüme neden olabilir.

Obgynkey

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Kullanılan emilme oranı yüksek tamponlar ve çocuklarda ciddi deri enfeksiyonları risk faktörü olarak düşünülür. Ayrıca altta yatan spesifik enfeksiyonlarla ilişkili de semptomlar olabilir. Örneğin mastit, osteomyelit, nekrotizan fasiit veya pnömoni gibi. Spesifik bakteri türlerinin oluşturduğu toksinlerin vücutta meydana getirdiği reaksiyonlar ile ilgilidir.

Teşhis Yöntemleri

2011 yılında CDC'nin tanımladığı rehberden yararlanılılarak hastalığın tanısı konur:

1. Vücut sıcaklığı > 38.9 °C (102.02 °F)
2. Sistolik kan basıncı < 90 mmHg
3. Diffüz maküler eritroderma
4. Deskuamasyon (soyulma) - Bir veya iki hafta içerisinde özellikle avuç içinde

Aşağıdaki 3 veya daha fazla sistemin etkilenmesi:

1. Gastrointestinal (kusma, ishal)
2. Müsküler (şiddetli kas ağrıları veya fosfokinaz üst limitinin en az iki kat artması)
3. Muköz membran hiperemisi (vajinal, oral, konjunktival kızarıklık)
4. Böbrek yetmezliği (Serum kreatinin normalin iki katından fazla artması)
5. Karaciğer yetmezliği (Bilirübin, AST veya ALT iki katından fazla artması)
6. Düşük trombosit düzeyi < 100.000 / mm3
7. Santral sinir sistemi bulguları (Konfüzyon, bilinç bulanıklığı veya fokal nörolojik bulgular)

Aşağıdaki durumların dışlanması:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

1. Kan, boğaz ve beyin-omurilik sıvısından alınan örneklerde S. aureus dışında bakteri türü tespit edilmesi.
2. Serolojik anlamda Rickettsia, Leptospira ve Measles morbillivirus (MeV) negatifliği

Eğer kriterlerin 6'sı görülüyorsa tanı doğrudan konur. Fakat 5 tanesi uyuyorsa "muhtemel" anlamda tanı konur.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Tedavide öncelikle eğer hastanın vital bulguları bozuksa, onlar düzeltilmelidir. Bu yüzden yatırılarak tedavi edilir. Hatta çoğu zaman yoğun bakıma alınması gerekebilir. Organ yetmezliğine girecek hastaların vital bulguları stabil tutulmalıdır. Örneğin damar yolu ile sıvı takviyesi, kan basıncını artıran ajanlar, sistemik antibiyotikler, varsa abselerin insizyon ve drenaj işlemi, gerekirse damar içi immünoglobülin kullanılabilir. Bazı klinisyenler tarafından streptokokal toksik şok benzeri sendromda enfekte dokunun cerrahi ile çıkarılması önerilse de destekleyeci bulgular pek yoktur. Bazı klinisyenlere göre cerrahi işlemlerin ertelenmesi önerilir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Streptokokal sendromda ölüm oranı %50, stafilokokal sendromda ise %2 olduğu belirtiliyor. Hasta yaklaşık 2 gün içerisinde hayatını kaybedebilir. Tutulan organa göre hastalığın seyri değişir; vital bulgular aniden değişiklik göstererek durumu kötüleşebilir. Bu yüzden söz konusu hastalar yakından takip edilmelidir. Gerekli tedavi sonucunda hastalar 2 ila 3 hafta içerisinde iyileşir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Amerika Birleşik Devletleri'nde streptokokal sendrom her yıl %000.3 oranında görülür iken; stafilokokal sendrom her yıl %0000.5 oranında görülüyor. Gelişmekte olan ülkelerde daha sık rastlanılıyor. İlk olarak 1927 yılında emici tamponların sonucunda tespit edilmiştir. Böylece sonraki yıllarda piyasadan kaldırılmışlardır.

Önlem Yöntemleri

Vajinal tamponu her 4 ila 8 saatte bir kullandığınız ürünün kullanım talimatlarına uyarak değiştirmek lazım ve gerekli olmadıkça yüksek emicili tampon kullanmaktan kaçınılmalıdır. Çünkü yüksek emicilik özelliği olan tamponların daha riskli olduğu düşünülmektedir. Pedleri sık sık değiştirmek önleme yöntemlerinden biridir. Ayrıca yapılan araştırmalar adet kaplarının toksik şok sendromu riskinin tamponlara göre çok daha az olduğunu göstermektedir. Adet döneminizde hangi ürünü kullanırsanız kullanın onun güvenilirliğinden emin olmalısınız ve titiz bir şekilde kullanmaya özen göstermelisiniz.

Eğer açık yara, ciltte yanık varsa ya da yakın bir zamanda cerrahi operasyon geçirildiyse o bölgeye el hijyeni sağlanmadan temas edilmemeli. Kesik ya da yaraları temiz tutmalı ve pansumann doktorun önerdiği şekilde değiştirilmeli.

Etimoloji

"Toksik" kelimesi bakterilerin salgıladığı toksinlerden gelir. "Şok" ise düşük kan basıncı ve yüksek kalp hızına bağlı olarak akut oluşan hipoperfüzyon sendromudur. Bir nevi ani dolaşım yetmezliği denilebilir. Sendrom ise "semptomlar bütünü" olarak değerlendirildiğinde karşımıza "toksik şok sendromu" çıkıyor.