Tiranozorların Hakimiyeti, Orta Boyutlardaki Yırtıcı Dinozorların Yok Olmasına Sebep Olmuş Olabilir!

Maryland Üniversitesi Jeoloji Bölümü'nde öğretim görevlisi olan Thomas Holtz tarafından yürütülen yeni bir çalışma; orta boyuttaki yırtıcı dinozorların, T-rex ve yakın akrabalarının hakimiyet kurduğu bölgelerde ve zaman dilimlerinde ortadan kaybolduğunu gösteriyor. Yapılan bu çalışma, tiranozorların egemenlik sağladığı bölgelerdeki orta boyutlu yırtıcı türlerinin çeşitliliğindeki çarpıcı düşüşlerin sistematik olmayan geçmiş kayıtlarını da doğrular nitelikte.

Orta boyuttaki yırtıcı türlerinin birçoğu gözden kaybolmuş olsa da aynı durum bu yırtıcıların avları için geçerli değil. Bundan dolayı bu canlıların ortadan kaybolmasının, avlarının çeşitliliğindeki ve sayısındaki düşüşten ziyade, genç tiranozorların orta boyutlardaki yırtıcıların ekolojik rolünü (niş) üstlenmesiyle oldukça yakından bir ilişkisi olduğu düşünülüyor. Holtz şunları söylüyor:

Dinozorlar Çağı'nın erken dönemlerinde, çoğu komünitede ufak bir tilki boyutundaki yırtıcılardan devasa etçillere kadar çeşitli büyüklüklerde bir çok farklı etobur türü olurdu. Ancak daha sonra, günümüzden 95 ila 80 milyon yıl önce bir değişim fark ediyoruz. Fil boyutlarındaki ya da daha büyük, devasa yırtıcılar ve yakın akrabaları besin zincirinin en tepelerine otururken; orta boyutlardaki, örneğin leopar ila bufalo boyutlarındaki skaladaki yırtıcılara ya çok nadiren rastlıyoruz ya da hiç rastlamıyoruz.

University of Maryland

Normal şartlarda böylesine bir değişim, bu yırtıcıların avlarında da bir değişimle örtüşürdü. Ya yırtıcılar azaldığından kendi çeşitlilikleri artardı ya da aksine, yırtıcılardaki azalışın bir belirtisi olarak avların da yok olduğunu görürdük. Ancak Holtz'un orta boyuttaki yırtıcıların avladığı türlerin çeşitliliğinde bir değişime rastlamaması, bir şeylerin bu yırtıcıların ekolojik rolünü üstlendiğini kanıtlar nitelikte. Peki ama neden bu ekolojik rolleri genç tiranozorların doldurduğunu düşünüyoruz?

Holtz ve ekibi tarafından yapılan bir diğer çalışma, genç tiranozorların ebeveynlerinden oldukça hızlı ve çevik olduğunu, bundan dolayı da orta boyuttaki yırtıcıların avladığı daha hızlı ve çevik canlıları avladığına yönelik kanıtlar sunuyor.

Önümüzde iki ihtimal var: Ya tiranozorlar evrimsel süreçlerinde zamanla hakimiyet kurdukça genç bireyler de kendi boyutlarındaki etçillere üstünlük sağlayıp onları saf dışı bıraktı ya da herhangi başka bir şey bu orta boyuttaki yırtıcıların ortadan kaybolmasına sebep oldu ve genç tiranozorlar da boş kalan nişleri doldurdu. Ancak bu yırtıcıların ortalıktan çekilmesi ve tiranozorların egemenlik kurmaları nispeten geniş bir zaman diliminde gerçekleştiğinden bilim insanları şu an için bu iki ihtimalden hangisinin doğru olduğuna dair bir şey söyleyemiyorlar.

Holtz, çalışmada 60 adet dinozor topluluğunun (aynı dönemde bir arada yaşamış çeşitli türlerin oluşturduğu toplulukları) fosil kayıtlarını gözden geçirdi. İncelediği bu fosil kayıtları Erken Jura Dönemi'nden Geç Kretase Dönemi'ne kadar olan dönemi (201-66 milyon yıl öncesini) kapsıyordu. Etçil türlerin sayısını çıkararak, tahmini kütlelerine göre (50 kg ila 1000 kg arasındakileri orta boyuttakiler, 1000 kg'dan fazla olanlar ise büyük boyuttakiler olacak şekilde) sınıflandırdı.

Yaptığı bu analizlerde incelediği 60 topluluğun 31'inde tiranozor türleri en büyük yırtıcı unvanına sahip değildi ve orta boyuttaki yırtıcılar kategorisinden pek çok tür oldukça yaygındı. Bu dinozor toplulukları Erken Jura Dönemi'nden, Geç Kretase Dönemi'nin ilk zamanlarına kadar (201-80 milyon yıl önce) Kuzey Amerika ve Asya'da varlıklarını sürdürebildiler. Diğer yandan, Kuzey Amerika ve Asya dışında ise Dinozorlar Çağı'nın sonuna kadar, yani fazladan 14 milyon yıl kadar, hayatta kalmaya devam ettiler (çünkü tiranozorlar bu bölgelerde egemendi).

Holtz'un gözden geçirdiği diğer 29 toplulukta ise tiranozor türleri en büyük ve muhtemelen de en baskın yırtıcılardı. Hepsi Asya ve Kuzey Amerika'da bulunmuş bu komünitelerde orta boyutlardaki yırtıcıların Geç Kretase'nin son dönemlerinde (80-66 milyon yıl önce) neredeyse tamamen ortadan kaybolduğu görünüyor. Holtz bu analizlerden sonra, aynı dinozor topluluklardaki av türlerinin de bir analizini yaptı ancak bu türlerin çeşitliliğinde ve sayısında göze çarpan bir değişime rastlamadı.

Görüldüğü üzere tiranozorların hakimiyet kurmadıkarı bölgelerde ve zaman dilimlerinde orta boyutlardaki yırtıcı türler oldukça yaygın; ancak tiranozor türlerinin baskın konuma geçtiği dönem ve bölgelerde orta boyuttaki yırtıcılar ya yok denecek kadar az ya da hiç yok. Av çeşitliliğinde de göze çarpan bir değişim olmadığından bu yırtıcıların yerini tiranozor türlerinin genç bireylerinin almış olması kuvvetle muhtemel.

Gelecek çalışmalarda ise tiranozorların egemenlik kurmaya başladıkları zamanlardaki av türlerinin boyutlarında değişimler yaşanıp yaşanmadığını görmek için bu türlerin fosil kayıtları yakından incelenecek. Holtz ayrıca Triyas Dönemi (251-201 milyon yıl önce) etçillerinin de boyut dağılımını ortaya koymak için kayıtları gözden geçirecek. Türlerin boyut dağılımını ve çeşitliliğini anlamak, paleontologların çeşitli av-avcı topluluklarının nelerden etkilendiğini anlamalarına yardımcı olabilir. Holtz, son olarak şunları söylüyor:

Bu etkileşimler Dinozorlar Çağı'nda hayatın nasıl olduğunu anlamak için elbette önemlidir ancak daha geniş bir çerçeveden (bu durumda bir ekosistemin av-avcı bileşenlerini göz önünde bulundurarak) bakacak olursak, değişen ekosistemleri daha iyi anlamak bize, günümüz için bile Dünya'daki yaşamın etkileşimlerinin nasıl işlediğine dair daha kapsamlı bir bakış açısı sağlar.