Tifüs

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Her ne kadar günümüzde bilimin gelişmesiyle artık eskisi kadar öldürücülüğü kalmamış olsa da, bir zamanların başa bela, bakteriyel hastalıklarından biridir tifüs. Tifüse Rickettsia cinsinin tifüs-grubu bakteriler sebep olmaktadır (Rickettsia prowazekii ve Rickettsia typhi). Bu bakterinin son birkaç yüz yılda inanılmaz miktarda evrim geçirdiği, farklı türlere ayrıldığı ve bu sebeple tifüse sebep olan bakterilerin taksonomisinin oldukça karışık olduğu bilinmektedir.

Belirti ve Semptomlar

Tifüsün belirtilerinden bahsedecek olursak:

• Üşüme
• Kötü öksürük
• Deliryum
• Yüksek Ateş (40 derece civarı)
• Eklem Ağrısı
• Düşük Kan Basıncı
• Döküntüler
• Işığa Duyarlılık
• Ciddi Başağrıları
• Ciddi Kas Ağrıları
• Stupor: Algı seviyesinde düşüklük ve acı dışında uyaranlara tepki verememe hali

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Tifüs, doğrudan hijyen ile ilgilidir. Hastalığa sebep olan bakteriler genellikle içme sularından bulaşmakta ve hızla yayılabilmektedir. İçme suları haricinde açık kanalizasyon ve lağım kanallarından da bulaşabilir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Günümüzde tifüs kolaylıkla tedavi edilebilmektedir ve tedavisinde Kloramfenikol, Ampisilin ve benzeri ilaçlar kullanılmaktadır. Aşısı da bulunmaktadır; ancak %51-67 koruyuculuğu vardır, kesin koruyucu değildir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

İlk tifüs vakasına 1489 yılında bir İspanya sömürgesi olan Moorish Granada'da rastlanmıştır. İspanyollar, kuşatma sırasında savaş sebebiyle 3.000 askerlerini kaybederken, aynı zamanda buna ek olarak tifüs sebebiyle tek bir seferde 17.000 asker ölmüştür.

Tarihte, 16 ve 19. yüzyıllarda hastalık Dünya çapında salgına (epidemik) dönüşmüş ve binlerce, hatta toplam olarak düşünüldüğünde milyonlarca insanın ölümüne sebep olmuştur. Sadece 1918-1922 yılları arasında, 20-30 milyon kişi bu hastalığa yakalanmış, bunların 3 milyonundan fazlası ölmüştür. İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanlar'ın Rusya'yı işgali sırasında tifüs Almanları da vurmuştur. Bu sebeple 1941 yılında binlerce Alman askeri hızlı bir şekilde ölmüştür.

1942 ve 43 yılllarında tifüs Kuzey Afrika ülkelerini, Mısır'ı ve İran'ı vurmuş, on binlerce insanın ölümüne sebep olmuştur. Nazi Almanyası'ndaki toplama kamplarını da vuran tifüs, binlerce insanı hızla öldürmüştür. 30 Yıl Savaşları'nda 8 milyon Alman tifüs sebebiyle ölmüştür. Ayrıca genel olarak "hapis hastalığı" olarak bilinen tifüs, Dünya'nın dört bir yanındaki hapishanelerinde, yüz binlerce mahkumun ölümünden sorumludur. Kısaca özetleyecek olursak tifüs, yüz milyonlarca insana bulaşmış ve bulaştığı her 3 insandan 1'ini öldürmüştür.

Önlem Yöntemleri

Evrim Ağacı olarak tifüsten korunmak için hijyeninize, içtiğiniz sulara ve özellikle kanatlı hayvanların tüketimindeki hijyene dikkat etmeli ve yukarıdaki belirtileri gösterdiğiniz anda doktora gitmenizi önemle tavsiye ediyoruz.

Etimoloji

Tifüs kelimesi, Yunancada (Yun: typhos) "dumanlı, puslu" anlamına gelmektedir. Bunun sebebi, tifüse yakalananların zihinlerinin bu şekilde dumanlı olması ve farkındalık seviyelerinin çok düşmesidir. Bunun sebebi aşırı şiddetli baş ağrıları, akut kafa karışıklığı hali (deliryum), buna bağlı olarak davranışlarda değişme, yüksek ateş ve benzeri vücudun sistemlerini alt üst edecek özellikleri olmasıdır.