Tifüs
- Türkçe Adı Tifus
- OrphaNet 83314
- Diğer İsimleri Karahumma, Lekeli Humma
Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma
Her ne kadar günümüzde bilimin gelişmesiyle artık eskisi kadar öldürücülüğü kalmamış olsa da, bir zamanların başa bela, bakteriyel hastalıklarından biridir tifüs. Tifüse Rickettsia cinsinin tifüs-grubu bakteriler sebep olmaktadır (Rickettsia prowazekii ve Rickettsia typhi). Bu bakterinin son birkaç yüz yılda inanılmaz miktarda evrim geçirdiği, farklı türlere ayrıldığı ve bu sebeple tifüse sebep olan bakterilerin taksonomisinin oldukça karışık olduğu bilinmektedir.
Belirti ve Semptomlar
Tifüsün belirtilerinden bahsedecek olursak:
- Üşüme
- Kötü öksürük
- Deliryum
- Yüksek Ateş (40 derece civarı)
- Eklem Ağrısı
- Düşük Kan Basıncı
- Döküntüler
- Işığa Duyarlılık
- Ciddi Başağrıları
- Ciddi Kas Ağrıları
- Stupor: Algı seviyesinde düşüklük ve acı dışında uyaranlara tepki verememe hali
Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri
Tifüs, doğrudan hijyen ile ilgilidir. Hastalığa sebep olan bakteriler genellikle içme sularından bulaşmakta ve hızla yayılabilmektedir. İçme suları haricinde açık kanalizasyon ve lağım kanallarından da bulaşabilir.
Tedaviler veya İdare Yöntemleri
Günümüzde tifüs kolaylıkla tedavi edilebilmektedir ve tedavisinde Kloramfenikol, Ampisilin ve benzeri ilaçlar kullanılmaktadır. Aşısı da bulunmaktadır; ancak %51-67 koruyuculuğu vardır, kesin koruyucu değildir.
Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)
İlk tifüs vakasına 1489 yılında bir İspanya sömürgesi olan Moorish Granada'da rastlanmıştır. İspanyollar, kuşatma sırasında savaş sebebiyle 3.000 askerlerini kaybederken, aynı zamanda buna ek olarak tifüs sebebiyle tek bir seferde 17.000 asker ölmüştür.
Tarihte, 16 ve 19. yüzyıllarda hastalık Dünya çapında salgına (epidemik) dönüşmüş ve binlerce, hatta toplam olarak düşünüldüğünde milyonlarca insanın ölümüne sebep olmuştur. Sadece 1918-1922 yılları arasında, 20-30 milyon kişi bu hastalığa yakalanmış, bunların 3 milyonundan fazlası ölmüştür. İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanlar'ın Rusya'yı işgali sırasında tifüs Almanları da vurmuştur. Bu sebeple 1941 yılında binlerce Alman askeri hızlı bir şekilde ölmüştür.
1942 ve 43 yılllarında tifüs Kuzey Afrika ülkelerini, Mısır'ı ve İran'ı vurmuş, on binlerce insanın ölümüne sebep olmuştur. Nazi Almanyası'ndaki toplama kamplarını da vuran tifüs, binlerce insanı hızla öldürmüştür. 30 Yıl Savaşları'nda 8 milyon Alman tifüs sebebiyle ölmüştür. Ayrıca genel olarak "hapis hastalığı" olarak bilinen tifüs, Dünya'nın dört bir yanındaki hapishanelerinde, yüz binlerce mahkumun ölümünden sorumludur. Kısaca özetleyecek olursak tifüs, yüz milyonlarca insana bulaşmış ve bulaştığı her 3 insandan 1'ini öldürmüştür.
Önlem Yöntemleri
Evrim Ağacı olarak tifüsten korunmak için hijyeninize, içtiğiniz sulara ve özellikle kanatlı hayvanların tüketimindeki hijyene dikkat etmeli ve yukarıdaki belirtileri gösterdiğiniz anda doktora gitmenizi önemle tavsiye ediyoruz.
Etimoloji
Tifüs kelimesi, Yunancada (Yun: typhos) "dumanlı, puslu" anlamına gelmektedir. Bunun sebebi, tifüse yakalananların zihinlerinin bu şekilde dumanlı olması ve farkındalık seviyelerinin çok düşmesidir. Bunun sebebi aşırı şiddetli baş ağrıları, akut kafa karışıklığı hali (deliryum), buna bağlı olarak davranışlarda değişme, yüksek ateş ve benzeri vücudun sistemlerini alt üst edecek özellikleri olmasıdır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 14
- 5
- 3
- 3
- 2
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 06:01:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/670
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.