Terör Örgütü IŞİD'in Doğuşunun Sebeplerinden Birisi İklim Değişikliği Olabilir mi?

"Absürt", "Utanç verici", "Yüzsüz derecede aptalca" gibi eleştiriler, ABD'nin Demokrat Parti başkan adayı Martin O'Malley'in başlığımızda yer verdiğimiz ilişkiyi ileri sürmesinden sonra işittiği laflardan sadece birkaçıydı. İddiası, IŞİD'in doğumunda küresel iklim değişikliğinin parmağı olduğu yönündeydi. Yaygın bir şekilde hor görülmüş olmasına rağmen, Maryland Eyaleti eski valisi sözünün arkasında durmaya devam ediyor. Bloomberg TV'ye şöyle söylüyor:

Suriye ulus-devletinin başarısızlığa uğramasına ve ISIS'in yükselmesine neden olan etmenlerden birisi iklim değişikliği ve buna bağlı gelişen mega-kuraklıktır. Bu kuraklık bölgeyi etkilemiş, çiftçileri silip atmış, insanları şehre göç etmeye zorlamış, insani bir krize neden olmuştur.

Bundan 2 ay sonra O'Malley aynı argümanı "Demokrasi, Şimdi!" isimli bir radyo programında tekrarladı:

Devlet bu şartlar altında, bünyesinde yaşayan ailelerin temel ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Protestolar ve baskı, iç savaşı doğurmuştur. Bu savaş, IŞİD'in doğmasına neden olan bir vakum ortamı yaratmıştır. Ardı ardına yaşanan bu olaylar, birbirine çok ama çok sıkı bir şekilde bağlı unsurlardan oluşan bir Dünya'da meydana gelir. İklim değişikliği, aşırı iklim koşullarına neden olmakta ve uzun süreli kuraklıkları tetiklemektedir.

Bilimsel ve objektif bir bakış açısı, bu çılgınca gözüken iddianın temelini sorgulama isteğini doğurmaktadır. Gelin bunu yapalım:

O'Malley'in Kaynağı: Dünya'nın En Saygın Bilim Dergilerinden Birisi!

Öncelikle bu iddianın kaynağına bir bakalım. O'Malley'in kampanyasını yürüten isimlerden birisinin verdiği bilgiye göre bu iddia, Mart 2015'te Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanmış bir makaleye dayanmaktadır. Araştırma, kendi alanında fazlasıyla olumlu eleştiriler almıştı bir çalışmadır; ancak IŞİD'den hiçbir şekilde bahsetmemektedir. Buna rağmen araştırmanın yazarları, O'Malley'in kendi araştırmalarına dayanan çıkarımının mantıklı olduğunu söylemektedirler.

Araştırma, iklim değişikliğinin Suriye'deki 2006-2009 yılları arasında yaşanan aşırı kuraklığa neden olduğunu göstermektedir. Bu süre zarfında besin fiyatları tavan yapmış, beslenmeye dayalı hastalıklar tüm ülkeyi kasıp kavurmuş, 1.5 milyon iç göçmen tarlalarını terk ederek Suriye'nin şehirlerine göç etmiştir. Üstelik ülkenin şehirleri zaten Irak Savaşı'ndan kaçan Iraklı göçmenlerle dolu iken! Araştırma, tüm bu ilişkileri doğrulamaktadır.

Araştırmanın ortaya koyduğuna göre bu insan artışı, işsizlik, yolsuzluk ve bu gidişata tepki vermekte güçlük çeken Beşşar Esad rejimine karşı nefreti doğurmuştur. Bu sivil rahatsızlık 2011 yılında patlama noktasına ulaşmış ve Suriye Ayaklanması'yla sonuçlanmıştır.

Eğer olayların gidişatını O'Malley'in yaptığı gibi takip edecek olursak, bir sonraki domino taşının IŞİD'i doğurduğunu söylemek mantıklıdır. Columbia Üniversitesi İklimbilimi profesörü olan ve araştırmanın eş yazarı Dr. Richard Seager şöyle söylüyor:

Savaş bir kere başladı mı, hali hazırda işin içinde olan aktörlerin her biri kendi emelleri için fırsattan istifade ettiler. IŞİD unlardan birisiydi ve Suriye'nin düşüşü onların hareketine imkan tanıdı.

O'Malley'in kampanya ekibinden alınan raporlar ve yorumlar, ABD Savunma Bakanlığı'nın da IŞİD ile küresel ısınma arasındaki bağlantıyı doğruladığını göstermektedir. Ayrıca belirtmekte fayda var: Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanan bu makale, iklim değişimi ile insanlar/toplumlar arası sürtüşme arasındaki bağlantıyı ortaya koyan ilk ve tek araştırma da değildir!

Tabii ki Kuraklık Tek Suçlu Değil!

Uzmanların görüşüne göre, olaylara daha geniş bir perspektiften bakıldığında, Suriye'yi alabora eden etmenlerden sadece bir tanesidir. Ancak hem söz konusu araştırma, hem de O'Malley sözlerini titizlikle seçerek iklim değişikliğinin bu süreçteki etkisini abartmadıklarından emin olmaktadırlar.

İklim değişikliği Suriye Ayaklanması'nda ve IŞİD'in yükselişinde dolaylı bir rol oynadıysa da, ABD'nin Irak'taki 5 farklı elçisine doğrudan özel danışmanlık yapmış olan Ali Khedery'nin söylediğine göre Esad'ın El-Kaide üyelerini eleman olarak alması, Sünni Araplara karşı yapılan soykırım, vb. faktörler de bu süreçte büyük role sahip, apaçık unsurlardır.

Demokratların rakibi olan Cumhuriyetçi Muhafazakarlar'ın beyin takımı olarak kabul edilen Hudson Enstitüsü'nde Orta Doğu Güvenliği Uzmanı olan Michael Doran, bölgedeki rahatsızlığın sadece kuraklık olan yerlerde yaşanmadığına dikkat çekiyor. Buna rağmen o, O'Malley'in kuraklık ile ayaklanma arasındaki bağlantısının doğru kurulduğunu düşünüyor. Brookings Enstitüsü'nde Orta Doğu Politikaları Uzmanı olan Kenneth Pollack şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kuraklık Suriye Devrimi'ne ve Esad'ın düşüşüne neden olmamıştır. Bunu yapan son derece karmaşık faktörlerdir; ancak araştırma, iklim değişikliğinin de bu karışımın bir parçası olduğunu göstermektedir. Fakat iklim değişikliğinin bu karışımın ne kadar önemli bir parçası olduğunu bilmek zor.

Pollack'ın söylediğine göre Orta Doğu uzmanları arasında oldukça fazla ilgi gören bu araştırma, rahatsızlığa neden olan tek bir unsur olduğunu belirtmemektedir. O'Malley de kuraklığın "bir dizi olay"dan birisi olduğunu söylemektedir; kuraklığı tek neden olarak göstermemektedir. Santa Barbara'da bulunan Kaliforniya Üniversitesi'nden olan baş yazar Colin Kelley konuyu şöyle bağlıyor:

Ayaklanmanın eninde sonunda yaşanacağı belliydi. Ancak kuraklık, bu ayaklanma yaşandığında vardı ve zamanlamaya bakacak olursak, tarımsal çöküş ve göçler bu ayaklanmanın doğrudan nedenleridir. Kuraklık bu kaotik durumu yarattı ve IŞİD'in daha rahat genişlemesine izin verdi. Eğer bunu O'Malley'in ileri sürdüğü şekilde bir argüman olarak ileri sürecekseniz, bence tartışılmaya değer bir noktadır.

Doğa olayları ile insan/toplum davranışları arasındaki olası ilişkiler gerçekten de heyecan vericidir. Bunları anlamak, ileride daha sağlam önlemler almak ve hem doğayı, hem de kendimizi daha iyi tanımak konusunda katkı sağlayabilir. Bu nedenle en çılgınca gözüken iddialar bile, bilimsel bir perspektiften sorgulanmalı ve analiz edilmelidir.