Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?

İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?
5 dakika
24,074
Podcast
6:38
Ekin Baran Sunar
Seslendiren
14
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Cambridge Üniversitesinden Dieter Lukas 2013 yılında gerçekleştirilen bir telekonferansta “Tek eşlilik bir problem” dedi. Dr. Lukas’ın muhabirlere de açıkladığı gibi, kendisinin yanı sıra başka biyologlar da tek eşliliği evrimsel bir muamma olarak görüyor.

Tüm memeli türlerin yüzde 9’unda, erkekler ve dişiler bir üreme döneminden daha uzun süreliğine ortak bir bölgeyi paylaşırlar. Bazı örneklerde bu bağ ömür boyu sürer. Bu, bilimsel açıdan bir problemdir. Çünkü teorik olarak erkek memeliler tek eşliliği bırakıp birçok dişi ile birlikte olurlarsa, daha fazla yavru sahibi olabilirler.

Tüm Reklamları Kapat

Dr. Lukas ve meslektaşı Tim Clutton-Brock 2013 yılında yaptıkları araştırmaya dayanarak, tek eşliliğin dişilerin geniş bir alana yayılmasıyla evrimleştiğini söylüyor. Çünkü bu durum, erkekler için bir yandan uzak yerlere gitmek, bir yandan da rakip erkekleri savuşturmak bakımından zorluk oluşturuyor.

Bu araştırmanın yayınlandığı gün, Londra Akademisinden (UCL) Kit Opie ve meslektaşları da tek eşliliğin daha fazla görüldüğü primatlarla ilgili benzer bir çalışma yayınladılar. Primat türlerin dörtte birinden fazlasında erkekle dişi bu tür bir bağ oluşturur. Londralı bu bilim insanları farklı bir sonuca ulaştılar: Yeni doğan yavruların öldürülme riski, erkekleri sadece tek dişiye bağlanmaya yönlendiriyor. Böylece dişiyi diğer erkeklerden koruyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Görsel 1. Bazı altın aslan tamarinleri tek eşle çiftleşir. Erkek ve dişi primat birlikte kalır, yavrularını yetiştirmek için birlikte emek verir.
Görsel 1. Bazı altın aslan tamarinleri tek eşle çiftleşir. Erkek ve dişi primat birlikte kalır, yavrularını yetiştirmek için birlikte emek verir.
Tony Dejak/Associated Press

Bu bilimsel problemin çözülmekten çok uzak olmasının yanı sıra, bu türden araştırmalar bizi kaçınılmaz olarak narsist yerine koyuyor. Gri elli gece maymununun neden tek eşli olduğunu anlamak güzel olabilir (Ç.N. Bunun nedeni olarak şu ileri sürülüyor: Gruptaki baskın erkekle rekabet edemeyen ya da etmek istemeyen erkeklerin gruba ait bölgeden uzaklaşarak kendisine bir dişi bulması ve bu dişiyi de kaybetmek istemeyerek tek eşliliği benimsemesi. Dişinin de bundan, erkeğin de bulduğu kaynaklara erişiminin olması ve tehditlere karşı ekstra korunma olarak faydalanması). Ancak biz şunu bilmek istiyoruz: Bu durum erkekler ve kadınlar hakkında ne söylüyor?

İnsan duygularıyla ilgili her şeyde olduğu gibi, bu konu da karmaşık.

Montreal Üniversitesinden Bernard Chapais, Evolutionary Anthropology isimli derginin 2013 sayısında, insanın çiftleşme sisteminin çok yüksek seviyede esnek olduğunu yazdı. İnsan kültürlerinin sadece yüzde 17’si katı biçimde tek eşlidir. İnsan topluluklarının çoğunda çeşitli evlilik tipleri görülür, bu evliliklerdeki kişilerin bir kısmı tek eşli yaşarken diğerleri çok eşlidir. (Ancak bu kültürlerdeki evliliklerin çoğu tek eşlidir.)

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Hatta kimi toplumlarda bir kadın birkaç erkekle birden evlenebilir. Ayrıca bazı kadınlar ve erkekler birisiyle evliyken, başka birisiyle yıllarca süren gizli beraberlikler yaşar. Bu da bir tür ikili tek eşliliktir. Aynı cinsiyetten insanların evlilikleri yasal olmadan önceki dönemlerde bile, bu insanlar arası sadakat sıklıkla görülmüştür.

Her bir türün kendine özgü zorlukları vardır. Bu zorluklar türün içinde yaşadığı iklim, hayatta kalmasının temel dayanağı olan besin ya da kendisiyle beslenen avcı hayvanlar olabilir. Belirli koşullar da, tüm dezavantajlarına karşın tek eşliliği teşvik edebilir. İnsan çiftleşmesinin kökenlerine ilişkin bir ipucunu, en yakın akrabalarımız olan şempanzelerde ve bonobolarda görebiliriz. Bu türler, dişilerin yumurtlama döneminde birçok erkekle çiftleştiği büyük gruplar içinde yaşar. Erkek şempanzeler çiftleşme ihtimali için diğer erkeklerle kavga eder ve bir dişiden yavru sahibi olabilme olasılığını artırmak içn ekstra sperm üretir.

Görsel 2. Birçok dişi dağ gorili aynı baskın erkekle çiftleşir. Bu bazen zevk için, bazen de gruptaki diğer dişilerin gebe kalmasını engellemek içindir.
Görsel 2. Birçok dişi dağ gorili aynı baskın erkekle çiftleşir. Bu bazen zevk için, bazen de gruptaki diğer dişilerin gebe kalmasını engellemek içindir.
Roberto Schmidt/Getty Images

Bizim atalarımızla şempanzelerin ataları birbirlerinden yaklaşık yedi milyon yıl önce ayrılmıştır. Fosiller, bu yol ayrımından sonra çiftleşme sistemlerimizin nasıl evrimleştiğine ilişkin ipucu verebilir. Tek eşli primatlarda hormon seviyelerinin izlediği süreç diğer türlerden farklıdır. Bunun olası nedeni, erkeklerin dişiler için sürekli savaşmak zorunda kalmamasıdır.

Hormonlardaki bu fark, primatların gelişimini de dikkate değer biçimde etkiler. Örneğin, parmakların uzunluklarının oranları farklıdır.

2011 yılında Liverpool Üniversitesinden Emma Nelson ve meslektaşları, antik hominid fosillerinde parmak kemiklerini incelediler. Bulgularına göre hominidler 4.4 milyon yıl önce birçok dişiyle çiftleşiyorlardı. Ancak parmak uzunluk oranlarının gösterdiğine göre, 3.5 milyon yıl önce hominidler tek eşliliğe geçmeye başladı.

Tüm Reklamları Kapat

Soy hattımız asla sıkı bir şekilde tek eşli olmamız yönünde evrimleşmemiştir. Ancak çok eşli ilişkilerde bile, erkekler ve kadınlar, şempanzelerdekinden çok farklı bir biçimde, uzun süreli bağlar oluşturur.

Bahsettiğimiz iki çalışmada tek eşliliğin evrimine yol açan faktör farklı açıklanmıştır; ancak önemli bir noktada uzlaşırlar. Dr. Opie’nin ifadesiyle:

Tek eşlilik evrimleştikçe, erkeklerin de çocuk yetiştirmeye katkıda bulunması çok daha olasıdır.

Tek eşli primat bir baba etraftayken, kendi yavrularının hayatta kalma olasılığını artıracak fırsatlara sahip olur. Onları taşıyabilir, tüylerini temizleyebilir ve onları saldırılardan koruyabilir.

Ancak bizim soy hattımızda babalar daha da ileri gittiler. Avcılık ve et toplayıcılığı yeteneğini evrimleştirdiler. Temin ettikleri bu yiyeceklerin bir kısmını da çocuklarına götürdüler. Dr. Opie konu hakkında, “Tek eşli primatlar için olağan olan şeyin ötesine gittiler” diyor. 

Tüm Reklamları Kapat

İnsanlarda çocukların edinmeye başladığı bu ekstra protein ve kalori, evrimimizde bir kırılma noktası olarak geniş kabul görür. Bizim neden diğer memelilerden daha büyük beyinlerimiz olduğunu açıklayabilir.

Beyinler aç organlardır, benzer bir kas parçasından 20 kat daha fazla kalori gereksinimi duyarlar. Dr. Opie’nin konu ile ilgili sözleri şöyle:

Sadece enerji yönünden zengin ve sürekli bir et teminiyle büyük beyinler ve onunla birlikte tüm bu zihinsel kapasiteyi geliştirebilirdik. İnsanlarda beyin boyutunun bu kadar artmasının nedeni tek eşlilik gibi görünüyor.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
39
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 22
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 12
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • İnanılmaz 8
  • Bilim Budur! 5
  • Muhteşem! 4
  • Güldürdü 3
  • Üzücü! 2
  • Grrr... *@$# 2
  • İğrenç! 2
  • Korkutucu! 2
  • Umut Verici! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 17:05:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/6953

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Zimmer, et al. İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?. (8 Haziran 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/6953
Zimmer, C., Birinci, F., Ölez, Ş. (2018, June 08). İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/6953
C. Zimmer, et al. “İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?.” Edited by Şule Ölez. Translated by Fatih Birinci, Evrim Ağacı, 08 Jun. 2018, https://evrimagaci.org/s/6953.
Zimmer, Carl. Birinci, Fatih. Ölez, Şule. “İnsanlarda Tek Eşlilik Nasıl Evrimleşti ve Bu Kadar Yaygınlaştı?.” Edited by Şule Ölez. Translated by Fatih Birinci. Evrim Ağacı, June 08, 2018. https://evrimagaci.org/s/6953.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close