Tanıdıktan, Ahbapa: Kimya Uyumu, Arkadaş Seçiminde ve Arkadaşlık Gelişiminde Ne Kadar Önemli?

Şaşırıtcı düzeyde çeşitliliğe sahip çok sayıda ilişkiyi tanımlamak için "arkadaş" kelimesini kullanıyoruz. Birini "arkadaş" olarak adlandırmak, o kişiyi ne sıklıkta gördüğünüzle pek ilgili değildir; ama o kişiyi hayatınızda özel bir konuma yükselten bir yakınlık duygusu oluşturur.

Arkadaşlıkların, diğer ilişkilere kıyasla birçok yönden belirsiz sınırları vardır. Örneğin, iş arkadaşlarımızla olan ilişkimiz, işe alınmamızla başlar ve işten ayrılmamızla sona erer (tabii işten çıktıktan sonra arkadaşlığımıza devam etmiyorsak). Öte yandan akrabalarımız, doğduğumuz andan ölene kadar akrabamızdır.

Arkadaşlıkların başlangıcı ve bitişi nadiren bu kadar net bir şekilde bellidir. Arkadaşlıklardaki değişikliklere, genellikle üniversiteye gitmek veya evlenmek gibi önemli yaşam geçişleri eşlik eder. Ancak bu tür geçişler boyunca eski dostlukları sürdürmek, yaşamdaki büyük değişikliklerinin stresini azaltmaya yardımcı olabilir.

Tanışıklık Nerede Biter ve Arkadaşlık Nerede Başlar?

Bir tanışıklığın artık bittiğini ve arkadaşlığa dönüştüğünü nasıl anlarız? Bu sorunun cevabı, kısmen ilgili kişilerin kültürel geçmişine bağlıdır. Akrabalık yapılarının güçlü kaldığı kültürlerde dostluklar daha zor kurulur ve bu, aynı kültür içindeki sosyal sınıflar arasında arkadaşlık kalıplarının oldukça farklı olabileceği gerçeğiyle daha da karmaşıklaşır.

Amerikalılar, muhtemelen İngilizcedeki "tanıdık" kelimesinin oldukça soğuk bir çağrışım yapmasından dolayı, "arkadaş" terimini Batılı olmayan toplumlardaki insanlardan daha özgürce ve serbestçe bir şekilde kullanma eğilimindedir. Bu nedenle, başkalarıyla olan bağlarımıza daha olumlu bir şekilde bakabilmek için "arkadaş" kelimesini kullanabiliriz.

Bazı kültürler, genç Amerikalıların bazen "BFF" (İng: "Best Friends Forever", Tür: "Sonsuza Dek Dost") kısaltmasını kullanması gibi arkadaşlık derecelerini tanımlamak için farklı kelimeler kullanır. Bu şekilde, bazı arkadaşlarını diğerlerinden ayırırlar. Öte yandan Polonya'daysa arkadaşlığın farklı yoğunluklarını anlatan kelimeler vardır: Örneğin, bir "przyjaciel", büyük bir oranda kendini açmasıyla karakterize edilen ve muhtemelen uzun süredir devam eden bir ilişkisi olan kişidir. Bu kelimenin en iyi Türkçe çevirisi, Türkiye'de kullandığımız anlamıyla "arkadaş" olacaktır.

En az samimiyet içeren terim olan "znajomy", Türkçedeki "tanıdık" kelimesine çok yakındır. Bir "znajomy"nin resmi olarak daha samimi bir statü kazandığı ve bir "kolega" haline geldiği bir ritüel vardır, bu da aşağı yukarı Türkçedeki "ahbap" kelimesine denktir.

Bu, iki tarafın -cinsiyetlerinden bağımsız olarak- birbirlerine gelecekte bay veya bayan gibi daha resmi bir unvan yerine isimleriyle hitap etmek için karşılıklı izin verdikleri anda gerçekleşir. Bunun ardından, çoğu zaman ikilinin kollarını birbirine geçirip alkol içtikleri bir kutlama gelir.

Türkiye'deki Arkadaşlık İlişkilerine Dair Veriler

Türkiye'de lise öğrencileri arasında yapılmış bir araştırma arkadaşlık ilişkilerine dair çeşitli bulguları ortaya koyuyor. Bu araştırma sonucuna göre katılımcıların;^[1]

• %60'ının 10'dan fazla arkadaşı vardır.
• %6'sının hiç arkadaşı yoktur.
• %41'inin yakın arkadaş sayısı 2 ila 4 arasındadır.
• %3.4'ünün hiç yakın arkadaşı yoktur.
• %50'si 2 ila 5 yıl boyunca arkadaşlıklarını sürdürmektedir.
• %88.3'ünün karşı cinsten arkadaşı vardır.

Arkadaşlıkta "Kimya Uyumu" Ne Kadar Önemlidir?

Çoğumuz, biriyle benzer "kimyaya" sahip olmanın nasıl göründüğü ve hissettirdiği konusunda sezgisel bir anlayışa sahiptir. Bu kişilerle etkileşim kurmanın bir kolaylığı ve akışı vardır. Bunlar; sözsüz davranışlarda akıcılık ve eşzamanlılık, konuşmada sıra alma ve mizah yapma şeklinde ortaya çıkar.

Bu, birbirinizin duygularını ve niyetlerinizi doğru bir şekilde okuduğunuza dair bir güvendir. Bütün bunlar, kişilerarası deneyimleri enerji verici ve eğlenceli hale getirir ve kimya tarafından desteklenen etkileşimler, sadece parçalarının toplamından daha fazlası ("sinerjik") olan ilişkileri besler.

İlişkilerde enerji uyumuna katkıda bulunan beş ana faktörü tanımlayan "Arkadaşlık Kimya Uyumu Anketi" adlı bir araç geliştirilmiştir. Bu beş faktör şunlardır:

• Karşılıklı dürüstlük ve açıklık,
• Karşılıklı çıkarlar,
• Sıcaklık ve cana yakın olmak,
• Benzer değerler ve dünya görüşleri (Özellikle arkadaş ilişkilerinde önemlidir.),
• Fiziksel çekicilik (Özellikle romantik ilişkilerde önemlidir.).

Bu niteliklere sahip kişilerarası ilişkiler, arkadaşlığa dönme yolunda ilerlemektedir. Buna biraz da kimya uyumu eklerseniz Humphrey Bogart'ın karakteri Rick'in Casablanca filminin son cümlesinde dediği gibi bir ilişkiniz olur:

Louis, bence bu güzel bir dostluğun başlangıcı.