Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan

Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan Mana.net
5 dakika
15,780
  • Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
  • Felsefe Tarihi
Tüm Reklamları Kapat

Spinoza, tözü kendi başına var olan ve kendisiyle tasarlanan, yani kendisini teşkil edecek hiçbir fikrin yardımı olmaksızın hakkında fikir edindiğimiz şey[1] olarak tanımlamaktadır. Tözün tanımından, mantıksal olarak şu sonuçlar çıkarılabilir:

  1. Töz kendi kendisinin nedenidir, yoksa kendinden başka bir nedenle var olur ve töz olmazdı.
  2. Töz sonsuzdur, eğer sonlu olsaydı kendisini sınırlayacak olan ve dolayısıyla kendilerine tabi bulunacağı başka tözlerle ilişkide olurdu. Sonluluk, sınırlı olmayı ifade ettiğinden, tözün sınırlı olmadığını onun sonsuz olması ortaya koyar.
  3. Töz bir tanedir. Çünkü eğer iki töz olsaydı bunlar birbirlerini sınırlar ve bağımsız olmaz, yani töz olmazlardı. Bu yüzden, hiçbir şeye tabi olmayan ve her şeyin kendisine tabi olduğu bir tek töz vardır.

Spinoza'nın felsefesinde, Descartes'ın aksine, iki değil tek töz vardır ve bu töz sonsuzdur. Spinoza’ya göre bu tanımlara uyan tek bir varlık vardır, o da “Tanrı”dır.

Tüm Reklamları Kapat

Şimdi iki tane töz olduğunu varsayalım. Eğer durum böyleyse, onların özsel doğaları hakkında bir açıklama sağlamak için, onların nasıl bağlantılı olduklarını (ya da olmadıklarını) açıklamak zorundayız. Ancak böyle bir açıklamayı yapmak için, her tözün özsel özelliklerinin ötesine bakmamız gerekir; ama bu durumda da söz konusu nesneler artık töz olmayacaklardır (çünkü baştaki tanıma göre, bir nesneyi töz olarak nitelendirmek için, onun kendine yeter olması, kendiliğinden ve kendisiyle kavranması gerekir). Spinoza'nın baştaki öncüllerinden şu sonuç çıkmaktadır: Yalnızca bir tek töz vardır; bu töz bağımsız, değişmez, sonsuz, nedeni kendinde ve zorunlu olarak ve ebediyen var olması gerekendir.[3]

Tanrı, var olan her şeyi kapsayan bir varlıktır, o olmaksızın hiçbir şey var olamaz ve tasarlanamaz.[1] Tanrı mutlak anlamda ilk nedendir ve aynı zamanda etkindir. Buradan sonuç olarak, her şeyi Tanrı'nın tasarlayıp ortaya koyduğu, onun iradesi dışında hiçbir şeyin olmayacağı sonucu çıkarılabilir. Tanrı, her şeyin biricik nedenidir ancak aşkın bir neden değil, içkin bir nedendir. İçkin bir neden olarak Tanrı, kendi kendisini gerçekleştirendir. Kendi özünden bütün her şeyi zorunlu bir sonuç olarak çıkarır. O kendisinde olan her şeyin nedenidir, onun tüm sıfatları ve özü ezelidir, onun dışında hiçbir şey yoktur, yani Tanrı dışında kendiliğinden var olan hiçbir şey yoktur.[1]

Spinoza metafiziğine bakıldığında, tek töz olan Tanrı’nın sonsuz sayıda öz niteliği vardır; bu öz nitelikler sonsuz sayıda olsalar da birliği bozmamaktadır, onlar sadece bu tek tözün çeşitli yönleridir.[3] Bu sonsuz öz nitelik, bazen yer kaplama kipleri ya da fiziksel kipler olarak, bazen de düşünce kipleri ya da zihinsel kipler olarak kavranabilmektedir.[3] İnsan aklı, Tanrı'nın sonsuz sayıda öz niteliklerinden yalnızca bu iki tanesini bilebilme güç ve kapasitesine sahiptir. Nitekim biz, bu iki öznitelik sayesinde, Tanrı'nın özünü bazen maddi dünyada yani uzamsal olarak, bazen de düşünce dünyasında kendini açığa çıkarmış olarak görürüz. Böylece Tanrı'nın söz konusu iki öz niteliği, onun özünü ve faaliyetlerini ifade etmenin iki farklı yolu gibidir.

Tüm Reklamları Kapat

Spinoza’ya göre, öznitelik olarak ruh ve beden ikiliği kabul edilmekle birlikte, bu ikisi arasında bir paralellik vardır. Yani bu ikisi tamamen birbirinden ayrı tözler olmayıp, bir ve aynı gerçekliğin, yani Tanrı’nın öznitelikleridir.[4]

Bu yüzden Spinoza’ya göre tek bir töz vardır. Töz kendi cinsinden üstün olarak mükemmeldir ve doğası gereği sonsuzdur. Tözün öz niteliklerinden her biri görece sonsuzdur. Töz, mutlak olarak sonsuzdur. Şu anlamda ki onun dışında hiçbir şey yoktur, sıfat ise ancak kendi cinsinde sonsuzdur. Yer kaplama, yer kaplama olarak, düşünce de düşünce olarak sonsuzdur. Ama ne yer kaplama ne de düşünce mutlak olarak sonsuzdur. Çünkü tözün bizim bilmediğimiz sıfatlarını hesaba katmasak bile, yer kaplamanın yanında düşünce, düşüncenin yanında yer kaplama vardır.[4] Töze bakıldığında ise o, var olan şeylerin bütünüdür.

Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan

İnsan ruh ve bedenden oluşan bir varlıktır. Tözün kiplerinden oluşan insan, ruh ve bedenden bir araya gelmiş bir varlıktır. İnsan, ruh ve bedenden oluşan bir varlık olduğu için tözün kipidir.

İnsan ruh ve bedenden oluşmuş, Tanrı tarafından belirlenmiş bir varlıktır. İnsanın belirlenmiş olmasını şu şekilde açıklamak mümkündür: İnsan, tanrısal özün parçasıdır ve zorunluluktan varlığa gelmiş, belirlenen bir varlıktır. İnsan bedeni birleşik bir varlıktır. İnsan, ruhu ile algılar; bedeni ile etkilenir. İnsan bedeni dışsal şeylerden etkilenir ve etkilenen bedene olan her şeyi ruh algılar. Çünkü ruh algılamaya beden ise etkilenmeye yatkındır.[2]

Spinoza’da ruh ve beden birbirine muhtaçtır. Ruhun tek başına düşünmesi olanaksızdır. Çünkü ruhun düşünmesi için bedenin dışsal şeylerden etkilenmesi gerekmektedir. Ruhun nesnesi, bedendir. Ancak bu, ruhun gücü olduğu anlamına gelmez. Çünkü ruh algılamak için bedenin etkilenimlerine ihtiyaç duyar. Spinoza felsefesinde ruh ve beden arasındaki bu birlik paralellik ile açıklandığında buradan çıkan sonuç, bu iki yüklemin birleşirken aynı kaldıklarıdır.[2] Bedenin etkilenimleri olmadan ruh kendini bilememektedir. Aynı şekilde algılayan ruh olmadan beden kendini bilememektedir. Ruh bedeni sadece etkilendiği sürece bilebilir. İnsanda, ruh düşünmeyi beden ise yer kaplamayı ifade etmektedir. Bu iki yüklem ile oluşan insan, hem düşünen hem de yer kaplayan bir varlık olarak karşımıza çıkmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İnsanın özü Tanrı'nın bir değişkisidir. Öyle ki insan, özü gereği Tanrı'nın bir parçasıdır. Ancak Tanrı, insanın özüne ait bir varlık değildir. İnsan, oluştuğu yüklemlerden dolayı Tanrının bir parçasıdır.[2]

Spinoza’nın ruh ve bedenin birlikteliğini nasıl sağladığı sorusuna bakarsak, onların bir arada olmasının, yani birlikteliğinin koşulu, birbirlerini etkilemeleridir. İnsan bedeni, dışsal şeylerden etkilenmekte, ruh ise bu etkilenimleri algılamaktadır. Buradan hareketle beden etkilenir, ruh algılar demek mümkündür. Spinoza’da ruhun bedene, bedenin de ruha bir üstünlüğü söz konusu değildir. İnsan, ruh ve bedenden oluşmuş birleşik bir varlıktır; ruh ve beden bir ve aynı yoldadır. [2] Bu etkilemenin nedeni ise Spinoza’ya göre Tanrı'dır, yani ruh ve bedenin birlikteliğini Tanrı sağlamaktadır.

Özetle; Spinoza, Descartes gibi tözü ikiye ayırmamış, tek bir töz olduğunu söyleyerek bu tözün yalnızca Tanrı olabileceğini dile getirmiştir. Ruh ve bedenden oluşan insan ise Tanrı'nın öz niteliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Ruh ve beden birbirini etkilemektedir, bu yolla birliktelikleri sağlanmaktadır.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
49
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 14
  • İnanılmaz 8
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Umut Verici! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/05/2023 06:20:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9310

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Saç
Sağlık Personeli
Hafıza
Çekirdek
Mars
Kuyruksuz Maymun
Diyet
Zaman
Mitler
Tardigrad
Öne Çıkan
Olumsuz
Şehir Hastanesi
Hidrotermal Baca
Haber
Entomoloji
Zehirli Mantar
Canlı Cansız
Mit
Yangın
Nörobiyoloji
Koruma
Elektrik
Mutasyon
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
K. Maral, et al. Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan. (11 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 29 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9310
Maral, K., Şahin, D. (2020, September 11). Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan. Evrim Ağacı. Retrieved May 29, 2023. from https://evrimagaci.org/s/9310
K. Maral, et al. “Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan.” Edited by Damla Şahin. Evrim Ağacı, 11 Sep. 2020, https://evrimagaci.org/s/9310.
Maral, Kürşat. Şahin, Damla. “Spinoza'nın Töz Görüşü, Tanrı'nın Öz Nitelikleri ve İnsan.” Edited by Damla Şahin. Evrim Ağacı, September 11, 2020. https://evrimagaci.org/s/9310.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close