Sosyal Medyada Aşı Tereddüdünü Nasıl Azaltabiliriz?

Aşılar ve popülasyonun büyük bir kısmının aşılaması toplumun sağlığı için hayati bir öneme sahiptir. Aşı karşıtı kampanyalar, aşılanma sürecini sekteye uğratarak halk sağlığını küresel olarak tehdit edebilir.

Mart 2020'den önce bile aşı tereddüdü, sosyal medyada gerçekmiş gibi lanse edilen hatalı bilgilerle doğrudan ilişkiliydi. COVID-19 pandemi boyutuna ulaştığında sosyal medya, aşı tereddüdüne yol açan bilgilerin merkez üssü olarak kabul edildi.

Aşı konusundaki yanlış bilgilerin sosyal medyadaki zararlı etkilerini ve nasıl arttırabileceğini inceleyen uluslararası bir ekibin parçası olan Young Anna Argyris şöyle anlatıyor:

Yanlış bilgilendirme yeni olmadığı gibi bunun yarattığı zararlı sonuçlar da aşılamaz değildir, ancak sosyal medyanın aşı tereddüdü üzerindeki etkisi halk sağlığı için acil bir küresel tehdittir. Giderek artan sağlam kanıtlar, bu fenomenin itici güçlerini ve etkilerini göstermiştir, ancak çok az başarılı müdahale mevcuttur.

Columbia College Profesörü Kai Ruggeri liderliğindeki ekip, kısa süre önce dünyadaki tüm araştırma dergileri arasında sekizinci sırada yer alan British Medical Journal'de bir çalışma yayınladı.^[1] Aynı zamanda Michigan Eyalet Üniversitesi Medya ve Enformasyon Bölümü'nde doçent olan Argyris; 2018'den bu yana aşı tereddüdü, yanlış bilgilendirme ve sosyal medya üzerine araştırmalar yapıyor. 2022 yılında, yüksek lisans öğrencisi meslektaşlarıyla birlikte müdahaleye dayalı sosyal medya kampanyaları üzerine bir çalışma yayınladı.^[2] Ruggeri, bu çalışma dikkatini çekince Argyris'in BMJ'deki makalesine katkıda bulunmak istediğini belirtiyor. Argyris, çalışmanın amacını şöyle anlatıyor:

Araştırmam, karar verme sürecindeki önyargıları, yanlış değerlendirmeleri, gecikmeleri azaltarak etkinliği ve verimliliği, eşitliği ve yaşam kalitesini artırmayı amaçlıyor.

Ekip, BMJ makalesinde aşı tereddütlerini azaltmak için açık, spesifik, kanıta dayalı bir araç seti sağlamaya yardımcı olacak mevcut araştırmalara dayanan 10 fikri özetliyor:

• Sosyal medyadaki olumsuz duygular, aşı kararsızlığını müdahalelerin azalttığından daha hızlı artırabilir: Sosyal medyada aşı karşıtı mesajların çoğalmasının organize eylemlere ve tereddütlerin artmasına yol açtığına dair çok sayıda kanıt bulunmaktadır. Özellikle yanlış bilgilendirmeyi azaltmaya yönelik çabaların aşılanma üzerinde güvenilir bir etkisi olduğuna dair daha az kanıt vardır.
• İletişim, grupların bildiği ve önemsediği şeylere göre uyarlandığında en iyi sonucu veriyor gibi görünmektedir: Yanlış bilgi ve çelişkili görüşler yaygınlaştığında, doğrudan kitlelerle konuşmak, tereddüt nedenlerini bilmek ve bilgiyi bireyler için önemli olacak şekilde çerçevelemek çok önemlidir.
• Faydalar ve riskler hakkında olasılıklara dayalı basit mesajlar yeterli değildir: Verdiğiniz mesajlar; bireylerin kültürel değerlerini onaylayacak, sadece sağlık gerçeklerini değil onlar için önemli olan konuları ele alacak ve güvenilir bilgi kaynaklarını kullanacak şekilde iletilmelidir. Görsel imgeler de etkili mesajlar verilmesine yardımcı olacaktır.
• Hem ebeveynlere hem de çocuklarına yönelik yanlış bilgileri düzeltin: Ebeveynlere hitap etmenin değerli olduğu açıktır, ancak gençler de kendileri için çevrimiçi bilgi ararlar. Ebeveynleri ve gençleri verdiğiniz mesaja doğrudan dahil etmek, çocukların ve gençlerin aşılama kampanyalarının etkinliğini güçlendirebilir.
• Güven önemlidir: Güven, sosyal medya üzerinden yapılanlar da dahil olmak üzere başarılı aşı kampanyalarının potansiyel olarak en belirgin özelliğidir. Mesajın kaynağı, ister sağlık hizmeti sağlayıcısı isterse bir politikacı veya sosyal medya ünlüsü olsun, bireylerin ve toplulukların bilgiyi güvenilir bulup bulmamasında önemli bir rol oynayabilir. Bu müdahaleler doğru kitlelere ulaştırıldığında büyük bir potansiyele sahiptir.
• Aşı konusundaki hatalı bilgileri çürütme çabası sosyal medyada karışık etkiler göstermiştir: Kamu kurumlarından veya üçüncü taraflardan bilgiler paylaşmak yanlış bilgilere karşı koymaya, yanlış bilgi yayma niyetini azaltmaya ve sağlık davranışlarını teşvik etmeye yardımcı olabilir, ancak süreç her zaman sorunsuz değildir. Geri tepme etkisi, yanlış bilgiyi çürütmenin onu güçlendirdiği ve yanlış inançları derinleştirdiği endişe verici bir modeldir.
• Güvenilir bilginin kalitesinin ve görünürlüğünün artırılması yanlış bilgiye karşı koyabilir: Çevrimiçi aramalarda ortaya çıkan yüksek hacimli yanlış bilgi, daha güvenilir kaynakların önüne geçerek aşının nasıl, nerede ve ne zaman yaptırılacağına ilişkin bilgilerin etkinliğini sınırlayabilir. Grafikler, posterler ve videolar hedef kitlelerin doğru ve erişilebilir bilgileri görmesine ve bunlarla etkileşim kurmasına yardımcı olabilir.
• Aşılara yönelik mesajların çerçevesi önemlidir: Bir kamu kampanyası tüm aşıları, hastalıkları, popülasyonları ve tereddüt nedenlerini kapsayamaz. Mesajların bir nüfusun ihtiyaçlarına göre çerçevelemek, örneğin nüfus grubuna özgü fayda ve riskleri ele almak, aşılanmanın artmasıyla sonuçlanmıştır.
• Genel yasaklar, grupları ve faaliyetleri "yer altına" çekebilir. Bireylere veya belirli içeriklere yönelik geniş sosyal medya yasakları paradoksal olarak yanlış bilginin yayılmasına neden olabilir ve tartışmayı özel sosyal medya gruplarına veya kapalı forumlara yönlendirerek yankı odalarını harekete geçirebilir.
• Sosyal medya şirketleri çözümün bir parçası olmalıdır. Sosyal medya şirketleri, sitelerindeki yanlış bilgi bolluğuyla başa çıkma konusunda daha proaktif olmalıdır. Verilerin erişilebilir kılınması ve tüm ülkelerdeki araştırmacılar ve düzenleyicilerle birlikte çalışılması, yanlış bilgilendirmeye yönelik etkili çözümler geliştirilmesinde kritik önem taşımaktadır.