Su ayısı (Lat: Tardigrada) gezegenimizde tatlı ve tuzlu su, kara parçalarında yaşayabilen gözle görülmeyen canlı türü. Ortalama uzunlukları 0,1 ile 1 milimetre arasındadır. Karada yaşayan su ayıları daha çok nemli ortamlarda bulunur. Genellikle onları zorlu yaşam koşullarında bile sorunsuz bir şekilde hayatta kalmalarıyla tanırız.
Yaşam koşullarının uygun olmadığı (örneğin uzay, çok düşük sıcaklık, çok düşük sıcaklık, yüksek radyasyon) durumlarda Kriptobiyoz olarak bilinen metabolizma işlevlerini ve faaliyetlerini durduran veya durma noktasına getirerek ''pasif'' hale geçerler.
Kriptobiyoz'un çeşitleri - türleri
- Anhidrobiyoz yani sudan yoksun yerler.
- Ozmobiyoz tuz oranının çok yüksek olduğu durumlar.
- Kriyobiyoz çok düşük sıcaklık.
- Anoksibiyoz oksijenin bulunmaması.
Dayanıklı Olmasında ki Etken Ne?
2016 Yılında bilim insanları su ayısı türlerinden biri olan Ramazzottius varieornatus'un (radyasyona en dayanıklı tardigrad türü) DNA haritasını çıkararak radyasyondan koruyan ve onarılmasını sağlayan ''Dsup'' proteinini keşfettiler. Dsup proteininin, kromatine bağlandığını keşfettiler. (Kromatin, DNA’nın proteinlerle oluşturduğu, iplikli bir yapıya sahip olan yumak biçimindeki ağ yapısı). Dsup proteini nasıl bu kadar dayanıklı hale getiriyor?
Bilim insanları, su ayılarına ait hücrelere değerin üzerinde X ışını vererek gözlemlediler. Normal koşullarda X ışınına maruz kalan hücreler bozulur, mutasyona uğrar veya ölür. Araştırma sonucu, Dsup proteininin DNA'yı sararak koruduğu belirlendi. DNA'yı sarması sonucu X ışınlarının içeri girip zarar vermesine engel olduğu ortaya çıktı. Sonuç olarak Dsup proteini, su ayılarının bu kadar dayanıklı olmasının asıl nedeni.
Oxford Üniversitesi'nden David Sloan, su ayılarının 5.000 ila 6.000 GY radyasyona maruz kalıp yaşayabildiğini söylüyor ve "Bir insan 5 GY radyasyona maruz kalıp yaşayabilirse kendisini şanslı sayar" diyor. Yani buradan su ayılarının diğer canlılardan ayıran önemli hayatta kalma becerilerini görebiliyoruz.
Su Ayısının Evrimi
Hypsibius dujardini ve Ramazzottius varieornatus adında iki tür incelenerek böceklerden çok nematodlara (Ecdysozoa üstşubesine bağlı bir hayvan şubesidir) yakın olduğu ortaya konuldu.Daha sonra yapılan çalışmalarda tardigradların Arthropodlar ile kardeş grup oldukları açıklanmıştır. Cambrien döneminden beri varoldukları biliniyor.
Sonuç
Su ayılarının inanılmaz yaşam koşulları herkesi hayrete düşürmeye devam ediyor. Dsup proteinin sadece su ayılarına özgü olması bizi yeni araştırmalara teşvik edebilir. Bu protein, radyasyona maruz kalan çalışanların veya radyoterapi gören kanser hastalarının radyasyonun olumsuz etkilerinden korunmasında kullanılabilir. Tardigrad'lardan öğreneceğimiz çok şey var!
Kaynaklar
- Bilim Genc. Su Ayıları Uzayda Yaşamın Yol Göstericisi Olabilir Mi? | Tübitak Bilim Genç. Alındığı Tarih: 27 Eylül 2023. Alındığı Yer: Bilim Genc | Arşiv Bağlantısı
- BBC News. Dünyanın En Dayanıklı Canlısı: Su Ayısı - Bbc News Türkçe. (5 Mart 2018). Alındığı Tarih: 27 Eylül 2023. Alındığı Yer: BBC News Türkçe | Arşiv Bağlantısı
- barnievet. Bilim, Su Ayılarının Nasıl ‘Tank’ Kadar Dayanıklı Olduğunu Açığa Çıkardı. Alındığı Tarih: 27 Eylül 2023. Alındığı Yer: barnievet | Arşiv Bağlantısı
