Stres doğal bir reaksiyon mudur?
Stres yaşamayan hiçbir insan yoktur, fakat stresin bedende ve zihinde oluşturduğu etki ve stresi dindirme yolları farklıdır. Stres oluşturan bir durumla karşılaşıldığında kalp atış hızı, kan basıncı, enerji üretimi artar ve bu tehlike ya da problemle uğraşmaya hazırlayan hormonlar salgılanır. Yani vücut strese karşı aslında hazırlıklıdır. Ancak stres sürekli bir hal alırsa veya aşırı yaşanırsa, sağlık üzerine olumsuz etkileri olabilir.
Küçük gibi görünen streslerin bile fiziksel bir etkisi olabilir. Örneğin toplum önünde yapılacak bir konuşma öncesi bağırsaklarınız hareketlenebilir veya mideniz ağrıyabilir. Eşinizle olan kavga ciddi bir stres kaynağıdır. Deprem ya da bir terör saldırısına maruz kalmak gibi olaylar ise çok daha büyük stres nedenleri olarak etkileri olay anından sonrasına uzayabilir.
Birden fazla araştırma, bu ani duygusal streslerin - özellikle öfkenin - kalp damar hastalıklarını ( örn. kalp krizi), kalp ritim bozukluklarını, hatta ani yaşam kaybını tetikleyebildiğini ortaya koymuştur.
Stresin en stresli hali: kronik stres
Stres uzun sürdükçe normal bir hayat yaşayabilme becerisine müdahale etmeye başlarsa zihin ve beden için o kadar tehlikeli olabilir. Örneğin; aşırı yorgun olduğunuzu, konsantre olamadığınızı ya da sebepsiz yere sinirlendiğinizi hissedebilirsiniz. Kronik stres vücudunuzun zarar görmesine neden olabilir.
Bir çalışmada, ağrılarıyla ilgili negatif düşünmeyi durduran katılımcıların yaklaşık yarısında kronik baş ağrılarında azalma gözlemlenmiştir. Kronik stres aynı zamanda aşırı yeme, sigara içme ve diğer kötü alışkanlıklar nedeniyle ciddi fiziksel rahatsızlıkların riskini artırabilir. Örneğin; kanser! Stresin kendisinin kanser yaptığını kanıtlayan veriler yoktur; hatta stresin bağımsız bir kanser nedeni olmadığını gösteren bilimsel çalışmalar vardır. Ancak strese bağlı zararlı alışkanlıkları tetikleyen sigara, alkol kullanımı gibi davranışlar ya da depresyona bağlı aktif olmayan bir yaşam tarzı eğilimi gibi faktörler kanser riskini artıran nedenler arasındadır.
Stresin vücuda genel etkileri nelerdir?
Baş ağrısı
Kas gerginliği veya ağrı
Göğüs ağrısı
Yorgunluk
Cinsel yaşamda değişim
Mide bozukluğu
Uyku sorunları
Stresin ruh haline genel etkileri nelerdir?
Anksiyete
Huzursuzluk
Motivasyon veya odaklanma eksikliği
Sinirlilik veya öfke
Üzüntü veya depresyon
Stresin davranışınıza genel etkisi nelerdir?
Aşırı yeme veya çok az yeme
Öfke patlamaları
Alkol kullanımında artış
Tütün kullanımı
Sosyal izolasyon
Daha az sıklıkta egzersiz yapma
Stresle başa çıkma yolları nelerdir?
Stresinizi azaltmanızın olumlu etkileri sadece o anı değil uzun vadede tüm yaşamınızı etkiler. Araştırmalara göre olumlu bir tutum sahibi olmak mutluluk, hayattan keyif almak, hoşnut olmak, heyecan duymak gibi yaşamı daha anlamlı ve keyifli yaşamanızı sağlar. Araştırmacılar, her gün eğlenceli aktiviteler için biraz zaman ayırarak olumlu etkilenmeyi artırmayı önermektedir.
Strese girme nedeninizi belirleyin
Gün içinde zihninizin olaylara verdiği tepkilerin farkında olun, izleyin. Diyelim ki üzerinizde fazla baskı ya da sorumluluk yüklenen durumlar var. Paylaşmak için yardım isteyin.
Güçlü ilişkiler kurun
İlişkiler stresin kaynaklarından biri olabilir. Eşinizle yaptığınız bir tartışma aniden strese duyarlı hormonlarda değişikliklere neden olabilir. Bu sırada aileden ya da yakın arkadaşlara ulaşarak zor bir süreçte olduğunuzu paylaşın. Onlar belki size faydalı fikirler ve farklı bakış açıları sunabilirler.
Sinirliyken duygusal mola verip hareket edin
Aniden öfkelendiyseniz, harekete geçmeden önce duygusal bir mola verin. Zaman isteyerek sakinleşecek bir aktivite yapın. Örneğin egzersiz yapmak bedeninizin doğal mutlu ve enerjik hissettirecek olan hormonu; endorfin seviyenizin artmasına neden olur.
Zihninizi dinlendirin
Amerika Psikoloji Derneği’nin araştırmalarına göre; stres, yetişkinlerin %40'tan fazlasının gece uyanık kalmasını sağlıyor. Tavsiye edilen sekiz saatlik uyku için, akşam çok yemekten kaçının, televizyon ya da bilgisayar gibi dikkat dağıtıcılardan uyku öncesi uzak durun ve her gece aynı saatte yatın. Ayrıca araştırmalar yoga, gevşeme egzersizleri, müzik dinlemek, resim yapmak gibi faaliyetlerin stresin azalmasına yardımcı olduğunu gösteriyor.
Uzmandan yardım alın
Şikayetlerinizi yoğun bir şekilde hissetmeye devam ederseniz, stresinizi etkili bir şekilde nasıl yönetileceğini öğrenmenize yardımcı olabilecek bir psikolog veya zihinsel sağlık uzmanıyla görüşün. O, kronik stresine katkıda bulunan durumlarla baş etmenize ve davranışları belirlemenize, sonra bunları değiştirmeye yönelik bir eylem planı geliştirmenize yardımcı olabilir.[1]
Kaynaklar
- P. D. M. ÖZDOĞAN. Stresin Sağlık Üzerindeki Etkileri – Stresle Başa Çıkma Yolları. Alındığı Tarih: 14 Kasım 2022. Alındığı Yer: Prof. Dr. Mustafa Ozdogan | Arşiv Bağlantısı
