Paralel evren teorisi veya sicim teorisi gibi kanıtlanmamış şeylere neden teori diyoruz?

Genelde doğrulanan hipotezler bir araya getirerek yavaş yavaş kanunlara yönelik doğrulanmış bilgiler bütünü yani teori oluştursa da bu terimlerin hangi durumlarda kullanılması gerektiği bilgisi bilim yapmak için önemli bir bilgi değildir. Dolayısıyla hipotez, kanun ve teori gibi sözcükler son derece gevşek bir şekilde kullanılabilir, birbirleri yerine kullanıldıkları da çok sık görülür. Kimi zaman "teorik fizik" gibi alanlarda ortaya çıkan birçok hipotez bir araya getirilerek hazırlanılan ve bazı olguları açıklamaya çalışan bilgi bütünleri de teori olarak anılabilir. Geniş bir hipotezin oluşturduğu olası açıklamalar bütünü de teori olarak anılabilir. Sicim Teorisi ya da Çoklu Evrenler Teorisi bunlardan bazıları.

Kısacası, bunlara yönelik net bir bulgu olmasa da bazı olgulara yönelik olası hipotezler bir araya getirilerek yapılmış bir açıklamalar bütünü olduğundan teori olarak anılabiliyor, ancak bunları Evrim Teorisi ya da Makine Teorisi gibi çok geniş bir biçimde kanıtlanmış teorilerle karıştırmamalısınız.

Bilimsel teoriler, kanıtlanmış gözlemler, deneyler ve matematiksel modeller temel alınarak oluşturulan açıklamalardır. Ancak, bazı durumlarda, kanıtlanmamış ama güçlü bir varsayım veya teorik çalışmalar bulunan konular da teori olarak kabul edilir. Bu durumda, teori, gelecekteki kanıtlar ve araştırmalarla desteklenme potansiyeline sahiptir. Örneğin, paralel evrenler konusu henüz doğrulanmamış bir teori olsa da, gösterilen teorik bulgular ve çalışmalar nedeniyle bu konuda çalışmalar yapılması ve daha fazla araştırma yapılması gerektiğine dair bir fikir bulunmaktadır.

Aynı dili konuşabilmek ve ortak bir zeminde buluşabilmek için bir çok kavram, asıl ifade ettiği yerden saptırılarak benzer noktaları vurgulamak için kullanılır, ki işe de yarar. Ancak bilimin, çok uzun bir zaman boyunca en fazla istismar edilmek istenen saha olmasından dolayı "Bir dakika hani teori bu demekti, bak şimdi başka bir şey söylüyorsun" gibi yaklaşımlara gebe haline gelmesi, tanımların çok yönlü olması durumu ile ilgili soru işaretlerine sebep olur; ancak aslında bu oldukça önemsizdir.

Genel tanımına bakacak olursak teori birikmiş hipotez demektir, teori hipotezler bütünüdür, aslında birbirlerinden farklı değillerdir, kanuna yönelik açıklamalar bütününün güçlü ve güçsüz versiyonlarıdır. Yani bir olgu ile ilgili rasyonel fikirleriniz var ise (Hipotezler) teori oluşmuş olur denebilir; ama o teorinin (Birikmiş hipotezlerin) ne kadar kuvvetli olduğunu belirleyen şey ise hipotezlerin ne kadar doğrulanıp yanlışlandığı ile ilgilidir. (Konu ile ilgili olmasa da evrim teorisinin -çok fazla doğrulanan ve yanlışlanan hipotezler bütünü olduğu için- en güçlü teorilerden biri olduğunu söylemekte fayda var.)

Paralel evrenler ve sicim fikirlerinin bahsettiğim tanımlamalar üzerinden aslında hipotez olarak adlandırılmaları daha doğru kabul edilebilir ama başka test edilmiş güçlü teorilerin ışık tuttuğu rasyonel fikirler oldukları için teori olarak adlandırılmaları da makul olacaktır; çünkü çokça test edilmiş hipotezlerin sonunda güçlü birer teori haline gelememiş olsalar da, artık bilim test edilmemiş olanlardan hangilerinin mantıklı olabileceği ile ilgili öngörüde bulunabilecek kadar ilerledi. Yine de bu durum değişebilir.